Ο Κώστας Καντζιλιέρης από την Αρτεμισία (Τσερνίτσα) είναι ένας πολύτιμος θεματοφύλακας της μουσικής μας παράδοσης. Εκτός από αγαπημένος ερμηνευτής δημοτικών τραγουδιών -με δύο δίσκους στο ενεργητικό του, αμέτρητες εμφανίσεις σε ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές και ζωντανές εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα, σε σημαντικούς πολιτισμικούς χώρους ή σε παραδοσιακά πανηγύρια- έχει καταγραφές από εκατοντάδες σπάνια αυθεντικά τραγούδια, διασώζοντάς τα από βέβαιη λήθη. Παράλληλα, έχει συγκεντρώσει πλούσιο λαογραφικό υλικό.
Από τότε που θυμάται τον εαυτό του έως και τώρα που είναι 78 ετών, «ζει και αναπνέει» για την παραδοσιακή μουσική. Παρότι αναγκάστηκε να ακολουθήσει άλλον επαγγελματικό δρόμο, ξαναβρήκε τη μουσική σε ώριμη και συνειδητή ηλικία και έκτοτε αποτελεί το κέντρο της ζωής του. Μέλος πολυμελούς οικογένειας, η μουσική ξεχείλιζε στο σπίτι, καθώς και οι δύο γονείς (Γεώργιος και Ελευθερία, το γένος Πουλουπάτη), και τα δύο σόγια, τραγουδούσαν και ασχολούνταν με αυτή.
Το πλήρες… μάγεμα του μικρού Κωστάκη έγινε στα παραδοσιακά πανηγύρια στην περιοχή του Ταϋγέτου και σε άλλες περιοχές της Μεσσηνίας, όπου τον έπαιρνε ο πατέρας του, ο οποίος έστηνε την υπαίθρια εκδοχή του καφενείου του, προσφέροντας παγωμένη χύμα μπύρα και πάγο. Τα ακούσματα από διάφορα παραδοσιακά σχήματα που διασκέδαζαν τους πανηγυριώτες τον σημάδεψαν και διαμόρφωσαν τη μουσική του προσωπικότητα.
Τη δεκαετία του ’80 η φοίτηση του Κώστα Καντζιλιέρη για 6 χρόνια στη σχολή του μεγάλου δάσκαλου Σίμωνα Καρρά, του επέτρεψε να αποκτήσει και την αναγκαία θεωρητική και πρακτική μουσική κατάρτιση. Το κέρδος ήταν πολλαπλό, καθώς επιπλέον είχε την ευκαιρία να γνωρίσει σημαντικούς ανθρώπους του χώρου, με τους οποίους συνεργάστηκε στη συνέχεια, αλλά και να μάθει τρόπους και «εργαλεία» που τον βοήθησαν στη συλλογή και οργάνωση του αρχειακού υλικού.
Μεταξύ άλλων, ο Κώστας Καντζιλιέρης συνεργάστηκε με τον αείμνηστο Χρήστο Πανούτσο, ο οποίος δημιούργησε «σχολή» στο ελληνικό δημοτικό τραγούδι, ειδικά το πελοποννησιακό, και «στα κλαρίνα» με τους Νίκο Φιλιππίδη, Γιώργο Κωτσίνη, Αλέξανδρο Αρκαδόπουλο, Κώστα Γιαννακόπουλο και άλλους πολλούς.
Μεγάλη στιγμή γι’ αυτόν αποτέλεσε το 2001 η κυκλοφορία του πρώτου προσωπικού του δίσκου «Είχα ένα περιβολάκι…», τραγούδι με το οποίο έχει ταυτιστεί, ο οποίος φέρει τη σφραγίδα του Λυκείου Ελληνίδων Καλαμάτας και έγινε σε άμεση συνεργασία με την τότε πρόεδρο Βίκυ Καρέλια. Περιλαμβάνει πρωτάκουστα τραγούδια και παραλλαγές πιο γνωστών τραγουδιών. Οκτώ χρόνια μετά ακολούθησε η δεύτερη μουσική συλλογή του «’Τ’αηδόνι τ’ αηδονάκι”,» με το πελοποννησιακό κλέφτικο “Του Παπαφλέσσα…” να ξεχωρίζει σε δημοφιλία.
Στο κομμάτι της έρευνας ο Κώστας Καντζιλιέρης έχει κάνει πολύ μεγάλη δουλειά, με προϊόν ένα πολύ μεγάλο σε έκταση και ιδιαίτερα σημαντικό αρχείο με πρωτάκουστα τραγούδια, κυρίως από τη Μεσσηνία και την υπόλοιπη Πελοπόννησο. Πάνω από 200 αφορούν στην ντόπια μουσική μας παράδοση, με την περιοχή του δυτικού Ταϋγέτου να έχει την τιμητική της. Τόσο οι μουσικές καταγραφές όσο και οι υπόλοιπες σημειώσεις, οι οποίες ουσιαστικά είναι παράλληλες δουλειές, περιλαμβάνουν και την άλλη μεριά του Ταϋγέτου και περιοχές όπως το Δυρράχι, η Σπάρτη και ο Λογκανίκος.
