Δύο λογοθεραπεύτριες, η Ειρηλένα Παντελοπούλου και η Ειρήνη Γερμπανά, βλέποντας όσα χρόνια εργάζονται εκατοντάδες παιδιά να προσπαθούν να διαβάσουν ακόμα και ένα παραμύθι και να μην τους είναι προσβάσιμο, αποφάσισαν να κάνουν την ανατροπή.
Έτσι, πήραν έναν κλασικό μύθο του Αισώπου, «τη χελώνα που ήθελε να πετάξει», και τον μετέτρεψαν σε ένα παραμύθι προσβάσιμο σε όλα τα παιδιά, χωρίς αποκλεισμούς.
Βέβαια, δε σταμάτησαν εκεί, αφού δημιούργησαν κι ένα μικρότερο βιβλίο. Σε αυτό, πέραν των ερωτήσεων κατανόησης του παραμυθιού, υπάρχουν ασκήσεις για τα παιδιά.
Το «Θάρρος» μίλησε με τις δύο δυναμικές λογοθεραπεύτριες τόσο για το συγκεκριμένο παραμύθι όσο και για τα παραμύθια γενικότερα, τη σημασία που έχουν για μικρούς και μεγάλους, αλλά και για τα σχέδιά τους:
-Αρχικά πείτε μας ποιες είστε…
Είμαι η Ειρηλένα Παντελοπούλου, είμαι λογοθεραπεύτρια και υπό πιστοποίηση Σχεσιακή Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια στο Ινστιτούτο Σχεσιακής και Ομαδικής Ψυχοθεραπείας. Έχω μεταπτυχιακές σπουδές στην Ειδική Εκπαίδευση και έχω εργαστεί στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου αρχικά ως εργαστηριακός συνεργάτης και έπειτα ως λέκτορας. Μένω στην Πύλο και από το 2010 είμαι ιδιοκτήτρια του Κέντρου Θεραπειών Learn & Relieve.
Λέγομαι Ειρήνη Γερμπανά και είμαι λογοθεραπεύτρια M.Sc. Κατέχω δίπλωμα στη Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας και μεταπτυχιακή ειδίκευση στην Ομαδική Ψυχοθεραπεία κατά Irvin Yalom και τα Σχεσιακά Δυναμικά της Ομάδος (ΙΣΟΨ). Είμαι ειδικευόμενη στη Σχεσιακή Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία (ΙΣΟΨ) και στη Μοντέρνα Ψυχανάλυση. Υπήρξα συνεργάτις του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου (πρώην ΑΤΕΙ Πελοποννήσου) στο Τμήμα Λογοθεραπείας.
–Πώς αποφασίσατε να εκδώσετε το
συγκεκριμένο βιβλίο;
Μιας και έχουμε και οι δύο ως πρώτη επαγγελματική
ιδιότητα τη λογοθεραπεία, την οποία και εξασκούμε ιδιωτικά πάνω από δέκα
χρόνια, ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή με παιδιά και οικογένειες με διάφορες
εκπαιδευτικές ανάγκες. Μέσα από την ενασχόλησή μας αυτή αντιληφθήκαμε την
ανάγκη που υπάρχει στην αγορά για βιβλία περισσότερο συμπεριληπτικά, τα οποία
να απευθύνονται σε όλα τα παιδιά, χωρίς εξαιρέσεις και αποκλεισμούς. Είναι
σημαντικό να πούμε πως υπάρχουν πολλά παραμύθια που μιλούν για συμπερίληψη,
αλλά όχι συμπεριληπτικά παραμύθια στην αγορά.
–Σε τι διαφέρει από τα υπόλοιπα;
Το παραμύθι αυτό, το οποίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Δίσιγμα, έχει γραφτεί σε απλή συντακτική μορφή και οι εικόνες δεν έχουν πολλά χρώματα και διασπαστικούς παράγοντες, προκειμένου να είναι χρήσιμο και προσβάσιμο και στα παιδιά με διάσπαση προσοχής και στα παιδιά με αυτισμό. Σκοπός μας είναι όλα τα παιδιά να μπορούν να έχουν πρόσβαση στο παραμύθι χωρίς αποκλεισμούς. Όλες οι οικογένειες να έχουν τη δυνατότητα να διαβάσουν στα παιδιά τους ένα παραμύθι και να έρθουν έτσι πιο κοντά. Γιατί τα παραμύθια δεν είναι απλά βιβλία, αλλά το μέσο για να ενωθεί η οικογένεια ή η παρέα. Το παραμύθι ενδυναμώνει τις σχέσεις και τους συναισθηματικούς δεσμούς. Συνεπώς, δε θα πρέπει να λείπει από καμία οικογένεια.
