Με επίκεντρο τον «Γρύπα Πολεμιστή», 230 αρχαία έργα από την περιοχή της Μεσσηνίας θα ξεκινήσουν από τις αρχές του 2025 ένα πολύ μεγάλο ταξίδι που θα διαρκέσει μέχρι και το 2027, περνώντας ακόμα και τον Ατλαντικό, για να παρουσιαστούν στο Μουσείο Γκέτι στο Λος Άντζελες.
Μια μεγάλη έκθεση, με τίτλο «Πρίγκιπες της Πύλου – Θησαυροί της Μεσσηνίας της Εποχής του Χαλκού», έχει ήδη πάρει έγκριση από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και θα φιλοξενηθεί από τρία ελληνικά μουσεία και ένα στην Αμερική.
Πρόγραμμα
Σύμφωνα με το πρόγραμμα, η έκθεση «Πρίγκιπες της Πύλου – Θησαυροί της Μεσσηνίας της Εποχής του Χαλκού» θα παρουσιαστεί πρώτα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καλαμάτας από τις 14 Φεβρουαρίου ως τις 4 Μαΐου 2025 και στη συνέχεια θα ταξιδέψει στο Μουσείο Γκέτι στην Αμερική από τις 25 Ιουνίου 2025 ως τις 12 Ιανουαρίου 2026.
Με την επιστροφή της στην Ελλάδα θα παρουσιαστεί στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο από 1η Μαρτίου 2026 ως 30 Ιουνίου 2026 και θα καταλήξει στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χώρας Μεσσηνίας από 1η Σεπτεμβρίου 2026 ως 31 Μαρτίου 2027.
Επιμελητές της έκθεσης θα είναι οι Κλερ Λάιανς και Νικόλ Μπράντροβιτς από το Τμήμα Αρχαιοτήτων του Μουσείου Ζαν Πολ Γκετί, η Ευαγγελία Μηλίτση, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας και οι ανασκαφείς Σάρον Στόκερ και Τζακ Ντέιβις, πρώην διευθυντής της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών Αθήνας.
Πρόκειται για εκπληκτικά ευρήματα από τον τάφο του «Γρύπα Πολεμιστή» που δεν έχουν ποτέ μέχρι τώρα εκτεθεί στο κοινό.
«Γρύπας Πολεμιστής»
Ο τάφος του «Γρύπα Πολεμιστή» βρέθηκε ασύλητος το 2015 από αμερικανική ανασκαφική ομάδα στο λόφο του Άνω Εγκλιανού. Νεαρός, με μαύρα κατσαρά μακριά μαλλιά, καστανά μάτια και φρύδια, όμορφος, αρχοντικός, ηλικίας 30 με 35 ετών, είναι τα χαρακτηριστικά που του αποδίδονται.
Στον τάφο που χρονολογείται στο 1450 π.Χ. εντοπίσθηκαν χιλιάδες μοναδικά αντικείμενα ως κτερίσματα για τη μετά θάνατο ζωή του.
Μεταξύ όσων βρέθηκαν υπάρχουν πολύτιμα έργα και αριστουργήματα τέχνης από χρυσό, ασήμι, ελεφαντόδοντο και αχάτη και, βέβαια, ο οπλισμός του νεκρού. Πρόκειται για την πιο εντυπωσιακή περίπτωση ανεύρεσης πλούτου της Προϊστορικής Εποχής που έχει δει το φως τα τελευταία 70 χρόνια σε ταφικό χώρο της ηπειρωτικής Ελλάδας.
Οι επικεφαλής της ανασκαφής, Τζακ Ντέιβις και Σάρον Στόκερ, που διεξάγουν τις αρχαιολογικές έρευνες στο συγκεκριμένο σημείο εδώ και χρόνια εκ μέρους του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι, είναι εκείνοι που έκαναν την αρχική πρόταση στο υπουργείο Πολιτισμού για την έκθεση, με στόχο την ανάδειξη της Μεσσηνίας της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Έτσι και οι θεματικοί άξονες της έκθεσης ρίχνουν φως στο μεγάλο μυκηναϊκό ανακτορικό κέντρο του Άνω Εγκλιανού.
«Από ό,τι φαίνεται, ήταν όμορφος άνδρας, είχε λάβει μέρος σε μάχες, αλλά πέθανε κατά πάσα πιθανότητα από ασθένεια. Τον έχουμε αποκαταστήσει με μακριά μαύρα μαλλιά, με βάση την αναπαράσταση πολεμιστή που βρέθηκε σε μία σφραγίδα στον τάφο» σημειώνει η δρ. Στόκερ.
