Στο πλαίσιο του 1ου Φεστιβάλ Κάτω Αμπελοκήπων, που οργανώθηκε από το Ινστιτούτο Πολιτισμού Μεσσηνίας, σε συνεργασία με την Κοινότητα Αμπελοκήπων του Δήμου Πύλου-Νέστορος και τη βοήθεια της τοπικής κοινωνίας, σε μια λιτή αλλά ιδιαίτερα συγκινητική τελετή έγιναν τα αποκαλυπτήρια μαρμάρινης πλακέτας ταυτοποίησης και μνήμης για το διατηρητέο Δημοτικό Σχολείο Κάτω Αμπελοκήπων (1935-1965), με αφορμή τα 90 χρόνια από την κατασκευή του εμβληματικού κτηρίου, ενώ παρουσιάστηκε η σημαντική ιστορία του.
Τα αποκαλυπτήρια της πλακέτας έγιναν από τρεις από τους γηραιότερους βετεράνους μαθητές του σχολείου σε κλίμα συγκίνησης (Γεώργιος Θ, Αλεξόπουλος, Κωνσταντίνος Η. Κάππος, Νικόλαος Γ. Κορδός), παρουσία των αντιδημάρχων Πολιτισμού και Αγροτικής Ανάπτυξης, κ.κ. Σιψά και Χρονόπουλου αντίστοιχα, καθώς και πλήθος κόσμου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ήταν η πρώτη εκδήλωση που γίνεται στο χώρο του σχολείου μετά το κλείσιμό του το 1965. Ακολούθως, έγιναν τα εγκαίνια υπαίθριας έκθεσης σχολικής ιστορίας με άγνωστα τεκμήρια πολιτιστικής κληρονομιάς, καρπός 10ετους έρευνας του Ινστιτούτου Πολιτισμού Μεσσηνίας, στον περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου του οικισμού που λειτούργησε ως Δημοτικό Σχολείο από το 1965 ως το 1981.
Σε σχέση με την ιστορία του εμβληματικού σχολείου αξίζει να σημειωθεί ότι ιδρύθηκε με Βασιλικό Διάταγμα του έτους 1921 και η κατασκευή του ανάγεται τη διετία 1932-34. Εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1935, ενώ από το 1937 ως το 1941 τη σκυτάλη θα αναλάβει ο δάσκαλος Κωνσταντίνος Γέμελος, η εμβληματική μορφή της Εθνικής Αντίστασης, που με το έργο του και τους αγώνες του ενέπνευσε καλλιτέχνες όπως τον Ρίτσο και τον Φαρσακίδη.
Τον Οκτώβριο του 1941, εν μέσω κατοχής, με απόφαση της επαρχιακής επιτροπής του ΕΑΜ Πυλίας, το σχολείο αποτέλεσε το αρχηγείο της Εθνικής Αντίστασης της Νότιας Μεσσηνίας. Έτσι, για το χρονικό διάστημα 1941-1944 υπήρξε επίκεντρο των συμβουλίων της Εθνικής Αντίστασης, ενώ τον Αύγουστο του 1944 το σχολείο βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς κατακτητές, αλλά ως εκ θαύματος το κτήριο παρέμεινε όρθιο.
Στα μεταπολεμικά χρόνια το σχολείο αποτέλεσε και πάλι φάρο γνώσης για δεκάδες μαθητές, που διέπρεψαν σε σημαντικούς τομείς της κοινωνίας.
Το κουδούνι του ιστορικού σχολείου χτύπησε για τελευταία φορά τον Ιούνιο του 1965, καθώς λόγω σημαντικής ρωγμής κρίθηκε σκόπιμη η διακοπή λειτουργίας του.
Το 2018 το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού αποφάσισε το χαρακτηρισμό του ως Διατηρητέο Νεώτερο Μνημείο (ΦΕΚ159/ΑΑΠ/31.07.2018) λόγω της «ιδιαίτερης ιστορικής και κοινωνικής σημασίας του, αφού είναι συνδεδεμένο με την ιστορία του τόπου και αποτελεί σημείο αναφοράς για τους κατοίκους».
Τέλος, τον Απρίλιο του 2023 η Διεύθυνση Προϋπολογισμού και Δημοσιονομικών Αναφορών του υπουργείου Πολιτισμού ενέκρινε τη χρηματοδότηση μελετών αποκατάστασης του εμβληματικού μνημείου με 42.000 ευρώ, μέσω του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (ΕΠΑ), ενώ το έργο εκτελείται με αυτεπιστασία από Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δυτικής Ελλάδας Πελοποννήσου και Νοτίου Ιονίου. Έτσι, έχει ανοίξει πλέον ο δρόμος για την αποκατάσταση του εμβληματικού σχολείου της Μεσσηνίας, προκειμένου ακολούθως να λειτουργήσει ως ενεργό κύτταρο πολιτισμού και ιστορίας του Δήμου Πύλου – Νέστορος.