Το δικό μας παραμύθι συνοδεύεται και από ένα μικρότερο βιβλιαράκι, το οποίο ονομάζεται “συνοδευτικό εκπαιδευτικό υλικό” . Το βιβλιαράκι αυτό περιλαμβάνει ερωτήσεις κατανόησης για κάθε πρόταση του παραμυθιού. Οι ερωτήσεις αυτές αποσκοπούν, όχι μόνο στην καλύτερη κατανόηση της ιστορίας, αλλά και στην απομνημόνευσή της. Στη συνέχεια, θα βρείτε σημασιολογικές ασκήσεις, ασκήσεις δηλαδή για τη βελτίωση του λεξιλογίου. Μέσα από αυτές τις δραστηριότητες τα παιδιά μπορούν να ενισχύσουν τον περιγραφικό τους λόγο και να εξασκηθούν στις αντίθετες έννοιες. Παράλληλα, περιλαμβάνονται και πραγματολογικές ασκήσεις. Συγκεκριμένα, θα βρείτε ασκήσεις ενίσχυσης της συνειρμικής σκέψης, επίλυσης προβλήματος, ψυχοσυναισθηματικές ασκήσεις και ασκήσεις σειροθέτησης.
Τέλος, τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να διαβάζουν μόνα τους τις προτάσεις του παραμυθιού και με αυτόν τον τρόπο να εμπλουτίσουν το γραμματικό και συντακτικό τομέα.
-Πόσο δύσκολο ήταν να γίνει αυτή η μετατροπή του κλασικού παραμυθιού;
Δεν ήταν πάρα πολύ δύσκολο για εμάς, μιας και η ιδέα ήταν πολύ ξεκάθαρη και δομημένη στο μυαλό μας. Ευτυχώς η εικονογράφος μας, η Έφη Κοκκινάκη, αφουγκράστηκε τις ανησυχίες μας σχετικά με το σκοπό δημιουργίας του παραμυθιού και μας έδωσε ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα. Γιατί οι εικόνες σε ένα παραμύθι είναι πολύ σημαντικές!
–Πώς επιλέξατε το συγκεκριμένο παραμύθι και ποια τα μηνύματά του;
Η αρχική ιδέα ήταν να δημιουργήσουμε ένα νέο παραμύθι, όμως προτιμήσαμε να απλοποιήσουμε ένα μύθο του Αισώπου, μιας και οι μύθοι αυτοί χρησιμοποιούνται ευρέως για να περάσουν σημαντικά μηνύματα. Η απλοποίηση είχε ως σκοπό την καλύτερη κατανόηση του νοήματος του παραμυθιού και από παιδιά με δυσκολίες μάθησης. Διαλέξαμε αυτό το μύθο, γιατί έχει να δώσει πολλά νοήματα στα παιδιά σχετικά με τις επιλογές και την αυτοεικόνα τους. Παράλληλα, αποφασίσαμε να τροποποιήσουμε το τέλος. Σύμφωνα με τον Αίσωπο, η χελώνα χάνει τη ζωή της στο τέλος του παραμυθιού, όμως η δική μας χελώνα επιβιώνει. Αυτό το κάναμε προκειμένου να μπορέσουν τα παιδιά να σκεφτούν πως με μια λανθασμένη επιλογή δε χάνονται τα πάντα στη ζωή μας. Είναι σημαντικό να αντιληφθούν τα παιδιά, από μικρή ηλικία, με ποιον τρόπο θα μπορούσαν να ανταποκριθούν διαφορετικά σε μια κατάσταση ώστε να έχουν και ένα διαφορετικό αποτέλεσμα. Η χελώνα μπορεί να ένιωθε ζήλια για κάτι που δεν είχε, όμως στο τέλος έμαθε να εκτιμά τα χαρακτηριστικά της και να τα κάνει πλεονεκτήματα.
-Είναι χρήσιμα τα παραμύθια για την ανάπτυξη των παιδιών;
Τα παραμύθια είναι μεγάλης σημασίας για την ανάπτυξη των παιδιών για διάφορους λόγους. Δεν είναι απλώς ψυχαγωγία. Παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της γνωστικής, συναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης του παιδιού.
Ενισχύουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα. Συχνά περιλαμβάνουν φανταστικά στοιχεία που διεγείρουν τη φαντασία ενός παιδιού. Ενθαρρύνουν τη δημιουργική σκέψη, παρουσιάζοντας σενάρια που δεν εμπίπτουν στο πεδίο της καθημερινής ζωής. Η έκθεση σε πλούσια γλώσσα στα παραμύθια βοηθά στην επέκταση του λεξιλογίου και στη βελτίωση των γλωσσικών δεξιοτήτων.
Η ακρόαση και η ανάγνωση παραμυθιών εισάγει τα παιδιά σε διαφορετικές αφηγηματικές δομές, ενισχύοντας την κατανόησή τους για την αφήγηση.