Ο ίδιος αναφέρει στο «Θ»: «Οι δυσκολίες ξεχνιόνται όταν παίρνεις το υλικό. Αυτή η επιβράβευση από το υλικό που μαζεύεται δε μετριέται, ενώ υπάρχουν και στιγμές πάρα πολύ συγκινητικές. Όταν καταφέρνεις να βρεις ένα τραγούδι που είναι γνωστό μόνο στην τοπική κοινωνία, ιδιαίτερα όταν στο πει ένας μεγάλος άνθρωπος, νιώθεις ότι προλαβαίνεις στο παρά πέντε να το γλιτώσεις, κι αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία. Έχουμε τέτοια τραγούδια που διασώθηκαν στο παραπέντε. Το “Είχα ένα περιβολάκι…” το άκουσα από τύχη σε ένα γλέντι στο χωριό. Το είπε κάποιος, κάποιος άλλος το διόρθωσε και ακολούθησε μια αναζήτηση, ώστε να διασταυρωθούν οι στίχοι.
Έχει μια ιδιαιτερότητα στο χορό, είναι “ανασηκωτός” και μέσα από το Λύκειο Ελληνίδων έγινε γνωστό σε όλο τον κόσμο. Το παίζουν και το χορεύουν οι Ομογενείς μας στην Αμερική, στον Καναδά και αλλού, και φυσικά στην Ελλάδα».
«Δεν μπορείς να σταματήσεις το ρεύμα, αλλά πρέπει να έχεις ισχυρά φίλτρα»
Όσο για τα επόμενα σχέδιά του, ο κ. Κώστας αναφέρει ότι έχει γίνει προετοιμασία και ήδη έχουν προχωρήσει κάποιες ηχογραφήσεις, με σκοπό τη δημιουργία μιας συλλογής με μεσσηνιακά ιστορικά τραγούδια, λιγότερο γνωστά ή και ανέκδοτα. Τόσο για αυτό το εγχείρημα, όσο και για την έκδοση ενός τόμου με λαογραφικό υλικό με ήθη και έθιμα της Μεσσηνίας, με βάση το επίσης πλούσιο υλικό που έχει συγκεντρώσει, ο κ. Καντζιλιέρης ευελπιστεί ότι η Περιφέρεια Πελοποννήσου, Δημοτικές Αρχές της περιοχής μας ή κάποιοι άλλοι φορείς, θα ευαισθητοποιηθούν σύντομα, υποστηρίζοντας την υλοποίησή τους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι για το αρχειακό υλικό που έχει συγκεντρώσει ο Κώστας Καντζιλιέρης έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον, μεταξύ άλλων, η Ακαδημία Αθηνών. Ωστόσο, παρότι είναι πλήρως ψηφιοποιημένο και αρκετά καλά οργανωμένο, ο ίδιος συνεχίζει να το δουλεύει προκειμένου να φτάσει σε ένα άρτιο αποτέλεσμα και να εξασφαλιστεί ότι όλα είναι απόλυτα διασταυρωμένα.
Αισιόδοξος είναι ο κ. Καντζιλιέρης για τη δυνατότητα συνέχισης της ιστορικής μουσικής μας παράδοσης. Μιλώντας ειδικά για την περιοχή του Ταϋγέτου, διαπιστώνει ότι τα νέα παιδιά γνωρίζουν τα έθιμα του τόπου τους, τραγουδούν τα τραγούδια τους, συμμετέχουν στα αυθεντικά πανηγύρια. «Το παραδοσιακό τραγούδι έχει τη θέση του και δεν πρόκειται να σταματήσει. Είναι οι ρίζες μας με το παρελθόν και η συνέχειά μας για το μέλλον. Ασφαλώς και πρέπει, αλλά και μπορεί να έχει θέση η παράδοση στη σύγχρονη ζωή, παρά τις “φθορές” και τον αναπόφευκτο εκμοντερνισμό. Ο Τσαρούχης είχε πει: Δεν μπορείς να σταματήσεις το ρεύμα,
αλλά πρέπει να έχεις ισχυρά φίλτρα»», είναι το μήνυμα του Κώστα Καντζιλιέρη.
ΣΑΝ ΠΗΡΑ ‘ΝΑΝ ΑΝΗΦΟΡΟ
Σαν πήρα ‘ναν ανήφορο
και βγήκα ιδρωμένος,
πώς το ‘παθα ο καϋμένος.
Πάω τα χαιρετίσματα
σε μια μου φιλενάδα,
που να την κάψει η λαύρα.
Πάω και δεν τη βρίσκω εκεί
στον αργαλειό να υφαίνει,
της κρένω δεν μου κρένει.
Κρίνε μου κρίνε κρίνε μου
δυο λόγια μπιστεμένα,
και μη γελάς με μένα.
Τραγούδι που έχει καταγράψει ο κ. Καντζιλιέρης από την Ελένη Μασουρίδη-Μπακόγιωργα
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
