Είναι πανελληνίως παραδεκτό ότι οι διαβόητες «αναπλάσεις» χώρων στην Ελλάδα σπανίως επιτυγχάνουν αποτελέσματα τέτοια που να επισύρουν το θαυμασμό. Μεγάλες αποδείξεις οι πλατείες Συντάγματος και Ομονοίας των Αθηνών.
Στην ίδια οδό της θλίψης βαδίζει και η πρόσφατη ανάπλαση της πλατείας 23ης Μαρτίου.
Δε θα εστιάσω στα υλικά επίστρωσης και στις πλάκες Καρύστου ή Πηλίου που τοποθετήθηκαν άτεχνα, με τη λογική «όπως όπως, αρκεί να βγουν τετραγωνικά για κέρδος». Ούτε στα δέντρα που φυτεύτηκαν, δηλαδή στους σκοτεινούς φίκους. Όμοιοί τους κυριαρχούν και στο διάζωμα της οδού νοτίως της πλατείας 23ης Μαρτίου, στραγγαλίζοντας διαρκώς το φως, τη διαπερατότητα του βλέμματος, τις εποχές…
Θα εστιάσω, όμως, στον ιστορικό ρεαλισμό που οφείλει να διαθέτει και να εκπέμπει κάθε ιστορικός τόπος, αν θέλετε και ως μάθημα παιδείας και ιστορίας. Τέτοιον που να αποδίδει με ευκρινή και δίκαιο τρόπο τη συμμετοχή του καθενός, ώστε να έχει ουσία το χρέος της πόλης απέναντι στο ιστορικό γεγονός και στα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν σε αυτό.
Η πλατεία ονομάζεται «23ης Μαρτίου 1821», διότι εκείνη την ημερομηνία συνέβη Το Ιστορικό Γεγονός. Το μέγεθός του είναι τεράστιο, διότι δε σημάδεψε ανεξίτηλα μόνο την ιστορία της Καλαμάτας, αλλά και αυτήν της νεότερης Ελλάδας. Αυτό έθεσε τα θεμέλια δημιουργίας του πρώτου εθνικού κράτους στην Ευρώπη, διαρρηγνύοντας για πρώτη φορά στην ιστορία της την (τότε) κραταιά Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Για την ακρίβεια, αυτή ήταν η ιστορική στιγμή που άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά το όραμα των Φιλικών, των Ελλήνων Διαφωτιστών και Αγωνιστών, για Απελευθέρωση από τους Τούρκους και τους συνεργάτες τους, για Εθνική Ανεξαρτησία και Αξιοπρέπεια. Ουσιαστικά, δηλαδή, τέθηκαν τα θεμέλια της δημιουργίας του ελεύθερου, ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους. Γίνεται κατανοητό, λοιπόν, ότι αυτό το ιστορικό γεγονός δεν είναι ένα από τα πολλά. Είναι το υπέρτατο.
Από τις ιστορικές πηγές γνωρίζουμε ότι η αναίμακτη κατάληψη της Καλαμάτας ήταν έργο του (Φιλικού) Μαυρομιχάλη και των μανιάτικων στρατευμάτων του. Αυτοί κατέλαβαν την πόλη τα ξημερώματα της 23ης Μαρτίου 1821. Και αφού ελευθερώθηκε η πόλη, εισήλθαν σε αυτήν και οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί.
Την απελευθέρωση ακολούθησε μια ακόμη πιο κορυφαία ιστορική στιγμή: την 23η Μαρτίου 1821 στάλθηκε το Πρώτο Πολιτικό – Διπλωματικό Έγγραφο των επαναστατημένων Ελλήνων «προς τας Ευρωπαϊκάς Αυλάς», δηλαδή την τότε διεθνή κοινότητα, προσδίδοντας πολιτικό χαρακτήρα στο κίνημα των Ελλήνων. Με το έγγραφο αυτό η διαμάχη έπαψε να θεωρείται ενδοοθωμανική (όπως και όλες που είχαν προηγηθεί) όπως την ήθελε ο σουλτάνος.
Το μοναδικό αυτό έγγραφο (που εστάλη αργότερα και στον πρόεδρο των ΗΠΑ) φέρει μία και μόνη υπογραφή: «Πέτρος Μαυρομιχάλης, αρχιστράτηγος του σπαρτιατικού και μεσσηνιακού στρατού».
Η «Προκήρυξη προς τας Ευρωπαϊκάς Αυλάς» που εστάλη από την Καλαμάτα, αποτελεί κυριολεκτικά το πρώτο επίσημο έγγραφο του νεοελληνικού κράτους. Κι αυτό συνδέεται απόλυτα με την 23η Μαρτίου. Ε, λοιπόν, δεν μπορεί να είναι αμελητέο.
