Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολουθήσαμε την ημερίδα που διοργάνωσε η Περιφέρεια Πελοποννήσου την Τετάρτη 18/9/2024 στην Τρίπολη με θέμα το Place Branding και το Στρατηγικό Σχεδιασμό Τουριστικής Ανάπτυξης της Περιφέρειας, με τη συμμετοχή εκπροσώπων οργανισμών, κλαδικών συλλογικών φορέων, Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Επιμελητηρίων, ενώσεων, και άλλων αναπτυξιακών φορέων.
Η Πελοπόννησος ανέκαθεν αποτελούσε ένα μοναδικό προορισμό που διαθέτει σπάνιους τουριστικούς πόρους: πλούσια ιστορία, εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία του ελληνικού πολιτισμού με παγκόσμια εμβέλεια, θρησκευτικούς τόπους, επιβλητικά κάστρα, απείρου κάλλους φυσικό τοπίο με τεράστια ποικιλομορφία, ιστορικούς και παραδοσιακούς οικισμούς, εμβληματικά ξενοδοχειακά συγκροτήματα, ήπιο κλίμα, ονομαστά τοπικά προϊόντα με πλούσια γαστρονομία, παράδοση και μουσική.
Ωστόσο, ως προς τις τουριστικές επιδόσεις των 13 Περιφερειών της χώρας, τουλάχιστον για το 2023, η βασική διαπίστωση, με βάση και τα στοιχεία που καταγράφονται σε σχετική μελέτη του ΙΝΣΕΤΕ (2024), είναι ότι η επισκεψιμότητα, οι διανυκτερεύσεις και τα έσοδα από τον εισερχόμενο τουρισμό για το σύνολο της χώρας δεν κατανέμονται ομοιόμορφα μεταξύ των Περιφερειών, που παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις: στις πέντε κύριες τουριστικές Περιφέρειες (Νοτίου Αιγαίου, Αττικής, Κεντρικής Μακεδονίας, Κρήτης και Ιονίων Νήσων) πραγματοποιήθηκε το 83,9% των επισκέψεων, το 87,7% των διανυκτερεύσεων και το 90,5% των εισπράξεων, ενώ σε τέσσερις Περιφέρειες, που δεν είναι τουριστικά ανεπτυγμένες (Πελοπόννησος, Θεσσαλία, Δυτική Ελλάδα και Στερεά Ελλάδα), σημειώνεται η μεγαλύτερη μείωση σε επισκέψεις, διανυκτερεύσεις και έσοδα και, μάλιστα, με τις Περιφέρειες Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδος να διολισθαίνουν λίαν προσφάτως στην 8η και 9η θέση αντίστοιχα μεταξύ των 13 Περιφερειών της χώρας.
Ανησυχητικά είναι και τα μέχρι σήμερα στοιχεία για τη φετινή σεζόν για την Πελοπόννησο με βάση τις αφίξεις και τα συστήματα κρατήσεων των καταλυμάτων. Λίγο πριν από την ολοκλήρωση της φετινής θερινής περιόδου διαπιστώνεται μια διόρθωση (+15%) ως προς τον εισερχόμενο τουρισμό, που έρχεται να αντισταθμίσει -εν μέρει μόνο- τη σημαντική μείωση (-23%) της προηγούμενης χρονιάς (2023). Παράλληλα, προστίθεται μια αξιοσημείωτη υποχώρηση (άνω του 15%) της εγχωρίου αγοράς (των Ελλήνων).
Το γεγονός αυτό έρχεται να επιβεβαιώσει σχετική μελέτη (Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών-ΙΕΛΚΑ) για τη μεγάλη δυσκολία που έχει το μέσο ελληνικό νοικοκυριό να πραγματοποιήσει, έστω, κάποιες ολιγοήμερες διακοπές.
Και όλα αυτά, τη στιγμή που η Πελοπόννησος συγκεντρώνει σχεδόν το σύνολο των τουριστικών ενδιαφερόντων και πλεονεκτημάτων της χώρας, ούσα μάλιστα χερσαίος προορισμός, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη μείωση του κόστους των μετακινήσεων.
