Η κλιματική αλλαγή… σπέρνει θύελλες στην ελαιοκαλλιέργεια
Αν θέλουμε να περιορίσουμε το χρόνο στο σήμερα, η φετινή ελαιοπαραγωγή, αλλά και ο τζίρος από αυτή, ήταν κάτι παραπάνω από ικανοποιητικά.
Αν, όμως, θέλουμε να δούμε και πέρα από το δάχτυλό μας, θα πρέπει να υπάρξει έντονος προβληματισμός. Όχι τόσο για τα εργατικά χέρια που έψαχναν οι παραγωγοί και δεν έβρισκαν. Αλλά γιατί το γλοιοσπόριο, ο μύκητας που για τους Ιταλούς ονομάζεται “λέπρα”, έκανε αισθητή την παρουσία του στη Μεσσηνία, με αποτέλεσμα, σύμφωνα με υπολογισμούς, να “φάει” το 30% της παραγωγής και του τζίρου.
Ο μύκητας αυτός είναι… παιδί των καιρικών συνθηκών. Κι αν ακούσουμε τους ειδικούς που μιλούν για κλιματική αλλαγή ή κλιματική κρίση, τότε θα πρέπει να υπάρξει δράση αντιμετώπισής του, γιατί ήρθε για να μείνει.
Σύμφωνα με τον ελαιοπαραγωγό Πάνο Παγάνη, πριν από μία 10ετία το γλοιοσπόριο δεν προκαλούσε πονοκέφαλο στη Μεσσηνία. Χρόνο με το χρόνο η κατάσταση γινόταν όλο και πιο ενοχλητική, τόσο για τα δέντρα όσο για την παραγωγή.
Φέτος “νιώσαμε τα δόντια του” μετά τις 10 Δεκεμβρίου, λιγότερο στην Τριφυλία, εντονότερα στις υπόλοιπες περιοχές του νομού.
Και το κόστος εμφάνισής του ήταν μεγάλο. Έντονη υποβάθμιση της ποιότητας, πτώση της παραγωγής, μείωση στις τιμές πώλησης.
Στο παραγόμενο ελαιόλαδο, εξαιτίας της προσβολής του καρπού από το γλοιοσπόριο, παρατηρήθηκε υποβάθμιση των ποιοτικών και οργανοληπτικών χαρακτηριστικών (αυξημένη οξύτητα, μειωμένες πολυφαινόλες, γευσιγνωστικό ελάττωμα κ.ά.), μειώνοντας έτσι σημαντικά την εμπορική αξία και, τελικά, την πρόσοδο για τον παραγωγό.
Επιπλέον, ο Σταύρος Βέμμος, ειδικός σε θέματα ελιάς και καθηγητής, τόνισε ότι οι υψηλές θερμοκρασίες και η έλλειψη νερού δημιουργούν ήδη προβλήματα στους ελληνικούς ελαιώνες. “Τα φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής ξεπερνούν τα όρια της ελαιοκαλλιέργειας”, είπε. Μακροπρόθεσμα, ορισμένες περιοχές στη νότια Ελλάδα ενδέχεται να μην είναι πλέον σε θέση να καλλιεργήσουν την ελιά, ενώ περιοχές στα Βαλκάνια ή στη Βόρεια Ευρώπη θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τις θερμότερες καιρικές συνθήκες, εκτίμησε ο ειδικός.
Χάιδεμα στ’ αφτιά
Τους προηγούμενους μήνες, σε μια επιστημονική ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Γ. Γεωργαντάς, μίλησε για την ανάγκη στήριξης του εθνικού εμβληματικού προϊόντος της ελιάς και του ελαιολάδου, προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.
