Αυτή την περίοδο με τους πολέμους, περιφερειακού χαρακτήρα για την ώρα, σε εξέλιξη, αλλά να αυξάνονται χρόνο με το χρόνο, έρχεται με μεγάλη συχνότητα στη σκέψη μου έντονος προβληματισμός σχετικά με τις «κατακτήσεις» των ανθρώπινων κοινωνιών στη διαδρομή τους ανά τους αιώνες. Εννοώ την κατοχύρωση και τη γενική αποδοχή κάποιων «δικαιωμάτων» και την ένταξή τους στις απόλυτες και αναμφισβήτητες αξίες. Κυρίαρχο αγαθό αυτής της κατηγορίας θεωρούσα πάντα και εξακολουθώ να θεωρώ την ανθρώπινη ζωή. Ο μη αντιστρεπτός χαρακτήρας της απώλειάς της με παραπέμπει στις σπουδές μου στις Φυσικές Επιστήμες και στην ισχυρή προσοχή που έδειχναν οι δάσκαλοί μου όταν μελετούσαμε την αντιστρεπτότητα ή μη κάποιων φυσικών φαινομένων.
Έχω γνωρίσει εδώ και δεκαετίες ένα πρόσωπο με πλούσια φυσικά και πνευματικά χαρακτηριστικά που δημιουργούν τη διάθεση για διαμόρφωση φιλικής σχέσης. Δε θεωρούσα απαραίτητο, σε αυτή την περίπτωση, να συμπίπτουν οι απόψεις μας στα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά θέματα. Αρκούσε η σύμπτωση στη διάθεση για ενεργητική συμμετοχή στα κοινά, στην εμβάθυνση σε θέματα της πνευματικής ζωής και στη στενή σχέση με την αγροτική ζωή και τη μανιάτικη φύση.
Σε μια συνάντησή μας, σε περίοδο όξυνσης των πολιτικών συγκρούσεων, βγήκε αυθόρμητα η ερώτησή μου: στο όνομα της προώθησης των ιδεολογικών σου στόχων μπορείς να σκοτώσεις; Ταλαντεύτηκε κάμποσα δευτερόλεπτα, σιώπησε άλλα τόσα και χρειάστηκε να επαναλάβω την ερώτηση για να μου απαντήσει τελικά, έστω και με άτονο τρόπο: ναι, μπορεί και να σκοτώσω…
Αναφέρω αυτή την περίπτωση ως στοιχείο προβληματισμού σχετικά με το εάν, έπειτα από τόσους αιώνες προόδου, οι ανθρώπινες κοινωνίες έχουν φθάσει να θεωρούν την ανθρώπινη ζωή ως απόλυτη αξία. Φαίνεται ότι, παρά τις παχιές διακηρύξεις περί δικαιωμάτων, ατομικών, πολιτικών και κοινωνικών, το εξουσιαστικό σύστημα διακυβέρνησης των κρατών, στο όνομα της προώθησης χαμηλότερου ποιοτικού επιπέδου σκοπιμοτήτων, έχει εντάξει και την ανθρώπινη ζωή στις σχετικές αξίες, στις υποκείμενες σκοπιμότητες. Η επίκληση των ιδεολογιών ως υπέρτερου σκοπού, ακόμα και από τις ανθρώπινες ζωές, και η μετατροπή τους σε αναλώσιμο στοιχείο κατά την πορεία προς την επικράτησή τους, αποτελεί φενάκη. Ποια ανθρωπιστική ιδεολογία μπορεί να βιωθεί στην πράξη πατώντας σε ανθρώπινες ζωές; «Το αίμα βοά» σύμφωνα με τη σχετική λογοτεχνική έκφραση. Δηλαδή, δημιουργεί έντονο προβληματισμό στη σκέψη αυτών που οι αποφάσεις τους οδήγησαν στην έκχυσή του και την αποδυναμώνει στο όνομα των τύψεων που προβάλουν κατά τους ήρεμους απολογισμούς των πεπραγμένων που δημιούργησαν τις αιματοχυσίες. Ακόμα και η μουσουλμανική πίστη, για δημιουργία «θέσης» στην άλλη ζωή για τους μάρτυρες που πεθαίνουν στο όνομα της θρησκείας τους, περιορισμένη έκταση αποδοχής μπορεί να δημιουργήσει. Εκείνο που έχει καταγραφεί είναι η ψυχολογική αποσταθεροποίηση πολλών από όσους συμμετείχαν, ως πρωταγωνιστές ή ακόμα και ως κομπάρσοι, σε πολέμους που οι ηγεσίες χαρακτήριζαν ως δίκαιους.
Η φρίκη των τελευταίων πολέμων, όπως έρχεται μέσα από τις εικόνες του συστήματος μετάδοσής τους που δημιουργεί η προηγμένη τεχνολογία της εποχής μας, μπορεί να επενεργεί άμεσα στους θεατές της και να συνταράζει τη σκέψη και τους δευτερογενείς προβληματισμούς τους για το επίπεδο του πολιτισμού που έχει φθάσει η ανθρωπότητα μετά τόσους αιώνες πολέμων και αυτού του είδους φρικιαστικών καταστάσεων. Το σοκ, από τις μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές που δημιουργήθηκε κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκτιμιόταν ότι θα απέτρεπε τη δημιουργία εμπόλεμων καταστάσεων στο μέλλον. Φαίνεται από τις εξελίξεις ότι και αυτή η εκτίμηση δεν επιβεβαιώνεται. Μπορεί κατά τα 80 χρόνια που μεσολάβησαν από τότε να μην έχει ακόμα επισυμβεί νέος Παγκόσμιος Πόλεμος αλλά δεν ήταν λίγοι οι μικρότερης έκτασης πόλεμοι μέσα σε αυτές τις δεκαετίες και οι πολλές δεκάδες χιλιάδες οι νεκροί τους.
Φαίνεται ότι σε αυτούς που κινούν τα νήματα των ένοπλων συγκρούσεων δεν είναι ισχυρή η αποτύπωση στη σκέψη τους της μη αντιστρεπτότητας του αγαθού της ζωής. Η μετατόπιση του προβληματισμού στον εαυτό τους, και στη μη αντιστρεπτότητα της τυχόν απώλειας της δικής του ζωής, θα ήταν ισχυρό στοιχείο για να επανεξετάσουν αποφάσεις που οδηγούν σε ανθρώπινες απώλειες…
Του Νίκου Ευστρ. Μαραμπέα