Τα παραμύθια συχνά παρουσιάζουν χαρακτήρες με προκλήσεις ή προβλήματα που πρέπει να λύσουν, ενθαρρύνοντας τα παιδιά να σκέφτονται κριτικά και να αναπτύσσουν δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. Τα παιδιά μαθαίνουν να προβλέπουν τα αποτελέσματα και να σκέφτονται την αιτία και το αποτέλεσμα. Τα παραμύθια, επίσης, απεικονίζουν ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων, βοηθώντας τα παιδιά να αναγνωρίσουν και να κατανοήσουν τα δικά τους συναισθήματα και των άλλων. Παρέχουν ένα ασφαλές χώρο για τα παιδιά να εξερευνήσουν πολύπλοκα συναισθήματα όπως ο φόβος, η ζήλια, η αγάπη και ο θυμός. Τέλος, πολλά παραμύθια περιλαμβάνουν χαρακτήρες που ξεπερνούν τις αντιξοότητες, διδάσκοντας στα παιδιά την ανθεκτικότητα και την αξία της επιμονής. Αυτές οι ιστορίες συχνά μεταδίδουν ότι είναι δυνατόν να ξεπεραστούν οι δυσκολίες και ότι με προσπάθεια και αποφασιστικότητα μπορούν να επιτευχθούν θετικά αποτελέσματα.
-Σε ποιες ηλικίες απευθύνεται αυτό το παραμύθι;
Η χελώνα μπορεί να χρησιμοποιηθεί από διάφορες ηλικιακές ομάδες για διαφορετικούς σκοπούς. Τα παιδιά έως 5 ετών μπορούν να κοιτούν τις εικόνες και να αναδιηγούνται το παραμύθι, να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα της χελώνας στην κάθε περίσταση και έτσι να αποκτούν αυτοπεποίθηση, μιας και θα μοιάζει σαν να το διαβάζουν μόνα τους. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας έχουν τη δυνατότητα να διαβάσουν μόνα τους ολόκληρο το παραμύθι και να λύσουν και τις ασκήσεις στο συνοδευτικό υλικό, χωρίς τη βοήθεια του ενήλικα. Πάλι ενισχύεται η αυτοπεποίθηση του παιδιού και καταφέρνει να ολοκληρώσει ένα έργο μόνο του.
Υπάρχει η δυνατότητα, όμως, μέσα σε μια θεραπευτική συνεδρία, το παραμύθι να χρησιμοποιηθεί και με έναν ενήλικα.
-Με έναν ενήλικα; Πώς; Διαβάζουν οι ενήλικες παραμύθια;
Μέσα από τις περιπέτειες της χελώνας δίνεται η ευκαιρία να συζητηθούν δύσκολα ζητήματα για τους ενήλικες, όπως είναι τα μειονεκτήματα κάποιου. Η χελώνα μάς δίνει την αφορμή να βρούμε και εμείς τα μειονεκτήματά μας και ίσως μέσα σε μια ψυχοθεραπευτική συνεδρία να αναρωτηθούμε πώς μπορούμε να τα μετουσιώσουμε σε δυνατά σημεία, ώστε να “ανθίσουμε” σαν το καβούκι της χελώνας μας. Μην ξεχνάμε πως το συναίσθημα της ζήλειας και του φόνου κυριαρχούν στην ιστορία. Συναισθήματα στα οποία πολύ συχνά δεν τολμάμε να αναφερθούμε.
-Πέραν, όμως, του συγκεκριμένου παραμυθιού έχετε εκδώσει κι άλλα…
Ναι, σωστά! Το πρώτο μας κοινό συγγραφικό εγχείρημα ήταν το επιστημονικό βιβλίο «Κατακτώντας τις πραγματολογικές δεξιότητες- Η κοινωνική χρήση του λόγου», από τις Ιατρικές Εκδόσεις Κωνσταντάρα. Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα βοηθητικό εργαλείο στα χέρια όσων επιθυμούν να διευρύνουν τους ορίζοντές τους στον τομέα της Πραγματολογίας. Η ανάγκη για τη συγγραφή του προέκυψε από την έλλειψη ενός εγχειριδίου που να συνοψίζει δεδομένα σχετικά με το περιεχόμενο της Πραγματολογίας, τον τρόπο αξιολόγησής της ανά ηλικία, καθώς και οδηγίες για την αντιμετώπιση των πραγματολογικών διαταραχών.
-Με πιο απλά λόγια;
Με πιο απλά λόγια, είναι ένα βιβλίο χρήσιμο όχι μόνο για ειδικούς, αλλά και για γονείς. Έχει γραφτεί σε απλή γλώσσα και περιέχει λίστες, εικόνες και ασκήσεις, ώστε οι γονείς να μπορούν να παρακολουθούν την ανάπτυξη των παιδιών τους από τη γέννηση έως τα 18 έτη. Περιέχει τρόπους ενίσχυσης των δεξιοτήτων των παιδιών, χωρίς βέβαια να αντικαθίστανται τα θεραπευτικά προγράμματα.
-Τα σχέδιά σας από εδώ και πέρα;
Το επόμενο παραμύθι μας είναι στη διαδικασία εικονογράφησης. Όπως και στο προηγούμενο, έτσι και σε αυτό, στόχος μας είναι όλα τα παιδιά να μπορούν να έχουν πρόσβαση στο παραμύθι χωρίς αποκλεισμούς. Θα περιλαμβάνεται και σε αυτό συνοδευτικό εκπαιδευτικό υλικό.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