“Η ανάγκη για συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα είναι δεδομένη”, τόνισε ο κ. Γεωργαντάς, επισημαίνοντας ότι η κλιματική κρίση είναι ήδη εδώ και βιώνουμε τις πρώτες οικονομικές επιπτώσεις της, κάνοντας αναφορά στις αυξημένες αποζημιώσεις ύψους 350 εκατ. ευρώ που κατέβαλε πέρυσι ο ΕΛΓΑ λόγω των εκτάκτων καιρικών φαινομένων, από τις οποίες μόνο τα 192 εκατ. ευρώ προέρχονταν από τον προϋπολογισμό.
Ο κ. Γεωργαντάς σημείωσε ότι η κλιματική κρίση επηρεάζει τη βιοποικιλότητα και τη γεωγραφική κατανομή των καλλιεργειών.
Στη χώρα μας το 20% των καλλιεργούμενων εκτάσεων καλύπτονται από ελιές και εκτιμάται ότι η κλιματική κρίση θα επηρεάσει την ανθοφορία, την καρπόδεση και την ποσότητα και ποιότητα του παραγομένου προϊόντος.
Ο ΥπΑΑΤ επικαλέσθηκε έρευνες σύμφωνα με τις οποίες μέσα από κατάλληλες καλλιεργητικές τεχνικές μπορεί να μειωθεί η εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα (CO2), καθώς η παραδοσιακή, αειφορική καλλιέργεια της ελιάς αυξάνει την απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα, εν αντιθέσει με την εντατική καλλιέργεια και τα υπέρπυκνα συστήματα φύτευσης και μηχανικής συγκομιδής.
Σε ό,τι αφορά τις μεθόδους καλλιέργειας που θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης με την εκπομπή λιγότερων αερίων του θερμοκηπίου, ο κ. Γεωργαντάς αναφέρθηκε σε προτεινόμενες μεθόδους από την επιστημονική κοινότητα όπως: Η τροποποίηση του κλαδέματος των ελαιοδέντρων για αύξηση της δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα μέσω της φωτοσύνθεση. Η ανακύκλωση κλαδεμάτων ως υλικό εδαφοκάλυψης και θρέψης. Η αξιοποίηση των παραπροϊόντων ελαιοτριβείου με εφαρμογή στο έδαφος (φερτάρδευση). Η αξιοποίηση των υποπροϊόντων ελαιοκαλλιέργειας έπειτα από κομποστοποίηση. Η ελάχιστη ή η καθόλου καλλιέργεια του εδάφους για περιορισμό της διάβρωσης και καταστροφής της οργανικής ουσίας. Η τροποποίηση της ζιζανιοχλωρίδας για αύξηση της δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα.
Σε κάθε περίπτωση, όπως σημείωσε, είναι ανάγκη να αξιοποιήσουμε κάθε δυνατότητα που δίνει η κυκλική οικονομία, προκειμένου να περιορισθεί το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των καλλιεργειών.
Εν κατακλείδι ο κ. Γεωργαντάς εξέφρασε την αισιοδοξία του για την αντιμετώπιση του προβλήματος γιατί, όπως είπε, το ΥπΑΑΤ στηρίζεται σε δύο συμμάχους: Πρώτον, στην άποψη των ειδικών και την ερευνητική δουλειά. Δεύτερον, στη δυνατότητα χρήσης προηγμένων τεχνολογικών συστημάτων που – κυρίως μέσω της πρόληψης- μπορούν να περιορίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.
Η ουσία
Πολύ ωραία η ομιλία του υπουργού, αλλά δε μας είπε πώς θα γίνουν όλα αυτά. Με τους γραφειοκράτες του υπουργείου και των κατά τόπους Περιφερειακών Ενοτήτων; Αν γνώριζε τι γίνεται εδώ και κάποια χρόνια στη γειτονική Τουρκία με τους εκατοντάδες ερευνητές, θα μιλούσε λιγότερο και θα έκανε περισσότερα.
