Ο φονικός σεισμός που έσπειρε πόνο και θάνατο στη Συρία αποκάλυψε. για άλλη μια φορά, τη δεινή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα: χωρίς νερό, χωρίς φαγητό, χωρίς χρήματα, με αρρώστιες να ξεσπούν, οι Σύροι, για άλλη μια φορά, βλέπουν την τραγωδία να εκτυλίσσεται μπροστά τους.
Για άλλη μια φορά, οι Σύροι, άκουσαν τον βρυχηθμό και τον κρότο των κτιρίων που κατέρρεαν, για άλλη μια φορά είδαν τη σκόνη να υψώνεται από τους σωρούς από γκρίζο μπετόν και μέταλλο, εκεί όπου πριν υπήρχαν σπίτια και γραφεία. Για άλλη μια φορά οι άνθρωποι έσκαψαν στα ερείπια με τα χέρια τους, ελπίζοντας, συχνά μάταια, να σώσουν τους ανθρώπους που αγαπούσαν.
Σε όλη τη βορειοδυτική Συρία, τη Δευτέρα, πολυκατοικίες, καταστήματα, ακόμα και ολόκληρες γειτονιές καταστράφηκαν μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα από έναν ισχυρό σεισμό, δημιουργώντας σκηνές που ήταν ιδιαίτερα γνώριμες σε μια περιοχή που καταστράφηκε από τον υπερδεκαετή εμφύλιο πόλεμο.
Εκατομμύρια άνθρωποι που εκτοπίστηκαν από τα χρόνια των μαχών έχουν καταφύγει στον βορρά, το μοναδικό μέρος που παραμένει εκτός κυβερνητικού ελέγχου. Βρήκαν καταφύγιο σε σκηνές, σε αρχαία ερείπια και σε όποιο άλλο μέρος μπορούσαν να προσεγγίσουν μετά την καταστροφή των κατοικιών τους.
Η οικονομική κατάρρευση που έφερε ο πόλεμος είχε καταστήσει αδύνατο για πολλούς από αυτούς να έχουν ένα αξιοπρεπές γεύμα. Η κρίση καυσίμων αυτού του χειμώνα τούς έκανε να τρέμουν στα κρεβάτια τους, χωρίς ζέστη. Οι κατεστραμμένες υποδομές της Συρίας έχουν προκαλέσει χολέρα σε χιλιάδες ανθρώπους τους τελευταίους μήνες. Η καταστροφή των νοσοκομείων της χώρας σημαίνει ότι πολλοί δεν μπορούν να λάβουν την ελάχιστη υγειονομική περίθαλψη.
Και μετά, ήρθε ο σεισμός της Δευτέρας.
«Πώς μπορούμε να τα αντέξουμε όλα αυτά;» είπε ο Ιμπραΐμ αλ-Χατίμπ, κάτοικος της Ταφτανάζ στη βορειοδυτική Συρία, ο οποίος πετάχτηκε τρομαγμένος από το κρεβάτι του νωρίς το πρωί και όρμησε στον δρόμο, όπως και οι γείτονές του. «Τις ρωσικές αεροπορικές επιδρομές, τις επιθέσεις του Μπασάρ αλ Ασαντ και, σήμερα, τον σεισμό;»
Η νότια Τουρκία και μια μεγάλη περιοχή της βορειοδυτικής Συρίας επλήγησαν περισσότερο, με τον προσωρινό απολογισμό να κάνει λόγο για 5.000 νεκρούς στις δύο χώρες. Στη Συρία, όπου περισσότεροι από 1.450 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ολόκληρες γειτονιές ισοπεδώθηκαν ταυτόχρονα, προκαλώντας μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα εκείνη την καταστροφή που ο πληθυσμός είχε συνηθίσει να βιώνει από αεροπορικές επιδρομές, από ατελείωτες οβίδες.
Σε ένα νοσοκομείο λίγο έξω από την Ιντλίμπ, «κάθε στιγμή έφερναν νέα πτώματα», είπε ο Δρ Οσάμα Σαλούμ. Ενα αγόρι, που εκτιμάται πως ήταν περίπου 6 ετών, πέθανε καθώς ο γιατρός τού έκανε καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση. «Είδα τη ζωή να φεύγει από το πρόσωπό του», είπε.
«Συνεχίσαμε να κοιτάμε ψηλά στον ουρανό για μαχητικά», είπε ο Δρ Σαλούμ. «Το μυαλό μου μού έκανε παιχνίδια, μου έλεγε ότι ήταν πόλεμος ξανά».
