Τελικά, είναι πολλές στη Μεσσηνία οι τοπικές ή μεγαλύτερης εμβέλειας πρωτοβουλίες τις οποίες αναλαμβάνουν μεμονωμένα άτομα ή ομάδες εθελοντών, με σκοπό να διασώσουν την ιστορία και τις παραδόσεις της ιδιαίτερης πατρίδας τους, να την προστατεύσουν και να την αναδείξουν, προβάλλοντας στοιχεία που την κάνουν να ξεχωρίζει, να προσφέρουν υποδομές και υπηρεσίες και γενικά να βελτιώσουν τη ζωή των ντόπιων και των επισκεπτών. Μια τέτοια προσπάθεια έχει ξεκινήσει με επίκεντρο τους Κάτω Αμπελοκήπους Πυλίας εδώ και 5-6 χρόνια ο Δημοσθένης Κορδός, κοινωνώντας τη μέσα από τις ηλεκτρονικές σελίδες-ερευνητικές πλατφόρμες του Ινστιτούτου Πολιτισμού Μεσσηνίας και Βιοποικιλότητας Νότιας Μεσσηνίας.
Έναυσμα και κεντρικός μοχλός δράσης αποτέλεσε η διάσωση του ερειπωμένου σχολείου του χωριού, το οποίο μετά την προβλεπόμενη αποκατάσταση (βρισκόμαστε ακόμη στη φάση των μελετών και θα χρειαστεί να βρεθούν χρηματοδοτήσεις) σχεδιάζεται να λειτουργήσει ως Παρατηρητήριο Πολιτισμικών και Περιβαλλοντικών Πόρων της περιοχής, καθώς και ως χώρος πολιτισμικών εκδηλώσεων, ενώ θα φιλοξενεί μόνιμη έκθεση της σχολικής του ιστορίας.
Ο κ. Κορδός αναφέρει σχετικά: «Η καταγωγή της οικογένειάς μου είναι από τον οικισμό Κάτω Αμπελοκήπων του Δήμου Πύλου-Νέστορος κι εγώ ταπεινά προσπαθώ να κάνω κάποια πράγματα για να βοηθήσω τον τόπο μου. Γίνονται διάφορες δράσεις για την ανάδειξη του περιβάλλοντος, της ιστορίας και του πολιτισμού του τόπου. Υπάρχει μια μεγάλη προσπάθεια για να μπορέσουμε να σώσουμε το σχολείο και καταφέραμε το 2018 να χαρακτηριστεί διατηρητέο από το υπουργείο Πολιτισμού. Σίγουρα υπάρχει μια συναισθηματική διάσταση, καθώς είναι το σχολείο όπου φοίτησαν δικοί μου άνθρωποι, αλλά το ενδιαφέρον έχει να κάνει περισσότερο με το ότι αποτελεί ένα κτήριο που εμπεριέχει εν γένει την εκπαιδευτική ταυτότητα του τόπου, αλλά είχε και μια σημασία σε σχέση με την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης, καθώς αποτέλεσε αρχηγείο της Νότιας Μεσσηνίας και στο χώρο του γίνονταν διάφορα συμβούλια και συνεδριάσεις για την αντιμετώπιση των κατακτητών την περίοδο της κατοχής 1941-1944.
Πρόσφατα ο Δήμος Πύλου-Νέστορος πήρε ομόφωνη απόφαση να καθιερώσει τον τόπο του σχολείου ως τόπο όπου κάθε χρόνο την 9η Μαΐου, ημέρα λήξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, θα γίνεται κατάθεση στεφάνων και κάποιες συμβολικές εκδηλώσεις -κάτι που έγινε για πρώτη φορά φέτος (σ.σ. έγινε μάλιστα και η ανάρτηση της σχετικής απόφασης στη Διαύγεια).
Ανάδειξη της ιστορίας
Σε ένα πολύ ευρύτερο επίπεδο που περιλαμβάνει όλη την Πελοπόννησο ο Δημοσθένης Κορδός, ο οποίος είναι υποψήφιος διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και στο Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών στη Σχολή της Καλαμάτας, οργάνωσε την υλοποίηση του δικτύου αιωνόβιων δέντρων της Ελληνικής Επανάστασης. «Καταγράφηκαν σε όλη την Πελοπόννησο 71 δέντρα που σχετίζονται με ιστορίες και μύθους της Ελληνικής Επανάστασης, σημάνθηκαν με μια επετειακή ετικέτα που φιλοτέχνησε μια ομογενής ζωγράφος, η οποία μένει στη Μελβούρνη, η Τζοάννα Κόρδος. Αυτή τη στιγμή το εν λόγω ερευνητικό πρόγραμμα είναι υποψήφιο προς ένταξη στο εθνικό ευρετήριο άυλης κληρονομιάς της Ουνέσκο. Χρειάστηκε να κάνουμε μια έρευνα πεδίου και καταγραφή σε όλη την Πελοποννήσου και βοήθησαν πολύ οι τοπικές κοινωνίες, με ενημέρωση-πληροφόρηση σχετικά με ιστορίες και γεγονότα που σχετίζονται με κάποια αιωνόβια δέντρα. Έγιναν κάποιες εκδηλώσεις συμβολικές και στη Μεσσηνία, την Αρκαδία, την Αχαΐα, την Ηλεία και σημάνθηκαν αυτά τα δέντρα» αναφέρει ο ίδιος.