Η απόφαση της Περιφέρειας να προχωρήσει στο «Σχεδιασμό Ταυτότητας Τόπου της Περιφέρειας Πελοποννήσου», στο πλαίσιο του Έργου «Προώθηση Τουρισμού (Εκδηλώσεις/ Διοργανώσεις/ Φεστιβάλ – Μελέτες – Ψηφιακά Κανάλια) για το έτος 2024», με στόχο τη σχηματοποίηση ενός Place Brand, και μάλιστα με αρκετά υψηλό οικονομικό budget, σε μια περίοδο που κατά δήλωση του ίδιου του περιφερειάρχη δεν υπάρχει επάρκεια οικονομικών πόρων για θέματα προβολής και προώθησης, γεννά έναν προβληματισμό, αν αναλογιστεί κανείς ότι ενόσω εμείς ακόμα (και επί 20 συναπτά έτη) αναζητούμε την ταυτότητά μας ως Πελοπόννησος, κάποιες άλλες Περιφέρειες κάνουν δυναμικά ‘’άλματα προς τα μπρος’’ με ενεργητικές πολιτικές και στοχευμένες δράσεις προώθησης και προβολής του τουριστικού τους προϊόντος.
Από αυτά που ανακοινώθηκαν κατά τη διάρκεια της ημερίδας κάνουμε επιπλέον τις ακόλουθες επισημάνσεις:
Η τουριστική ανάπτυξη της Πελοποννήσου σαφώς και χρήζει της αναγκαιότητας ενός Στρατηγικού Σχεδίου Τουρισμού, το οποίο ανέκαθεν αποτελούσε ένα ζητούμενο. Θα πρέπει, όμως, να έχει μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα (5ετίας) και να είναι αποτέλεσμα μια διαρκούς και κοινής διαδικασίας μεταξύ Περιφέρειας και θεσμικών φορέων του τουρισμού, εταιρικών σχέσεων, εργοδοτικών και συνδικαλιστικών ενώσεων, ενδιαφερόμενων μερών, τοπικών διαμορφωτών της κοινής γνώμης, πανεπιστημίων κ.λπ. Διαφορετικές πραγματικότητες, με τις οποίες καλείται η Περιφέρεια να συνεργαστεί για να χτίσουν από κοινού ένα ενημερωμένο, κοινό και συμμετοχικό όραμα και μια αποτελεσματική στρατηγική για τον τουρισμό στην Πελοπόννησο.
Ναι στην επιλεκτική συμμετοχή σε Διεθνείς Τουριστικές Εκθέσεις, με βάση όμως το Πρότυπο Τουριστικής Ανάπτυξης της Πελοποννήσου και με έμφαση στις ειδικές και θεματικές μορφές τουρισμού.
Ναι στην οικονομική συνεισφορά των ιδιωτικών επιχειρήσεων, αλλά με όρους που θα διασφαλίζουν τη δυνατότητα συμμετοχής και εκπροσώπησης των μικρομεσαίων τουριστικών επιχειρήσεων, που αποτελούν και τη ραχοκοκαλιά της τουριστικής επιχειρηματικότητας στην Πελοπόννησο, σε ανάλογες πρωτοβουλίες και όχι μόνο μεγάλους διεθνείς και εθνικούς επιχειρηματικούς οργανισμούς.
Ναι στα ταξίδια εξοικείωσης (fam trips), μέσα όμως από μια «από κάτω προς τα πάνω» (bottom up) επικοινωνία, με σεβασμό στις κατά τόπους ιδιαιτερότητες και τις αγορές στόχους των επιμέρους προορισμών, που, ως γνωστόν, διαθέτουν ένα ποικιλόμορφο τουριστικό προϊόν και με αρκετά διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά ζήτησης και προσφοράς
Ναι στις παρεμβάσεις των φορέων μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας, αλλά από μόνο του δε θα φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα διάδρασης που επικαλείται η Περιφερειακή Αρχή.
Η επιτυχία ενός Στρατηγικού Σχεδίου Τουριστικής Ανάπτυξης για την Περιφέρεια Πελοποννήσου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη, με το βαθμό ενεργούς συμμετοχής των εμπλεκόμενων με την τουριστική αναπτυξιακή διαδικασία φορέων και το εύρος αποδοχής των τοπικών κοινωνιών.
