Η ιστορικός Τέχνης και επιμελήτρια μιλά στο «Θάρρος» με αφορμή την αναδρομική έκθεση του Μεσσήνιου χαράκτη που φιλοξενείται αυτή την περίοδο στην Καλαμάτα
Σειρά σημαντικών έργων από τη συλλογή του καλλιτέχνη περιλαμβάνει η έκθεση «Α. Τάσσος – Χαρακτική 1940-1985», η οποία εγκαινιάστηκε το προηγούμενο διάστημα στη Συλλογή Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια», σε συνεργασία με την Εταιρεία Εικαστικών Τεχνών «Α. Τάσσος». Στην αναδρομική έκθεση του Μεσσήνιου χαράκτη περιλαμβάνονται 28 έργα ποικίλης θεματολογίας, ανάμεσα στα οποία και δύο τοπία της Μεσσηνίας, μιας και ο ίδιος πάντοτε μνημόνευε τον τόπο καταγωγής του.
Μιλώντας στο «Θ» η ιστορικός Τέχνης, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου, πρόεδρος της Εταιρείας Εικαστικών Τεχνών «Α. Τάσσος» και επιμελήτρια, Ειρήνη Οράτη, αναφέρεται στη συγκεκριμένη έκθεση η οποία λειτουργεί συμπληρωματικά, κατά κάποιον τρόπο, στην ετήσια θεματική έκθεση που διοργανώνεται κάθε καλοκαίρι στον τόπο καταγωγής του Α. Τάσσου, τη Λευκοχώρα Μεσσηνίας, προς τιμήν του. Ταυτόχρονα αναφέρεται στην προσωπικότητα του χαράκτη, αλλά και στην εξέλιξη της Χαρακτικής Τέχνης από τη δεκαετία του 1980 μέχρι σήμερα.
-Ως καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου και πρόεδρος της Εταιρείας Εικαστικών Τεχνών «Α. Τάσσος» έχετε έντονη διοικητική δράση. Αυτό είναι κάτι που περιορίζει τον επιμελητή;
Από το 2022 που βρίσκομαι στο Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου τα καθήκοντά μου σχετίζονται, κυρίως, με την ενίσχυση και προβολή καλλιτεχνικών δράσεων, κυρίως όμως χειρίζομαι τα θέματα των εικαστικών τεχνών: εκθέσεις, εκδόσεις, δράσεις.
Στην Εταιρεία Εικαστικών Τεχνών «Α. Τάσσος» κύριο μέλημα όλων μας είναι η προβολή του έργου του μεγάλου χαράκτη. Θεωρούμε μεγάλη επιτυχία μας τη διοργάνωση της αναδρομικής του έκθεσης στο Μουσείο Μπενάκη το 2015, τριάντα χρόνια από το θάνατό του, την οποία επιμελήθηκα, και στοχεύσαμε σε έργα και δράσεις του Α. Τάσσου που δεν ήταν τόσο γνωστές.
Ως επιμελήτρια και επειδή γνωρίζω πλέον πάρα πολύ καλά το έργο του, προσπαθώ σε εκθέσεις που διοργανώνουμε με έργα από τη συλλογή της Εταιρείας να προστίθενται και έργα από άλλες συλλογές. Επίσης, η Εταιρεία συμμετέχει σε θεματικές εκθέσεις, με πρόσφατες, το 2023, το «Προσφυγόσημο» στη Λευκωσία και το 2024 «Όλοι εδώ. Τέσσερις καλλιτέχνες για τη δικτατορία. Α. Τάσσος, Β. Κατράκη, Β. Κανιάρης, Δ. Αληθεινός» στο Μουσείο Άλεξ Μυλωνά στην Αθήνα.
Επιπλέον, κάθε Αύγουστο διοργανώνεται μικρή θεματική έκθεση του Α. Τάσσου στη Λευκοχώρα Μεσσηνίας, όπου γεννήθηκε το 1914.
Η έκθεση στην Καλαμάτα είναι για εμάς μια σημαντική επιστροφή στην ιδιαίτερη πατρίδα του.
-Στην έκθεση που φιλοξενείται στη Συλλογή Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια» τα έργα του Α. Τάσσου παρουσιάζονται πλάι σε παραδοσιακές φορεσιές από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Πώς έγινε η προσέγγιση για το συγκεκριμένο στήσιμο; Θεωρείτε ότι ο στόχος επετεύχθη;
Χάρηκα πολύ που την επιμέλεια της έκθεσης ανέλαβε η ομάδα του Μουσείου Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Καρέλια» σε ένα χώρο που έχει από μόνος του πολύ έντονη μουσειολογική προσωπικότητα. Οι επιλογές τους ταίριαξαν τις ενδυμασίες με πολλές από τις έγχρωμες ξυλογραφίες, ενώ οι έντονες και μεγάλες σε μέγεθος μεταγενέστερες ξυλογραφίες στάθηκαν ως σύμβολα δίπλα σε άλλα εκθέματα του Μουσείου.
Εξαιρετική ήταν η ιδέα της κυρίας Βικτωρίας Καρέλια να λειτουργήσει η ξυλογραφία «Κύπρος 1973» ως μνημείο, τοποθετημένη μόνη της και με ένα δάφνινο στεφάνι, θυμίζοντας τα 50 χρόνια από την εισβολή στην Κύπρο που συμπληρώνονται φέτος.
Λιγότερο λειτούργησαν οι ξύλινες πλάκες που συνόδευαν κάποιες ξυλογραφίες, διότι χρειάζονται ειδικό φωτισμό και επειδή είναι πολύ βαριές, δεν μπορούσαν να τοποθετηθούν δίπλα στα έργα. Για εμένα, όμως, ήταν σημαντική η παρουσία τους, διότι έτσι μπορεί ο επισκέπτης να δει πώς γίνεται το κύριο μέρος της δουλειάς του χαράκτη.
