Ο μετακληθείς υπό του Δήμου μηχανικός μεταλλειολόγος κ. Μιλτ. Σαπνάς, επιθεωρητής των μεταλλείων του Υπουργείου Γεωργίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, είχε την καλωσύνην να μας δώση προς δημοσίευσιν το κάτωθι εμπεριστατωμένον άρθρον, το οποίον αποτελεί σαφή περιληπτικήν έκθεσιν της υδρολογικής μελέτης, ην διενήργησε δια την ύδρευσιν των Καλαμών:
Η πόλις των Καλαμών πάσχει εκ λειψυδρίας και στερείται υδραγωγείου, γεγονότος μη παρατηρουμένου εις πολλάς άλλας ελληνικάς πόλεις. Και εν τούτοις, αι Καλάμαι περιστοιχίζονται από τόσα άφθονα, διαυγή και υγιεινά ύδατα και εις τόσον μικράν απ’ αυτής απόστασιν κείμενα (15-20 χιλιόμετρα) όσον ουδεμία άλλη πόλις. Είναι πρόδηλον ότι αφού τόσον ολίγον απέχουν αι υδροφόροι περιφέρειαι, δύνανται αι Καλάμαι υπερεπαρκώς και ολιγοδαπάνως να υδρευθώσι.
Αι υδροφόροι περιφέρειαι
Μεταξύ των υδροφόρων περιφερειών είναι δύο αι σπουδαιότεραι. Αι περιφέρειαι «Πηδήματος» και «Αγίου Φλώρου» αφ’ ενός και η περιφέρεια Αλαγωνίας αφ’ ετέρου. Δέον να σημειωθή ότι και τα ύδατα «Πηδήματος» και «Αγίου Φλώρου» προέρχονται κατά το πλείστον από το υδροφόρον στρώμα Αλαγωνίας. Αι δύο σπουδαιότεραι υδροφόροι περιφέρειαι έχουσιν ύδατα διαυγή, πόσιμα, υγιεινά. Συγκεκριμένως μεταξύ των υδάτων Πηδήματος και μιας κατωτάτης Αλαγωνιακής πηγής κειμένης παρά την γέφυραν Καρβελίου – Αλαγωνίας, μικρά, ανεπαίσθητος διαφορά υπάρχει. Πρόκειται όμως περί υδάτων ολίγον ασβεστούχων, καθ’ όσον κατά την τελευταίαν αυτών υπόγειον διαδρομήν διέρχονται δι’ ασβεστολιθικών πετρωμάτων. Εξ αυτού όμως δεν έπεται ότι παύουν να είναι διαυγή και πόσιμα, ασυγκρίτως δε ανώτερα των ποσίμων υδάτων των πλείστων πόλεων της Ελλάδος.
Τι δέον να εξετασθή
Όσον αφορά στην ποσότητα, αμφότεραι αι περιφέρειαι, τόσον του Πηδήματος όσον και της Αλαγωνίας, δύνανται να υδρεύσουν υπεραφθόνως πόλιν δεκαπλασίαν και εικοσαπλασίαν των Καλαμών. Επομένως ούτε η ποιότης, ούτε η ποσότης δύνανται να επηρεάσουν την προτίμησιν της μιας ή της ετέρας περιφερείας. Δια την τοιαύτην εκλογήν θα ληφθώσιν αναγκαίως υπόψη δύο τινά: ΠΡΩΤΟΝ το δυνατόν της ανυψώσεως του ύδατος εις τα υψηλότερα σημεία της πόλεως. ΔΕΥΤΕΡΟΝ. Το οικονομικόν ζήτημα.
Τα πλεονεκτήματα των υδάτων Αλαγωνίας
Επί των δύο αυτών αναγκαίων προϋποθέσεων τα πλεονεκτήματα των υδάτων της Αλαγωνίας είναι μέγιστα, δια τους εξής λόγους:
Α) Τα ύδατα του Πηδήματος ευρίσκονται εις το αυτό ύψος με τας Καλάμας και ίνα διοχετευθώσι προαπαιτείται μηχανική αυτών ανύψωσις. Η κατασκευή φράγματος κατά τινάς προς μερικήν ανύψωσιν των υδάτων Πηδήματος δια τον σχηματισμόν μικράς πτώσεως και παραγωγήν αδαπάνου ούτως ειπείν υδροηλεκτρικής κινητηρίου δυνάμεως, ήτις θα χρησιμοποιήται προς ανύψωσιν των υδάτων, είναι παράτολμος.