Όσο για τη συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα, ακούγεται αστείο. Στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, στην Καλαμάτα, με την ενεργή βοήθεια του Εργαστηρίου Γευσιγνωσίας Ελαιολάδου και Ελιάς, “τρέχει” ένα πρόγραμμα μέσω ΕΣΠΑ με τίτλο “Στρατηγική της διαχείρισης της ασθένειας του γλοιοσπορίου στην ελαιοκαλλιέργεια στην Περιφέρεια Πελοποννήσου”, αλλά τα χρήματα της έρευνας, προς το παρόν, έχουν πάει για την κάλυψη άλλων αναγκών ή, αν θέλετε, pass, παρά για την απρόσκοπτη λειτουργία του.
gloio.uop. gr
Σε κάθε περίπτωση, στην παραπάνω ιστοσελίδα περιγράφονται οι στόχοι του προγράμματος. Επιλέχτηκαν 50 ελαιώνες στις κύριες ελαιοκομικές ζώνες της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Η κατανομή τους έγινε βάσει του όγκου παραγωγής κάθε ζώνης και αναλογικά για τις κύριες ελαιοπαραγωγικές ποικιλίες της Περιφέρειας Πελοποννήσου (Κορωνέικη, Μανάκι, Αθηνολία, Μαυρολιά, Μεγαρίτικη).
Στη δειγματοληψία συμπεριλήφθηκε και η ποικιλία Νεμουτιάνα που καλλιεργείται στην περιοχή της Ολυμπίας και στα όρια της Αρκαδίας, η οποία τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω του υψηλού επιπέδου φαινολικών ουσιών που παράγει και συνδέονται με ισχυρισμό υγείας.
Έμφαση δόθηκε στις περιοχές παραγωγής ελαιολάδου ΠΟΠ (Καλαμάτα, Κροκεές Λακωνίας, Πετρίνα Λακωνίας, Φοινίκι Λακωνίας, Κρανίδι Αργολίδας, Λυγουριό Ασκληπείου Αργολίδας, Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο Τροιζηνία).
Ταυτόχρονα, στην έρευνα υπάρχει και η ποικιλία Καλαμών για την παραγωγή επιτραπέζιων ελιών. Εκτός από ΠΟΠ, είναι και εμβληματική ποικιλία για την περιοχή. Επιλέγηκαν ελαιώνες με τρόπο, ώστε στην ίδια περιοχή, με παρόμοιες εδαφοκλιματικές συνθήκες, να εφαρμόζονται καλές και κακές καλλιεργητικές πρακτικές που αφορούν στο κλάδεμα, τη θρέψη, την αντιμετώπιση του δάκου και την εφαρμογή μυκητοκτόνων.
Σκοπός είναι να διερευνηθεί η επίδραση των καλλιεργητικών πρακτικών στο επίπεδο αλλά και τη σύνθεση του πληθυσμού του παθογόνου σε πραγματικές συνθήκες.
Όπως διαβάζουμε, προς επίρρωση των παραπάνω, στην Ελλάδα, παρότι η ασθένεια είναι γνωστή από το 1920, ιδιαίτερα στην περιοχή της Δυτικής Ελλάδας δεν αποτελούσε ιδιαίτερο πρόβλημα. Τα τελευταία, όμως, χρόνια παρουσιάζεται μια επέκταση της ασθένειας και στις άλλες ελαιοκομικές περιοχές και, μάλιστα, εκδηλώνεται υπό μορφή επιδημίας.
Τις δύο χρονιές της τελευταίας τριετίας στην Περιφέρεια Πελοποννήσου προκάλεσε μείωση της παραγωγής μέχρι και 50% (σε ορισμένες περιοχές μέχρι και 100%) και δραματική υποβάθμιση της ποιότητας του ελαιολάδου.
Από τα παραπάνω το ερώτημα παραμένει: Θα δράσουμε ουσιαστικά για να προλάβουμε τα χειρότερα ή μοιραίοι και άβουλοι αντάμα θα περιμένουμε κάποιο θάμα, που μας έλεγε και ο Κ. Βάρναλης;
Α.Π.