-Με ποιο κριτήριο προχωρήσατε στην επιλογή των έργων της συγκεκριμένης έκθεσης;
Έργα από το 1940, τις πρώτες απόπειρες του Α. Τάσσου μετά τις σπουδές του, έως το 1985 που δημιουργεί τα τελευταία του. Κεντρικό ρόλο έπαιξαν οι έγχρωμες ξυλογραφίες της περιόδου 1950-59 με θέματα από τη Μεσσηνία, τους αγρότες, τους ψαράδες και γενικά τους ανθρώπους της γενέτειράς του. Δύο όψεις πόλεων, της Καλαμάτας και της Πύλου, τις θεώρησα απαραίτητες, ώστε να τονιστεί το στοιχείο της εντοπιότητας.
Τα ασπρόμαυρα έργα από το 1960 και μετά λειτούργησαν ως συμβολικές συνθέσεις περισσότερο, θεώρησα όμως αναγκαίο να πλαισιώσουν την έκθεση, κυρίως μέσα από γυναικείες μορφές, όπως η Αλίκη Τ., η Μαρία Κ. και η θαυμάσια μορφή της ξυλογραφίας «Αύριο θα κάνει ξαστεριά», που ανοίγει την έκθεση.
-Υπάρχει κάποιο έργο που ξεχωρίζετε στη συγκεκριμένη έκθεση;
Το «Αύριο θα κάνει ξαστεριά» έτσι όπως τοποθετήθηκε στην είσοδο και σε ένα χώρο με μεγάλο ύψος, δίπλα σε μια σειρά από χρυσοκέντητα σιγκούνια που ανεβαίνουν ως ψηλά μέσα στις προθήκες τους, ήταν μια απροσδόκητη, εξαιρετικά πετυχημένη εκθεσιακή ιδέα.
Εγώ ξεχωρίζω πάντα το «Επιτύμβιο για την Μαρία Κ.», που είναι το αγαπημένο μου έργο, αλλά και το «Κορίτσι με τα μικρά δέντρα», ένα έργο μετάβασης που οδηγεί τον Α. Τάσσο στην ασπρόμαυρη ξυλογραφία.
-Ποιο, κατά τη γνώμη σας, είναι εκείνο το χαρακτηριστικό στα έργα του Α. Τάσσου που τον ξεχωρίζει από άλλους καλλιτέχνες της εποχής του;
Τον χαρακτήριζε μια σεμνή γενναιότητα. Δεν άλλαξε ποτέ τις ιδέες του, ήταν από φοιτητής ένας αριστερός καλλιτέχνης, που μέσα από το έργο του έδειχνε την πίστη του στον άνθρωπο, στη σκληρή κάθε μέρα, στην ανάγκη για αγώνα για μια κοινωνία με ισότητα, κάτι που είναι απόλυτα εμφανές στην πολύ γνωστή ενότητα «Μαύρο – Άσπρο 2».
Η ενότητα αυτή αποτελείται από μεγάλα σε διάσταση έργα της επταετίας 1967-1974, όταν αποσύρθηκε στη Μεσσηνία και δούλευε ασταμάτητα, ολοκληρώνοντας πάνω από εκατό ξυλογραφίες διαμαρτυρίας που εικονίζουν ανθρώπους που αγωνίστηκαν κατά της κοινωνικής αδικίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αλλά και μορφές σύμβολα που υπενθυμίζουν την αξία κάθε δίκαιου αγώνα.
-Εκτιμάτε ότι από τη δεκαετία του 1980 κι έπειτα, οπότε δημιουργήθηκαν τα τελευταία έργα του Α. Τάσσου, η εγχώρια τέχνη και δη η Χαρακτική, εξελίσσεται στο πεδίο της;
Η ελληνική Χαρακτική είναι γενικά σε καλό δρόμο πάντα. Έως πρόσφατα η Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας είχε πέντε καθηγητές, τώρα δυστυχώς μόνο έναν, λόγω των συνταξιοδοτήσεων και της μη πλήρωσης των θέσεων. Όμως, οι σπουδαστές προσελκύουν τη Χαρακτική, την παραδοσιακή εννοώ. Διότι σήμερα υπάρχουν και οι ψηφιακές εκτυπώσεις, όπου ο κόπος είναι βέβαια λιγότερος, η πρόκληση όμως πάντα παραμένει.
-Σε τι επίπεδο θα λέγατε ότι βρίσκεται τα τελευταία χρόνια η εγχώρια εικαστική παραγωγή;
Η ελληνική εικαστική πραγματικότητα είναι αυτή τη στιγμή πολυποίκιλη, με τους καλλιτέχνες να πειραματίζονται με κάθε μέσο, όχι πάντα με επιτυχία. Πιστεύω ότι η τεράστια πληροφόρηση πολλές φορές παγιδεύει τους δημιουργούς και συχνά τους οδηγεί σε λανθασμένους δρόμους. Βέβαια, βλέπουμε συνεχώς παιδιά που βασίζονται στο ταλέντο και τις δυνατότητές τους και βαδίζουν με μεγαλύτερη σιγουριά, κάτι που γίνεται άμεσα αντιληπτό.
Πληροφορίες έκθεσης
«Α. Τάσσος – Χαρακτική 1940-1985»
Διάρκεια: έως τις 23 Ιουνίου
Συλλογή Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια», Σταδίου 64, Καλαμάτα
Πληροφορίες στα τηλ. 27210 86923, 27210 86927
Της Χριστίνας Μανδρώνη