Σε συνέχεια και ως επιστέγασμα της έρευνας και του δικτύου ιστορικών δέντρων δημιουργήθηκε το πρώτο Πάρκο Ελληνικής Επανάστασης, στα όρια του οικισμού Κάτω Αμπελοκήπων. Φυτεύτηκαν 21 δέντρα που έστειλαν οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα Δήμοι, ενώ σε πίνακα στην είσοδο του πάρκου υπάρχουν οι μικρές ιστορικές διηγήσεις. Ο κ. Κορδός προσθέτει: «Το πάρκο βρίσκεται επί της επαρχιακής οδού Πύλου-Αγίου Ανδρέα και έχει αξιοσημείωτη επισκεψιμότητα.
Ευελπιστούμε να αποτελέσει κι έναν πυρήνα δράσεων και να γίνονται διάφορες εκδηλώσεις εκεί, όχι μόνο από το Δήμο Πύλου-Νέστορος, αλλά σε συνεργασία και με τους άλλους Δήμους που συμμετέχουν να γίνονται κάποιες εκδηλώσεις κάθε χρόνο.
Μάλιστα, την επόμενη χρονιά συμπληρώνονται 200 χρόνια από τη μάχη Κάτω Μηναγίων, την πρώτη πολεμική σύγκρουση Ελλήνων και Αιγυπτίων, την οποία καταφέραμε πριν από ένα χρόνο με ΦΕΚ να αναγνωριστεί ως δημόσια εορτή τοπικής σημασίας. Η περιοχή της σύγκρουσης είναι στα γεωγραφικά όρια του οικισμού Κάτω Αμπελοκήπων και στο χώρο του πάρκου έχει τοποθετηθεί μαρμάρινη πλακέτα ανάμνησης της μάχης, όπου από πέρυσι και κάθε χρόνο στις 3 Μαρτίου γίνονται επετειακές εκδηλώσεις, θεσμοθετημένα ενταγμένες στο πρόγραμμα του Δήμου Πύλου- Νέστορος. Σχεδιάζουμε να δημιουργηθεί κι ένα μνημείο, ένα εικαστικό έργο, για τη μάχη στις 3 Μαρτίου προς τιμήν των νεκρών της πρώτης εκείνης πολεμικής σύγκρουσης μετά την απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο και στη Μεθώνη. Οπότε στον οικισμό Κάτω Αμπελοκήπων υπάρχουν αυτή τη στιγμή δύο πολεμικές συγκρούσεις ιστορικού ενδιαφέροντος, η μάχη Κάτω Μηναγίων και η μάχη για το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, από τις οποίες συμπληρώνονται του χρόνου 200 και 80 χρόνια αντίστοιχα, και σχεδιάζουμε μια σειρά επετειακών εκδηλώσεων και δράσεων.
Εν όψει αυτών έχει γίνει πρόταση στο Δήμο και στην Περιφέρεια για ανάπλαση της πλατείας και της εισόδου των Κάτω Αμπελοκήπων. Παράλληλα, σχεδιάζεται να τοποθετηθεί το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα στην είσοδο του οικισμού ένας πίνακας με τα σημεία ενδιαφέροντος, έτσι ώστε ο επισκέπτης που φτάνει εκεί, μέσω αυτού του χάρτη ξενάγησης, να μπορεί να επισκεφτεί όλα τα σημεία που έχουν ιστορικό και περιβαλλοντικό ενδιαφέρον. Είναι κι αυτό μια πρωτοβουλία που δίνει μια ταυτότητα στην περιοχή, ενώ θα είναι και ο πρώτος οικισμός που θα έχει κάτι τέτοιο, που θα κατευθύνει και θα διευκολύνει τους επισκέπτες» καταλήγει ο Δημοσθένης Κορδός.
Δίκτυο μεσογειακών μονοπατιών Μηναγίων
Ο άλλος πυλώνας ανάδειξης της περιοχής είναι το φυσικό περιβάλλον. Ο κ. Κορδός εξηγεί:
«Μια άλλη προσπάθεια έχει να κάνει με τη βιοποικιλότητα εκεί στη Νότια Μεσσηνία και αυτό εστιάζει στη δημιουργία του δικτύου μονοπατιών που ονομάζεται “Μεσογειακά μονοπάτια Μηναγίων”. Πρόκειται για ένα δίκτυο από 5 μονοπάτια, συνολικών διαδρομών 35 χλμ. Το πιο γνωστό είναι το Μηναγιώτικο Natura 2000, το οποίο ξεκινά από τον οικισμό των Κάτω Αμπελοκήπων και καταλήγει στη Φοινικούντα, μια διαδρομή 13 χλμ. Είναι το μοναδικό μονοπάτι στη Μεσσηνία το οποίο προβάλλεται από τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού και περιλαμβάνεται στον πεζοπορικό χάρτη ο οποίος δημιουργήθηκε πρόσφατα από τον ΕΟΤ και μοιράζεται από τα γραφεία του ανά κόσμο. Τα υπόλοιπα είναι το Φραγκικό Μονοπάτι Πευκοδάσους 7 χλμ., το Μονοπάτι Τσακαλιού 9 χλμ., το Μονοπάτι Παλιών Νερόμυλων 1 χλμ. και το Μονοπάτι Εθνικής Αντίστασης 1 χλμ., το οποίο θα “εγκαινιάσουμε” με πεζοπορία μέσα στον Ιούνιο.