Ο Μαρκ Κέι, εκπρόσωπος της Διεθνούς Επιτροπής Διάσωσης, κάλεσε επανειλημμένως, όπως εξάλλου και τα Ηνωμένα Εθνη και οι οργανώσεις βοήθειας, για αποστολή περισσότερης στήριξης στη Συρία μετά τον σεισμό. «Οπουδήποτε αλλού στον κόσμο, αυτό θα ήταν έκτακτη ανάγκη», είπε. «Αυτό που έχουμε στη Συρία είναι μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης μέσα σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης».
Μεγάλο μέρος της Συρίας εξακολουθεί να φέρει τα σημάδια της σύγκρουσης – η οποία βρίσκεται σε εύθραυστη εκεχειρία από τις αρχές του 2020. Αντιμέτωπη με κυρώσεις, δίχως βοήθεια για την ανοικοδόμηση από διεθνείς χορηγούς, και τη δική της οικονομία… ερείπια, η ανοικοδόμηση ήταν αποσπασματική και περιορισμένη.
Ο απολογισμός του πολέμου -τεράστιες καταστροφές, οξεία οικονομική κρίση, νόμισμα που καταρρέει- θα καταστήσει την ανταπόκριση στην έκκληση βοήθειας ακόμα πιο δύσκολη για όλες τις πλευρές.
Αν και τα συνεργεία έκτακτης ανάγκης σε όλη την πληγείσα περιοχή ανταποκρίθηκαν γρήγορα, σκάβοντας στην παγωνιά και τη βροχή, η κλίμακα της καταστροφής ήταν πολύ μεγάλη ακόμα και για τους διασώστες που είναι συνηθισμένοι σε καταρρεύσεις κτιρίων.
Δεν υπήρχε αρκετός εξοπλισμός διάσωσης για τον μεγάλο αριθμό ανθρώπων που είχαν παγιδευτεί στα συντρίμμια. Κτίρια που επέζησαν από τον ισχυρό αρχικό σεισμό των 7,8 Ρίχτερ, κατέρρευσαν από τους επαναλαμβανόμενους μετασεισμούς, αντανακλώντας την εύθραυστη κατάσταση των υποδομών της Συρίας έπειτα από χρόνια αεροπορικών επιδρομών και βομβαρδισμών.
Στο Χαλέπι, οι κάτοικοι είπαν πως οι άνθρωποι, επειδή φοβούνται πολύ να μείνουν σε κτίρια που θα μπορούσαν να καταρρεύσουν, κατασκήνωσαν με αυτοκίνητα σε ανοιχτούς χώρους, όπως γήπεδα ποδοσφαίρου.
Η βορειοδυτική γωνιά της χώρας, κατά μήκος των συνόρων με την Τουρκία, ελέγχεται από ομάδες της αντιπολίτευσης που εδρεύουν στην Τουρκία και φιλοξενεί περίπου 4,6 εκατομμύρια ανθρώπους. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι στην περιοχή έμειναν πρόσφατα άστεγοι, δήλωσε ο Ραέντ Σάλεχ, διευθυντής των White Helmets, μιας ομάδας πολιτικής άμυνας και διάσωσης που δρα σε περιοχές εκτός κυβερνητικού ελέγχου.
Οι καταυλισμοί για τους εκτοπισμένους από τον πόλεμο ήταν γεμάτοι, στεγάζοντας ήδη ορισμένους από τα 2,7 εκατομμύρια ανθρώπους που είχαν έρθει στα βορειοδυτικά από άλλες περιοχές της χώρας.
Οι σκηνές από τα νοσοκομεία έμοιαζαν με εκείνες από το ζενίθ των μαχών, καθώς οι πτέρυγες ξεχείλιζαν από ασθενείς που μοιράζονταν κρεβάτια και από γιατρούς που περιέθαλπαν θύματα σε κάθε γωνιά.
Παρότι οι έντονες εχθροπραξίες έχουν τελειώσει, το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης εξακολουθεί να μην έχει ανακάμψει. Μόνο το περίπου 45% των προπολεμικών εγκαταστάσεων υγειονομικής περίθαλψης της Συρίας λειτουργεί αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τη Διεθνή Επιτροπή Διάσωσης.
Μέχρι στιγμής, δεν έχει γίνει καμία μεγάλης κλίμακας προσπάθεια για την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων υποδομών της Συρίας, κάτι που η κυβέρνηση αποδίδει -τουλάχιστον εν μέρει- στις δυτικές κυρώσεις.
Σε ολόκληρη τη χώρα οι άνθρωποι είχαν περιέλθει σε τόσο δεινή κατάσταση που θύμιζε ορισμένες από τις χειρότερες φάσεις της σύγκρουσης που ξεκίνησε ο πρόεδρος Ασαντ όταν προσπάθησε να καταπνίξει βιαίως τις μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του 2011 – εμπνευσμένες από τις εξεγέρσεις της Αραβικής Ανοιξης που σάρωναν την περιοχή εκείνη την εποχή. Τότε, οι Ρώσοι σύμμαχοί του επενέβησαν, τελικά, στρατιωτικά, ανατρέποντας την ισορροπία υπέρ του.
