Τιμάται σήμερα ο κορυφαίος αρχαιολόγος από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, σε μια γλυκόπικρη τελετή
Ένας από τους κορυφαίους αρχαιολόγους παγκοσμίως είναι ο καθηγητής Μιχάλης Κοσμόπουλος, ο οποίος, αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ελλάδα, συνέχισε στη Σορβόννη και έπειτα στο Πανεπιστήμιο Washington του St. Louis. Ακολούθησε, δε, ακαδημαϊκή καριέρα και σήμερα είναι καθηγητής Αρχαιολογίας και κάτοχος της Διακεκριμένης Έδρας («Endowed Chair») Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μιζούρι στις ΗΠΑ.
Πέραν, όμως, των αιθουσών των πανεπιστημίων, ο διακεκριμένος αρχαιολόγος έχει κάνει ανασκαφές σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, αλλά και του εξωτερικού, ενώ τα τελευταία χρόνια διευθύνει τις ανασκαφές της Αρχαιολογικής Εταιρείας στην Ίκλαινα Μεσσηνίας.
Με αφορμή το γεγονός ότι σήμερα το απόγευμα το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και ειδικότερα το Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών θα τον αναγορεύσει επίτιμο καθηγητή του, το «Θάρρος» μίλησε μαζί του τόσο για την πορεία του όλα αυτά τα χρόνια όσο και για τις ανασκαφές στην Ίκλαινα, αλλά και για τη σημερινή τελετή, για την οποία ο ίδιος λέει ότι θα έχει γλυκόπικρη γεύση, αφού θα είναι απών ο καθηγητής Νίκος Ζαχαριάς.
-Πώς μπήκε η Αρχαιολογία στη ζωή σας;
Από τότε που ήμουν μικρός ήξερα ότι αυτό μου άρεσε. Είχα πάθος με τη μυθολογία, την ιστορία, τα αρχαία και ήρθε φυσικά. Ποτέ δεν είχα δεύτερη σκέψη.
-Τι είναι για εσάς η Αρχαιολογία;
Στο σημείο που έχω φτάσει βλέπω ότι είναι μια επιστήμη που συνδέει το παρελθόν με το παρόν, και μας βοηθάει να καταλάβουμε καλύτερα τον κόσμο μας. Δηλαδή, η Αρχαιολογία δεν είναι ξερά μόνο αντικείμενα χιλιάδων χρόνων παλιά. Είναι μια αλυσίδα που μας συνδέει με το παρελθόν και μας βοηθά να καταλάβουμε πώς δημιουργήθηκε η κοινωνία μας, η δημοκρατία μας, η οικονομία μας, και τελικά όλα αυτά είναι αλληλένδετα.
-Ο καθηγητής Κοσμόπουλος προτιμά να βρίσκεται στα έδρανα με τους φοιτητές ή στην ανασκαφή;
Και τα δύο. Είναι δύο διαφορετικές εμπειρίες. Στην ανασκαφή έχεις τη δυνατότητα να βγάλεις αντικείμενα που ήταν στο έδαφος για χιλιάδες χρόνια. Είναι κάτι το συναρπαστικό. Ένα συναίσθημα που δεν μπορώ να σας περιγράψω. Μετά έχεις τη δυνατότητα να προσπαθήσεις να καταλάβεις τη σημασία τους. Τι σημασία έχουν για τη ζωή σου. Ύστερα παίρνεις αυτά τα διδάγματα, τα φέρνεις στην αίθουσα και προσπαθείς να βοηθήσεις τους νέους ανθρώπους να καταλάβουν καλύτερα και τον εαυτό τους και τον κόσμο μας με βάση τα στοιχεία του παρελθόντος.
-Πώς βρεθήκατε στην
ανασκαφή της Ίκλαινας;
Στην
Ίκλαινα με έφερε ένας παλιός μου καθηγητής από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Όταν
ήμουν φοιτητής, έκανα ανασκαφές στη Μεσσηνία με τον κ. Γεώργιο Κορρέ, που
δραστηριοποιούνταν στην περιοχή από τη δεκαετία του ’70 έως και το ’90. Είχα
πάει να σκάψω μαζί του στη Βοϊδοκοιλιά. Εκείνο το διάστημα ο κ. Κορρές είχε
κάνει έναν κατάλογο με σημαντικές θέσεις της Μεσσηνίας που χρειάζονταν ανασκαφή
και η Ίκλαινα ήταν μία από αυτές. Έτσι μου πρότεινε να πάω εκεί. Να σημειώσω
εδώ ότι δεν είμαι ο πρώτος που πήγα στην Ίκλαινα, αφού είχε πάει και ο
Μαρινάτος τη δεκαετία του ’50.
-Έχουν σχέση αυτά που
περιμένατε με όσα τελικά έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα;
Όχι,
είχαμε πολλές εκπλήξεις και ανατροπές. Περιμέναμε η Ίκλαινα να είναι ένα μικρό
χωριό, το πολύ μια κωμόπολη, αλλά τελικά προέκυψε μια μεγάλη, ισχυρή και
πλούσια πολιτεία, με τεράστια κτήρια, με πλακόστρωτους δρόμους και πλατείες,
σπίτια, εργαστήρια, ακόμα και πινακίδα γραμμικής Β.