Η τοιαύτη ανύψωσις θα απήτει την κατασκευήν φράγματος 500 μέτρων μήκους τουλάχιστον εις την περιφέρειαν του Πηδήματος, αλλ’ ίνα εκ τούτου ανυψωθώσιν ολίγον τα ύδατα Πηδήματος δέον ταυτοχρόνως να κατασκευασθή φράγμα ανυψώσεως μεγαλυτέρου μήκους και δια τα ύδατα του Αγίου Φλώρου, διότι άλλως τα ύδατα Πηδήματος θα τραπώσι προς τον Άγιον Φλώρον μεθ’ ου αποτελούσι τον ίδιον υδροφόρον ορίζοντα. Αλλά και εις αυτήν την περίπτωσιν, εάν δηλαδή πρόκειται να κατασκευασθώσι φράγματα και εις τας δύο περιφερείας, πάλιν η επιτυχία είναι προβληματική, διότι υπάρχει κίνδυνος τα ύδατα να στραφώσι προς άλλην διέξοδον.
Και πάλιν όμως και εις περίπτωσιν επιτυχίας των ως άνω υδροηλεκτρικών εγκαταστάσεων, ένεκα της μικράς κλίσεως θα απαιτηθή υδραγωγείον μήκους 18 χιλιομέτρων και διαστάσεων και δαπάνης τετραπλασίας τουλάχιστον, από εκείνην ήτις θα εχρειάζετο δια την μεταφοράν της αυτής ποσότητος ύδατος από την περιφέρειαν Αλαγωνίας, απεχούσης ολιγώτερον.
Β) Τα ύδατα Αλαγωνίας αποτελούνται από πολυαρίθμους πηγάς, αίτινες αναβλύζουσι περί το υψόμετρον 750 – 900 από θαλάσσης άνωθι των χωρίων Αναστασόβης, Σιτσόβης, Μικράς Αναστάσοβας, Καρβελίου κ.λπ. επί εκτάσεως 20 περίπου χιλιομέτρων και άτινα χρησιμοποιούνται υπό των κατοίκων των ως άνω χωρίων μόνον δι’ άρδευσιν.
Η ποσότης των υδάτων αυτών κατά τους πλέον μετρίους υπολογισμούς υπερβαίνει τας 75 υδραυλικάς οκάδας (30 χιλιάδας τόννους ημερησίως), εκτός δε άλλης μεγάλης ποσότητος, ήτις διαρρέει υπογείως και χάνεται.
Αναγκαία προαπαιτούμενα
Η χρησιμοποίησις των υδάτων αυτών θα απήτει προηγουμένην αυτών συγκέντρωσιν και καλλιέργειαν των υπαρχουσών πηγών, οπότε χωρίς αμφιβολίαν και οι αρδευτικαί ανάγκαι των κατοίκων Αλαγωνίας θα εξυπηρετούντο συστηματικώτερον και σκοπιμώτερον από σήμερον και τα εις τας Καλάμας διοχετευόμενα ύδατα θα είναι αμόλυντα. Δια της περισυλλογής ταύτης θα υπελείποντο ύδατα διαθέσιμα πολλαπλάσια των αναγκών Καλαμών, χωρίς να ζημιωθούν οι κάτοικοι της Αλαγωνίας.
Δια την τοιαύτην όμως συγκέντρωσιν θα απαιτηθώσι δαπάναι σημαντικαί και αρκετόν χρονικόν διάστημα. Επί πλέον θα απαιτηθή υδραγωγείον 25 χιλιομέτρων. Επίσης διακλαδώσεις υδραγωγείου συγκεντρώσεως ετέρων 15-20 χιλιομέτρων.
Ένας επιτυχής συνδυασμός
Η κατάστασις διηυθετήθη ευτυχώς άλλως. Υπάρχει μία πλησιεστέρα περιφέρεια της Αλαγωνίας, η της θέσεως «Γεφύρας Καρβέλι» εις απόστασιν 13 χιλιομέτρων εκ Καλαμών. Ενταύθα αναβλύζουσι δύο συγκεντρωμέναι πηγαί υδάτων, τα οποία προέρχονται από τα ύδατα της υψηλοτέρας περιφερείας της Αλαγωνίας, τα οποία διεισδύουσιν υπογείως και εξέρχονται ενταύθα.