Αυτό τον χειμώνα, οι Σύροι έκαιγαν σκουπίδια και κελύφη φιστικιών για να ζεσταθούν, έκαναν ντους μόνο μία φορά την εβδομάδα, και έμεναν σπίτι, αφήνοντας στην άκρη το σχολείο και τη δουλειά λόγω έλλειψης καυσίμων. Κάποιοι ξέχασαν τα ζεστά γεύματα. Αλλοι πούλησαν τα χειμωνιάτικα μπουφάν τους για να πληρώσουν για ένα, οποιοδήποτε, γεύμα.
Σε ορισμένα μέρη η παροχή ρεύματος μειώθηκε σε λιγότερο από μία ώρα την ημέρα, καθιστώντας άχρηστες τις ηλεκτρικές θερμάστρες και τα κινητά τηλέφωνα. Οι αντλίες νερού στα αγροκτήματα σταμάτησαν, ωθώντας τις τιμές των τροφίμων προς τα πάνω. Οι αντλίες επίσης δεν λειτουργούσαν σε πολυκατοικίες, αφήνοντας τους ανθρώπους να πίνουν νερό από μολυσμένες πηγές.
Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν συρρικνώθηκε περισσότερο από το μισό μεταξύ 2010 και 2020, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, και η Συρία αναταξινομήθηκε ως χώρα χαμηλού εισοδήματος το 2018. Η πανδημία του κορωνοϊού προκάλεσε ακόμη μεγαλύτερο οικονομικό πόνο και επιβάρυνε περαιτέρω το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης της χώρας.
Τα σχολεία έκλεισαν ή είδαν τους μαθητές τους να μένουν σπίτι επειδή δεν μπορούσαν να ανάψουν τα φώτα ή να θερμάνουν τις τάξεις. Το Διαδίκτυο και τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας ήταν εκτός λειτουργίας. Τα κυβερνητικά γραφεία ήταν κλειστά για δύο Κυριακές τον Δεκέμβριο για εξοικονόμηση καυσίμων. Δεκάδες υπάλληλοι γύρω από το Ταρτούς, στις ακτές της Μεσογείου, παραιτήθηκαν πρόσφατα καθότι αναγκάζονταν να ξοδεύουν τους μισθούς τους για να πάνε στη δουλειά, σύμφωνα με έναν δημοσιογράφο στην περιοχή, που δεν θέλησε να κατονομαστεί από φόβο αντιποίνων από την κυβέρνηση.
Ο δημοσιογράφος, η σύζυγός του και τα τρία παιδιά τους είχαν πέσει στο κρεβάτι όσο το δυνατόν νωρίτερα, γύρω στις 6 το απόγευμα, μόνο και μόνο για να ζεσταθούν.
Η έλλειψη καυσίμων, σε συνδυασμό με την καταρρέουσα υποδομή υδροδότησης της Συρίας, πυροδότησε ακόμα μία κρίση πέρυσι: ξέσπασμα χολέρας. Μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου, τα Ηνωμένα Εθνη δήλωσαν ότι υπήρχαν περισσότερα από 60.000 ύποπτα κρούσματα χολέρας σε ολόκληρη τη χώρα.
Η πρόσβαση σε καθαρό νερό ήταν τόσο περιορισμένη, που ορισμένοι Σύροι ανέφεραν ότι δεν πλένουν τα χέρια τους για να διατηρήσουν το πόσιμο νερό ή πίνουν απευθείας από τον μολυσμένο ποταμό Ευφράτη, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα στη βορειοανατολική Συρία που διεξήχθη από το REACH, μια ανθρωπιστική ομάδα που επικεντρώθηκε στη συλλογή δεδομένων. Τα πορτοφόλια ήταν τόσο άδεια, που το 82% των ερωτηθέντων είπε πως η πλειονότητα των ανθρώπων δεν μπορούσε να αντέξει οικονομικά ένα σαπούνι.
«Οι δημόσιες υπηρεσίες ήταν ήδη στο σημείο της κατάρρευσης έπειτα από 12 χρόνια κρίσης», δήλωσε η Εμα Φόρστερ, υπεύθυνη Πολιτικής και Επικοινωνίας του Νορβηγικού Συμβουλίου Προσφύγων, που εδρεύει στη Δαμασκό. «Οι άνθρωποι λένε ότι είναι ήδη η χειρότερη χρονιά, χειρότερη και από εκείνες του πολέμου».
Tων Vivian Yee, Raja Abdulrahim και Hwaida Saad / The New York Times