Οπότε όλα αυτά ανέτρεψαν όσα ξέραμε για τη δημιουργία των μυκηναϊκών κρατών. Μιλάμε περίπου για 1500 με 1100 π.Χ.
-Σε τι φάση βρίσκονται οι
ανασκαφές; Πλησιάζει η ώρα που ο χώρος θα είναι επισκέψιμος στο κοινό;
Πράγματι
στόχος μας είναι να γίνει επισκέψιμος και ήδη γίνονται οι μελέτες για την αναστήλωση
και την ανάδειξη του χώρου. Η ανασκαφή σιγά σιγά τελειώνει και όταν
ολοκληρωθούν οι μελέτες και πάρουμε τις απαραίτητες άδειες από το υπουργείο
Πολιτισμού και την Εφορεία Αρχαιοτήτων, θα ξεκινήσει η αναστήλωση.
Δεν μπορώ να σας πω πότε θα γίνουν όλα αυτά, γιατί πρέπει να τελειώσουν οι
μελέτες και να τις επεξεργαστούμε. Να δούμε πόσο καιρό θα χρειαστούν οι άδειες.
Πάντως, ελπίζω σε ένα διάστημα τριών- τεσσάρων ετών αυτά να έχουν ολοκληρωθεί.
-Η σχέση σας με τη Μεσσηνία ποια είναι;
Το επώνυμό μου είναι μεσσηνιακό. Ο πατέρας μου και ο παππούς μου γεννήθηκαν στην Αθήνα, οπότε δεν ξέρω ακριβώς. Πάντως, πιστεύω ότι έχω κάποια ρίζα με τη Μεσσηνία, κι ίσως αυτός ήταν ο λόγος υποσυνείδητα που με τράβηξε στην περιοχή.
-Αναφερθήκατε σε έναν κατάλογο με σημαντικές θέσεις που αφορούν στη Μεσσηνία. Είναι ένας τόπος πλούσιος από αρχαιολογικής άποψης;
Η Μεσσηνία έχει ατελείωτους πολιτιστικούς θησαυρούς και το ενδιαφέρον είναι ότι ξεκινούν από την Προϊστορική Εποχή, φτάνουν μέχρι τα Μεσαιωνικά Χρόνια με τα κάστρα της και πιο πρόσφατα ακόμα. Άρα, δε μιλάμε απλά για πολλά αρχαία, αλλά τα αρχαία αυτά καλύπτουν όλες τις περιόδους της Ελληνικής Ιστορίας. Η Μεσσηνία, λοιπόν, είναι μια μοναδική περίπτωση.
-Όλα αυτά μπορεί η περιοχή να τα αναδείξει;
Πολλά από αυτά τα ξέρουμε και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας έχει κάνει εξαίρετη δουλειά για να τα αναδείξει. Απλώς είναι τόσα πολλά που δεν μπορούν όλα να αναδειχθούν. Πρέπει να κάνουμε κάποιες επιλογές, ποια διατηρούνται καλύτερα, ποια έχουν μεγαλύτερη σημασία για την ιστορία μας, οπότε αναγκαστικά γίνεται κάποια επιλογή.
Να ξέρετε, όμως, ότι υπάρχει μια συγκροτημένη προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα δίκτυο αρχαιολογικών χώρων για να μπορούν και οι επισκέπτες να καταλάβουν καλύτερα την ιστορία μας.
-Μετά την Ίκλαινα πού θα συνεχίσει ο καθηγητής Κοσμόπουλος;
Αυτό δεν μπορώ να το απαντήσω, αφού είμαι τόσο απασχολημένος με την Ίκλαινα που δεν μπορώ καν να σκεφτώ τι θα γίνει μετά. Δεν είναι μόνο η ανασκαφή. Ένα μεγάλο κομμάτι είναι η μελέτη των ευρημάτων και η δημοσίευση. Έχουμε χιλιάδες ευρήματα που πρέπει να δημοσιευθούν, να βγουν βιβλία, επιστημονικά άρθρα, να γίνει αναστήλωση. Είναι γενικότερα μια τεράστια δουλειά.
-Μιλήστε μας για την αποψινή τελετή στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου…
Για μένα είναι μια γλυκόπικρη εκδήλωση. Το Πανεπιστήμιο μου έκανε τη μεγάλη τιμή να με ανακηρύξει επίτιμο καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών, κάτι που μου δίνει μεγάλη χαρά. Ταυτόχρονα, όμως, η πρόταση και η κίνηση είχε ξεκινήσει από τον αείμνηστο Νίκο Ζαχαριά. Είχαμε μιλήσει την άνοιξη και το γεγονός ότι δεν είναι πια μαζί μας, με έχει συγκλονίσει. Δε θα είναι στην εκδήλωση. Οπότε πάω μεν με μεγάλη χαρά και ανυπομονησία για να δω και τους συναδέλφους και το Πανεπιστήμιο πάλι, αλλά από την άλλη μεριά υπάρχει και ένα μεγάλο κενό σε όλη αυτή την εκδήλωση, γιατί λείπει εκείνος ο οποίος την εμπνεύστηκε.