Και βέβαια, ένας τουριστικός σχεδιασμός για να είναι αποτελεσματικός θα πρέπει να συνοδεύεται και από ένα διαρκές πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων σε έργα υποδομών και αναδομών για τη στήριξη του τουρισμού και της αναπτυξιακής προοπτικής της Πελοποννήσου. Ανακοινώθηκε, προς ανακούφιση όλων μας, η εξέλιξη σε έργα ουσιώδη και κάποια μάλιστα στρατηγικού χαρακτήρα, αλλά οι μεγάλες καθυστερήσεις ολοκλήρωσης πολλών εξ αυτών, μεταξύ των οποίων και η διαγωνιστική διαδικασία για την αναβάθμιση του Αεροδρομίου της Καλαμάτας, δυσχεραίνουν το σχεδιασμό και θέτουν σε επισφάλεια κάθε αναπτυξιακή προοπτική για την Πελοπόννησο.
Τα χρηματοδοτικά εργαλεία (Ταμείο Ανάκαμψης, Αναπτυξιακός, ΕΣΠΑ, Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης) υφίστανται. Αυτό που απουσιάζει για να αποκτήσει στρατηγική θέση η Περιφέρεια στις διεθνείς αγορές είναι ο σχεδιασμός και ένα στρατηγικό όραμα. Διότι ουδείς άνεμος θεωρείται ούριος, εάν ο καπετάνιος δεν ξέρει σε ποιο λιμάνι θέλει να καταπλεύσει το πλοίο του.
Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι κοινοτικές και εθνικές πολιτικές και οι ευκαιρίες απαιτούν από τις τοπικές Αρχές να εξοπλιστούν με όραμα και επαρκείς δεξιότητες, για να μεταμορφωθούν από εκτελεστές σε κατασκευαστές αναπτυξιακών πολιτικών για τις περιοχές τους.
Παράλληλα με τις παραλίες και τη μαγευτική θέα στις ακτές, το στρατηγικό όραμα πρέπει να επικεντρωθεί στην αξιοποίηση της εξαιρετικής πολιτιστικής, αρχαιολογικής, θρησκευτικής και πνευματικής κληρονομιάς της Πελοποννήσου, του τοπίου, της κοινωνικής διάστασης της ενδοχώρας, της ανάπτυξης της υπαίθρου και της δυναμικής αξιοποίησης της γαστρονομίας και του αγροδιατροφικού τομέα.
Ο τουρισμός πρέπει να αποτελέσει την κινητήριο δύναμη για την ανάπτυξη ολόκληρης της Πελοποννήσου, στοιχείο προώθησης του τοπίου και της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Πρέπει να στοχεύσουμε στη δημιουργία διαφοροποιημένων και καινοτόμων τουριστικών προϊόντων με στόχο την αποεποχοποίηση και την προσέλκυση μεγαλύτερων εθνικών, αλλά και εισερχόμενων τουριστών. Χρειαζόμαστε μια στρατηγική βασισμένη σε ένα περιφερειακό σχέδιο διατροπικότητας, ικανό να περιλαμβάνει τα κύρια μέσα μεταφοράς και λιμάνια (αεροδρόμια, λεωφορεία, λιμάνια και μαρίνες, εταιρίες ενοικίασης αυτοκινήτων), σύμφωνα με τα πρότυπα της ευρωπαϊκής τουριστικής αγοράς.
Το Στρατηγικό Σχέδιο Τουρισμού δεν είναι παρά μόνο μια αφετηρία: από εκεί και μετά η Περιφέρεια, η οποία διαθέτει ικανά στελέχη με εμπειρία και γνώση, καλείται να σηκώσει τα μανίκια και σε συνεργασία με τους εμπλεκόμενους με την τουριστική ανάπτυξη φορείς, να εφαρμόσει τις θεμελιώδεις καινοτόμες ενέργειες που μέσω του σχεδιασμού θα προβλέπονται για το τουριστικό προϊόν, την προώθησή του, την εκπαίδευση του ανθρωπίνου δυναμικού και τις συνοδές υποδομές, αναπτύσσοντας μια σχέση δημόσιου/ιδιωτικού τομέα, που τελικά να οδηγεί σε ένα σύστημα τουριστικής και πολιτιστικής αναβάθμισης της Πελοποννήσου.
Του Κωνσταντίνου Μαρινάκου
Προέδρου Τουριστικού Οργανισμού Πελοποννήσου, αναπληρωτή καθηγητή Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