Προσπαθούμε να αναδείξουμε αυτά τα μονοπάτια και γίνονται προσπάθειες περαιτέρω διεύρυνσής τους. Σε αυτό βοηθά και ο Δήμος Πύλου-Νέστορος, ο οποίος χρηματοδότησε τη χαρτογράφησή τους και τη σήμανσή τους με πινακίδες ενημέρωσης που τοποθετήθηκαν στον οικισμό των Κάτω Αμπελοκήπων, στη Φοινικούντα και στη Μεθώνη, έτσι ώστε οι πεζοπόροι φτάνοντας εκεί να έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν και για τις διαδρομές και για τα σημεία ενδιαφέροντος.
Στο Φραγκικό Μονοπάτι Πευκοδάσους περιλαμβάνεται το κάστρο-οχυρό που βρίσκεται στα όρια του οικισμού των Κάτω Αμπελοκήπων. Έχει γίνει μια μεγάλη έρευνα για την ταυτοποίησή του και θεωρώ ότι αποτελεί το φραγκικό κάστρο Μολίνες, διότι βρίσκεται σε περιοχή δίπλα στην κοιλάδα του Μηναγιώτικου, όπου υπήρχαν υδρόμυλοι από το Μεσαίωνα. Είναι ερειπωμένο αλλά είναι σε περίοπτη θέση και δίνει τη δυνατότητα στον πεζοπόρο που φτάνει εκεί να έχει μια πανοραμική εικόνα από την Κορώνη μέχρι τη Μεθώνη. Οι ντόπιοι ονομάζουν την περιοχή κάστρο της Βιένας ή Βιενόβραχο, επειδή βρίσκεται στην άκρη μιας συστοιχίας βράχων».
Όμως, «χρειάζεται μια ευρύτερη πρωτοβουλία κατοίκων και φορέων ώστε όλη αυτή η προσπάθεια να πάει πάρα πέρα και να δώσει τη δυνατότητα στη Νότια Μεσσηνία να γίνουν κι άλλα πράγματα» τονίζει ο Δημοσθένης Κορδός, έχοντας θέσει ως επόμενους στόχους, εκτός των προαναφερθέντων, και τους παρακάτω: δημιουργία Παρατηρητηρίου Φύσης στην είσοδο του οικισμού, σε σημείο με θέα τη τεχνητή λίμνη που θα δημιουργηθεί από την κατασκευή του φράγματος Μηναγιώτικου, δημιουργία Λευκώματος για το «Δίκτυο Αιωνόβιων Δέντρων Ελληνικής Επανάστασης», καθώς και καθιέρωση θερινού φεστιβάλ Κάτω Αμελοκήπων, που έγινε για πρώτη φορά πέρυσι επί 3ήμερο με διάφορες εκδηλώσεις, όπως μουσικές, βραδιά ποίησης, βραδινή πεζοπορία, υπαίθρια έκθεση σχολικής ιστορίας του οικισμού.
Για το φετινό υπάρχουν συζητήσεις και χρειάζεται να ξεπεραστούν κάποια οικονομικά εμπόδια ώστε να υλοποιηθεί.
«Όλα αυτά που κάνουμε αποτελούν μια ιδιαίτερη παρακαταθήκη για την ιστορία του τόπου για τις επόμενες γενιές, αλλά και στοχεύουν στο σήμερα σε σχέση με την πολύπλευρη ανάπτυξη ευρύτερα της περιοχής. Όπως όλοι ξέρουμε, στους οικισμούς μειώνονται οι πληθυσμοί και τα σχολεία. Πιστεύω ότι μπορεί να δοθεί μια ώθηση μέσω του εναλλακτικού τουρισμού, ειδικά μέσα από τις πεζοπορικές διαδρομές, αλλά και μέσα από την ανάδειξη στοιχείων που έχουν να κάνουν με την πολιτισμική κληρονομιά -το οχυρό, τα δέντρα-, ώστε να αποτελέσουν πόλο έλξης για την περιοχή» καταλήγει ο Δημοσθένης Κορδός, ο οποίος έχει καταφέρει οι Κάτω Αμπελόκηποι, ένας οικισμός μόλις 50 μόνιμων κατοίκων, να γίνει ευρέως γνωστός και να αποτελέσει κέντρο ανάδειξης και ανάπτυξης για την ευρύτερη περιοχή, δίνοντας παράλληλα ιδέες και έναυσμα δράσης…
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