-Θα θέλαμε να μας σχολιάσετε δύο άτομα που έφυγαν πρόσφατα από τη ζωή…
Πέτρος Θέμελης: Ήταν μια μεγάλη μορφή της Αρχαιολογίας. Η δουλειά που έχει κάνει στην Αρχαία Μεσσήνη ήταν πρωτοποριακή για σχεδόν 40 χρόνια.
Είναι μια ολόκληρη ζωή, δεν έχει κάνει μόνο ανασκαφές, αλλά και αναστηλώσεις και ανάδειξη της θέσης, πολιτιστικές εκδηλώσεις. Νομίζω, του οφείλει πολλά και η Μεσσηνία και η Ελληνική Αρχαιολογία.
Νίκος Ζαχαριάς: Ένας άνθρωπος που έκανε πρωτοποριακές έρευνες Αρχαιομετρίας, στην εφαρμογή των Θετικών Επιστημών στην Αρχαιολογία. Για την Ελλάδα, το Εργαστήριο Αρχαιομετρίας που έφτιαξε στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου ήταν κάτι πρωτοποριακό.
Ο θάνατός του είναι μεγάλη απώλεια, όχι μόνο για όσους τον ξέραμε προσωπικά από πλευράς ανθρώπινης, αλλά και από πλευράς επιστημονικής. Η Αρχαιολογία έχασε έναν μεγάλο επιστήμονα.
-Φαίνεται ότι γνωρίζετε καλά το έργο του Εργαστηρίου…
Ήταν μια πρωτοποριακή δουλειά και νομίζω πως έχει δώσει στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου κάτι το ιδιαίτερο, που το ξεχωρίζει όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς.
Αυτές οι εφαρμογές των Θετικών Επιστημών στην Αρχαιολογία είναι το μέλλον, κι αυτό το είδε ο Ζαχαριάς και δούλεψε για να το κάνει πραγματικότητα. Γενικότερα, έχω εξαιρετικά θετική εικόνα για την εργασία του Εργαστηρίου.
Η συνέχεια και το χειρότερο σενάριο για το Εργαστήριο
Νομίζω είναι φυσικό μετά μια τέτοια απώλεια, όπως του Ζαχαριά, να υπάρξει κάποια διάδοχη κατάσταση, αφού αυτό δε γίνεται αμέσως. Πρόκειται, νομίζω, για μια δύσκολη περίπτωση, αφού είναι πολλές οι μελέτες του Εργαστηρίου. Έτσι δε γίνεται άμεσα κάποιος να το αναλάβει. Δε φαντάζομαι ότι αυτό μπορεί να κλείσει, έχει κάνει πρωτοποριακή δουλειά, θα είναι μεγάλο πλήγμα, όχι μόνο για την Αρχαιολογία, αλλά και για την Επιστήμη γενικότερα, όπως και για την περιοχή.
Είναι μια από τις συμβολές του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, που το ξεχωρίζει από όλα τα άλλα Ιδρύματα. Νομίζω θα είναι ασυγχώρητο αν επιτραπεί να κλείσει το Εργαστήριο.
Ποιος είναι ο Μιχάλης Κοσμόπουλος
Ο Μιχαήλ Βασίλειος Κοσμόπουλος είναι ένας καταρτισμένος στην Ανθρωπολογία κλασικός αρχαιολόγος με ειδίκευση στην κοινωνική μνήμη, τις ομηρικές σπουδές, τη διαμόρφωση του κράτους και τις μυστηριακές λατρείες, για τις οποίες έχει δημοσιεύσει 17 βιβλία και πάνω από 120 επιστημονικές εργασίες.
Σήμερα είναι καθηγητής Ελληνικής Ιστορίας και Αρχαιολογίας και κάτοχος της Έδρας Ελληνικών Σπουδών της Ελληνικής Κυβέρνησης-Ίδρυμα Καράκας στο Πανεπιστήμιο του Missouri-St. Louis.
Είναι μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, μέλος της Βασιλικής Εταιρείας του Καναδά, μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, μέλος της Ακαδημίας Επιστημών (Σεντ Λούις), αντεπιστέλλον μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, επίτιμο μέλος της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας και εξερευνητής της National Geographic Society.
Το 2022 παρασημοφορήθηκε από την Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας με το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα και το 2023 εξελέγη τακτικό μέλος της Ελληνικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών. Διευθύνει τη διεπιστημονική ανασκαφή της μυκηναϊκής πρωτεύουσας στην Ίκλαινα της Πύλου.
Να σημειωθεί ότι στις 11 Ιουνίου θα γίνει η τελετή υποδοχής του καθηγητή Μιχάλη Κοσμόπουλου στην Ακαδημία Αθηνών, όπου εξελέγη στην έδρα Αρχαιολογίας.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