Τα ύδατα ταύτα ποσότητος τουλάχιστον 25 ημερησίως υδραυλικών οκάδων (ήτοι 10 χιλιάδων τόννων) επαρκούν δι’ υπεράφθονον ύδρευσιν 100 χιλιάδων πληθυσμού, δεν χρησιμοποιούνται δε υπό των κατοίκων, διότι κείνται εις χαμηλόν επίπεδον, δεν ανήκουσιν κατά μέγα μέρος εις ουδένα και ευρίσκονται εις υψόμετρον 450 μέτρων περίπου, είναι δε εκ παραλλήλου διαυγή και πόσιμα αν και ολίγον ασβεστούχα. Τούτο οφείλεται εις το γεγονός ότι τα ύδατα κατά την τελευταίαν αυτών υπόγειον διαδρομήν διέρχονται δι’ ασβεστολικών κροταλοπαγών και μαργικών πετρωμάτων, όπως και τα ύδατα του Πηδήματος, ων όμως περέχουσιν ολίγον καθ’ ημάς.
Σημαντικόν πλεονέκτημα
Η διοχέτευσις των υδάτων αυτών θα απήτει το εν τέταρτον της δαπάνης, ήτις θα απητείτο δια την διοχέτευσιν ίσης ποσότητος από την περιφέρειαν Πηδήματος. Παρουσιάζουσιν ακόμη και το εξής πλεονέκτημα, όπερ είναι σημαντικώτατον: Εάν χρησιμοποιηθή το ύψος των 450 μέτρων είναι δυνατόν να παραχθή υδροηλεκτρική δύναμις 500 ίππων τουλάχιστον, ήτις θα δύναται να χρησιμοποιηθή προς παραγωγήν ευθυνού ηλεκτρικού ρεύματος δια την πόλιν και επ’ άπειρον.
Η προτιμωτέρα λύσις
Καθ’ η μας η προτιμωτέρα λύσις είναι η άμεσος διοχέτευσις των υδάτων της πηγής γεφύρας Καρβελίου δια κατασκευής υδραγωγείου μέχρις εκεί προς το παρόν. Βραδύτερον εφ’ όσον επιθυμεί η πόλις των Καλαμών θα είναι δυνατόν το κατασκευασθησόμενον υδραγωγείον να επεκταθή προς διοχέτευσιν των υδάτων και των υψηλοτέρων Αλαγωνιακών περιφερειών, ολιγώτερον ασβεστολικών, δια βαθμιαίας προσθέτου μικράς δαπάνης.
Πώς θα επισπευθή η ύδρευσις
Ο Δήμος Καλαμών λαβών την οριστικήν απόφασιν να εμφανίση εις την πόλιν κοινωφελή έργα και ιδιαιτέρως να υδρεύση ταύτας, μου έκαμε την τιμήν να αναθέση εις εμέ την μελέτην εξευρέσεως καταλλήλων και επαρκών πηγών ποσίμου ύδατος.
Η ενέργεια του δημοτικού συμβουλίου να αρχίση από την μελέτην των πηγών αφ’ ενός μεν απέδειξεν, ότι γνωρίζει τούτο να εργάζεται, αφ’ ετέρου έθεσε τας ασφαλείς πλέον βάσεις της πρακτικωτέρας και αποτελεσματικωτέρας προσεχούς υδρεύσεως της πόλεως των Καλαμών. Διότι πράγματι αι επισταμέναι επί τόπου έρευναί μας απέδειξαν ότι και άφθοναι πηγαί αρίστου ύδατος υπάρχουν εν Αλαγωνία και εις μικράν απόστασιν 13 μόνον χιλιομέτρων, εξ ων δύναται να υδρευθή πόλις διπλασία των Καλαμών.
Κατόπιν τούτου δεν υπολείπεται ει μη η κατασκευή υδραγωγείου το οποίον θα διαχαράξωμεν και θα προϋπολογίσωμεν εν τη συνταχθησομένη μελέτη μας, ούτως ώστε μετά την έγκρισιν του παρά του δήμου και του αρμοδίου υπουργείου να μη υπολείπεται παρά ο καταρτισμός των λεπτομερειακών σχεδίων εκτελέσεως υδραγωγείου και του δικτύου διανομής του ύδατος εν τη πόλει προς άμεσον εφαρμογήν του έργου.