Ο Πέτρος Μαυρομιχάλης, λοιπόν, είναι (και οφείλουμε να είναι) η κυρίαρχη μορφή της απελευθέρωσης της Καλαμάτας. Το ίδιο θα πρέπει να συμβαίνει και στην πλατεία, που δεν είναι αφιερωμένη σε ολόκληρη την Ελληνική Επανάσταση, αλλά στην 23η Μαρτίου. Αφορά στον άνθρωπο που, ενώ ήταν απόλυτα βολεμένος (μπέης της Μάνης γαρ), εν τούτοις συντάχθηκε με τους Φιλικούς και έλαβε πρώτος μέρος στον ξεσηκωμό των Ελλήνων, κάνοντας ένα βήμα που φάνταζε καταστροφικό με τα δεδομένα της εποχής.
Ωστόσο, ο Π. Μαυρομιχάλης δεν είναι η κυρίαρχη (όπως θα έπρεπε) μορφή στη νέα ανάπλαση της πλατείας. Η προτομή του τοποθετήθηκε χωρίς να είναι εμφανής ο ηγετικός του ρόλος στην Απελευθέρωση της πόλης. Παράλληλα, τόσο ο Μαυρομιχάλης όσοι και οι λοιποί ήρωες υποβιβάζονται στη λογική «ίσα και όμοια», ίσως και με τους θαμώνες των παρακείμενων καφέ, αφού οι προτομές τους στερούνται παντελώς μνημειακής τοποθέτησης. Αντίθετα, μοιάζουν να βυθίζονται στο πηλιορείτικο κακόστρωτο του αρχιτεκτονικού ρυθμού «ό,τι να ’ναι».
Ο προσανατολισμός των προτομών προκαλεί γέλωτα και θλίψη. Η αίσθηση που δημιουργείται είναι μια τάση φυγής τους προς όποια κατεύθυνση. Περίπατος και η αίσθηση ομοψυχίας, που οφείλει να εκπέμπει συνολικά η τοποθέτηση των ηρώων, αφού δείχνουν σαν να είναι… τσακωμένοι μεταξύ τους.
Αξιοσημείωτη είναι και η αποκοπή του αναπλασθέντος τμήματος της πλατείας από τον υπόλοιπο ιστορικό χώρο. Με το μνημείο όπου είναι σκαλισμένη στο μάρμαρο η περίφημη «Προειδοποίηση προς τας Ευρωπαϊκάς Αυλάς» και το ναό των Αγίων Αποστόλων. Μπροστά από το ναό έχει τοποθετηθεί το 2021 στρογγυλή, επιδαπέδια αναμνηστική πινακίδα που παραπέμπει σε φρεάτιο της ΔΕΥΑΚ (μόνο το χρώμα διαφέρει). Στο Μνημείο έχει γίνει σοβαρή προσπάθεια να σβηστεί (πιθανότατα με σβουράκι) το όνομα του αειμνήστου δημάρχου Καλαμάτας, Κωνσταντίου Κουτουμάνου, γεγονός που προκαλεί απορίες πώς δεν έχει γίνει αντιληπτό από το Δήμο… Αδιαφορία;
Είτε θέλουμε είτε όχι, η ιστορική ταυτότητα της Καλαμάτας και η ιστορία της Ελλάδας είναι άρρηκτα δεμένες με την 23η Μαρτίου 1821 και, άρα, την ομώνυμη πλατεία. Για το λόγο αυτό επιβάλλεται σεβασμός.
Αυτός, όμως, κατακτάται μόνο μέσω της ιστορικής ενσυνείδησης και το διάλογο για την αισθητική και τη χρήση του Δημοσίου Χώρου. Δεν είναι επιτρεπτοί οι πειραματισμοί με το Ιστορικό Χρέος της πόλης και το Δημόσιο Χώρο. Ιδιαίτερα σε κάποιον που είναι αφιερωμένος σε ένα τόσο σημαντικό γεγονός. Δεν μπορεί οποιαδήποτε μελέτη να υποκαταστήσει το Διάλογο, ιδιαίτερα για την Πλατεία που συγκεντρώνει την ομορφότερη και πιο νοηματοδοτική στιγμή της ιστορίας της Καλαμάτας.
Η woke αντίληψη («όλα ίσα και όμοια») που ευτελίζει καθημερινά τις ζωές μας, δεν μπορεί να έχει θέση σε σοβαρά ζητήματα που αφορούν στην ίδια την ύπαρξή μας ως λαού, ως έθνους.
Ας αποφύγουμε, λοιπόν, την, έστω ακούσια, συμμετοχή σε αυτή τη λαίλαπα, με ανάχωμα τους ιστορικούς μας τόπους, δείχνοντας έμπρακτα τον προσήκοντα σεβασμό (τουλάχιστον).
Του Χρίστου Κ. Κοτσωνή
Υ.Γ. Από την εποχή Μπένου η πόλη από Ταϋγετούπολη άρχισε να μεταμορφώνεται σε Καλαμαλιάδα. Οι επιβεβαιώσεις προς τούτο διαρκείς.