Και ο Τζακ Ντέιβις επιβεβαιώνει πως δε βρέθηκε τραύμα στον σκελετό, επομένως μπορούν να υποστηρίξουν με βεβαιότητα πως δεν πέθανε σε μάχη. Έχει, μάλιστα, γίνει και ανασύσταση του προσώπου του από τους Lynne Schepartz και Tobias Houlton του Πανεπιστημίου του Γουίτγουοτερσραντ στο Γιοχάνεσμπουργκ.
Από τα σημαντικότερα ευρήματα ήταν κοσμήματα μεγάλης τέχνης, ανάμεσα στα οποία και τέσσερα σφραγιστικά δακτυλίδια, αντίστοιχα των οποίων βρίσκουμε στη μινωική Κρήτη. Οι αρχαιολόγοι τα ονομάζουν «σφραγιστικά», διότι χρησιμοποιούνταν για να σφραγίζονται γραπτές πινακίδες και αντικείμενα.
Ο νεκρός είχε πλούτο, που φαίνεται από το ότι όλα τα αγγεία που τοποθετήθηκαν στον τάφο του, πάνω και γύρω από το ξύλινο φέρετρό του, ήταν μεταλλικά. Μπρούτζινα, ασημένια και χρυσά.
Μοναδικά αντικείμενα
Ο κατάλογος των προς δανεισμό αντικειμένων συμπεριλαμβάνει 230 αρχαιότητες, κυρίως μικρών διαστάσεων τέχνεργα, που προέρχονται από το «Ανάκτορο του Νέστορος», από το λακκοειδή τάφο του «Γρύπα Πολεμιστή», από τους θολωτούς τάφους στις θέσεις Εγκλιανός, Ρούτση, Τραγάνα, Περιστεριά, Νιχώρια, Κουκουνάρα, Βλαχόπουλο, Δάρα, Άνθεια, Ψάρι και από τα νεκροταφεία θαλαμωτών τάφων στον Εγκλιανό, στα Βολιμίδια Χώρας και στα Ελληνικά Θουρίας.
Στα προς δανεισμό αντικείμενα περιλαμβάνονται εξαιρετικής τέχνης ταφικά κτερίσματα, όπως σφραγιδόλιθοι με εγχάρακτες παραστάσεις, χρυσά κοσμήματα, αντικείμενα από ελεφαντοστό και ελεφαντόδοντο, λίθινες και χάλκινες αιχμές βελών, οδοντόφρακτο κράνος, πήλινα ειδώλια και γραπτά αγγεία, χάλκινα όπλα, κοσμήματα από γυαλί, χρυσό και άλλοι πολύτιμοι και ημιπολύτιμοι λίθοι, όπως και θραύσματα τοιχογραφιών από το Ανάκτορο του Νέστορος.
Επιπλέον, στην έκθεση περιλαμβάνονται τρεις υδατογραφίες του Piet de Jong, που φυλάσσονται στο Πανεπιστήμιο του Cincinnati, με αναπαραστάσεις τοιχογραφιών από το Ανάκτορο του Νέστορος.
Όσο για τα ευρήματα από τον τάφο του 35χρονου, όπως αποδείχθηκε από τη μελέτη «Γρύπα πολεμιστή» -ονομάστηκε έτσι, γιατί σε ένα ελεφαντοστέινο πλακίδιο που βρέθηκε στα πόδια του απεικονίζεται ένας γρύπας – το σπουδαιότερο είναι ένας σφραγιδόλιθος από αχάτη, όπου απεικονίζεται μία μάχη μεταξύ τριών ανδρών. Ένα έξοχο δείγμα της υψηλής μινωικής τέχνης – οι απορίες πώς βρέθηκε στη συγκεκριμένη ταφή δεν έχουν ακόμη λυθεί – που έχει χαρακτηρισθεί από τον Μάλκολμ Γουίνερ, ειδικό της Αιγαιακής Προϊστορίας, ως «ένα από τα σπουδαιότερα αριστουργήματα τέχνης, που μπορεί να συγκριθεί με μερικά σχέδια του Μιχαήλ Αγγέλου στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης».
Κι ο λόγος, γιατί σε αυτόν τον ημιπολύτιμο λίθο, μεγέθους μόλις 3,5 εκατοστών, έχει χαραχθεί, άγνωστο πώς, αλλά με εκπληκτική τέχνη και απίστευτη λεπτομέρεια, αυτή η εικόνα της μάχης με τον πολεμιστή –ήρωα, που φορά το μινωικό ζώμα, ενώ τα μακριά μαλλιά του ανεμίζουν, δείχνοντας κι αυτά την ορμή του, να καταβάλλει τους δύο αντιπάλους του.