Το δημοτικόν συμβούλιον έσχε την τιμητικήν όντως πρωτοβουλίαν να εξουσιοδοτήση τον Δήμαρχον να αναζητήση από τούδε τους καλυτέρους οικονομικούς συνδυασμούς προς επωφελεστέραν και ταχύτερον ύδρευσιν της πόλεως.
Κατόπιν τούτου η όλη υπόθεσις εισέρχεται εις το στάδιον της εφαρμογής. Ήδη είναι δυνατόν τα έργα του υδραγωγείου να εφαρμοσθώσι συντόμως περατούμενα εντός έτους, ούτως ώστε δια την ύδρευσιν της πόλεως να υπολείπεται μόνον η τοποθέτησις εντός αυτής των σωλήνων διανομής ύδατος, ήτις είναι δυνατόν να γίνη και βαθμιαίως.
Η πρότασις τινών όπως προηγουμένως ο Δήμος αναθέση εις ειδικόν υδραυλικόν την εκπόνησιν πλήρους λεπτομερειακής μελέτης υδρεύσεως εν συνδυασμώ μετά ταυτοχρόνου κατασκευής υδροηλεκτρικών εγκαταστάσεων, είναι κατ’ αρχήν μεμπτέα. Μία όμως παρομοία ενέργεια θα επεβάρυνε τον Δήμον ακαίρως με δαπάνας μερικών εκατοντάδων χιλιάδων δραχμών, θα παρήρχοντο εν τω μεταξύ μερικά έτη και όλα αυτά ενδεχομένως θα είχον ως αποτέλεσμα να ψυχρανθή ο ζήλος και των πολιτών και των δημοτικών συμβούλων, ούτω δε να ματαιωθή η ύδρευσις της πόλεως.
Εκτός τούτου δια σήμερον δεν δύναται να θεωρηθή υφιστάμενον ζήτημα εκπονήσεως τοιαύτης λεπτομερειακής μελέτης παρ’ ειδικού υδραυλικού. Το σπουδαιότερον ζήτημα δια την ύδρευσιν είναι το της ανευρέσεως των πηγών και της κατασκευής εξωτερικού υδραγωγείου. Αμφότερα θα λυθούν οριστικώς δια της μελέτης ην θα υποβάλω. Η υπολειπομένη λεπτομερειακή εργασία του εξωτερικού υδραγωγείου και του δικτύου διανομής ύδατος πρέπει να γίνη μετά την έγκρισιν της βάσεως, η οποία θα τεθή δια της εκπονηθησομένης παρ’ εμού μελέτης και του σχετικού αυτής προϋπολογισμού. Άλλως τε η παρεπομένη αυτή εργασία ούτε ειδικότητα απαιτεί, ούτε δικαιολογεί την αναβολήν της μεταφοράς των υδάτων, ήτις είναι το κύριον αντικείμενον της μελέτης μας. Πρόκειται, επαναλαμβάνομεν, περί παρεπομένης ευκόλου εργασίας, προσιτής εις κάθε μηχανικόν, εις ην είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν και παλαιότεραι μελέται του Δήμου συμπληρούμεναι και επεκτεινόμεναι.
Ευχαριστούντες τον Δήμαρχον και το δημοτικόν συμβούλιον δια την προσγενομένην εις εμέ τιμήν της συντάξεως της σχετικής μελέτης και συγχαίροντες άπαντας δια την επιδεικνυομένη υπέρ της πόλεως ενέργειαν, ελπίζομεν ότι κατόπιν της πιστοποιηθείσης υπάρξεως ποσότητος και ποιότητος, ποσίμου ύδατος των πηγών γεφύρας Λαδά – Καρβέλι, δισταγμοί δε θα χωρέσουν. Τα γεγονότα δύναται μεταβαίνων επιτοπίως να πιστοποιήση και ο απλούστερος των πολιτών.
Ήδη είναι ανάγκη να επισπευθή η εφαρμογή της υδρεύσεως επί των σταθερών επιστημονικών δεδομένων, άτινα υπάρχουν, εκ της οποίας πλείστα αγαθά θα προκύψουν και δια το παρόν και δια το μέλλον της ωραίας μεσσηνιακής πρωτευούσης.
ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΣΑΠΝΑΣ Ειδικός μηχανικός υδρολόγος και μεταλλειολόγος
