Η «ασθένεια» – σημείο των καιρών που απειλεί όσους σερφάρουν στο Διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τις ώρες είναι η λέξη της χρονιάς για το Λεξικό της Οξφόρδης
Για να καταλάβει κανείς γιατί το Λεξικό της Οξφόρδης, ένας θεσμός που καταγράφει και εν πολλοίς ορίζει τη μοίρα και τη δυναμική των λέξεων από το 1864, επέλεξε ως λέξη του 2024 το ήδη διάσημο «brain rot» – σε ελεύθερη μετάφραση «κάψιμο εγκεφάλου» –, θα χρειαστεί να επιχειρήσει μια αναδρομή στο όχι τόσο μακρινό χρονολογικά, αλλά χαώδες από άποψη πυκνότητας και σπουδαιότητας γεγονότων, 2004.
Δεν είναι ανάγκη να πάμε μακρύτερα από τις 4 Φεβρουαρίου του 2004, την ημέρα δηλαδή που το Facebook βγήκε από τη μήτρα του μυαλού του Μαρκ Ζάκερμπεργκ και ξεκίνησε να κατακυριεύει τον κόσμο ως καινό αλλά εξωφρενικά λαοφιλές (και ανεξέλεγκτα μεταδοτικό) δαιμόνιο.
Για να καταλήξουν οι λεξικογράφοι της Οξφόρδης να προκρίνουν το brain rot ως τη λέξη της χρονιάς έλαβαν υπ’ όψιν τις 37.000 ψήφους, αλλά κυρίως τη δημόσια συζήτηση περί «σαπίσματος του εγκεφάλου», όπως μεταφράζεται αυτολεξεί ο όρος.
Στην ανακοίνωση μάλιστα του αποτελέσματος καταλυτικό ρόλο έπαιξε η παρατήρηση πως οι αναζητήσεις στο Διαδίκτυο περί brain rot σημείωσαν αύξηση κατά 230% τις τελευταίες 365 ημέρες. Αλλά τι ακριβώς είναι αυτό το περίφημο εγκεφαλικό κάψιμο; Σύμφωνα με τους ειδήμονες, ως brain rot περιγράφεται η μείωση της διανοητικής ικανότητας ενός ατόμου η οποία έρχεται ως συνέπεια της υπερκατανάλωσης ασήμαντων στην καλύτερη, χαμερπών στη χειρότερη ερεθισμάτων. Είναι σαν να λέμε μια ασθένεια-σημείο των καιρών που έρχεται ως αναμενόμενη συνέπεια του αέναου σκρολαρίσματος, στο οποίο είμαστε εθισμένοι ή έστω επιρρεπείς και ανά πάσα στιγμή διαθέσιμοι.
«Ασθένεια» από την εποχή του Χένρι Θορό
Στην πραγματικότητα ο όρος brain rot, που εμπνέεται κυρίως από και περιγράφει τη συμπεριφορά και τις συνήθειες των Zoomers, δηλαδή των ανθρώπων που γεννήθηκαν μεταξύ των μέσων της δεκαετίας του ’90 και του 2010, και της γενιάς Alpha που τους ακολουθεί, είναι πολύ παλιότερος όχι μόνο από το Διαδίκτυο αλλά και από δεκάδες άλλες ανθρώπινες εφευρέσεις που στοχοποιήθηκαν κατά καιρούς ως περιοριστικές για την ανάπτυξη του εγκεφάλου.
Για πρώτη φορά η λέξη της χρονιάς του 2024 συναντάται στο μυθιστόρημα «Γουόλντεν», το magnum opus του συγγραφέα και φυσιοδίφη Χένρι Θορό, το οποίο κυκλοφόρησε το 1854. Μπορεί τότε να μην υπήρχαν DMs, Instagram Stories και trends στο TikTok, όμως ο Θορό υποστήριζε πως η απομάκρυνση του ανθρώπου από το φυσικό περιβάλλον και η αστικοποίηση της ζωής κατέτρωγαν ως άλλο σαράκι τις αντιληπτικές ικανότητες. Η εξέλιξη βέβαια του είδους μας κατέρριψε μάλλον με τον πιο παταγώδη τρόπο την υπόθεση του αμερικανού συγγραφέα, εκτός κι αν είμαστε όλοι μας τόσο περιορισμένων νοητικών δυνατοτήτων πια ώστε αδυνατούμε να αντιληφθούμε ακόμα και την κατρακύλα μας.
Γινόμαστε στ’ αλήθεια πιο ράθυμοι, τεμπέληδες και τελικά ηλίθιοι; Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας που δημοσιεύτηκε πριν από δύο χρόνια, ένας μέσος αμερικανός πολίτης το 2008 κατανάλωνε περί τα 34 GB πληροφορίας ημερησίως.
Αυτό το μέγεθος ισοδυναμούσε με την επεξεργασία 100.000 λέξεων – όσο δηλαδή είναι το ευμέγεθες μυθιστόρημα επικής φαντασίας «Χόμπιτ» του Τόλκιν – ή το «φυλλομέτρημα» βίντεο στο TikTok για 94 ολόκληρες ώρες. Αντιλαμβάνεται κανείς ότι από το 2008 μέχρι σήμερα έχει μεσολαβήσει άβυσσος στην παραγωγή πληροφορίας και δεδομένων. Ομως και πάλι ο εγκέφαλός μας φαίνεται πως έχει μεγαλύτερη υπολογιστική δύναμη απ’ όση θα πίστευαν και οι πλέον αισιόδοξοι.
Τα 100 δισεκατομμύρια νευρώνων που στριμώχνονται μέσα στο κεφάλι μας έχει αποδειχτεί πως μπορούν να επεξεργαστούν περί τα 74 GB πληροφορίας την ημέρα, χωρίς ανάγκη για restart. Μάλιστα φαίνεται να αυξάνει χρόνο με τον χρόνο κατά 5%. Για να αντιληφθεί κανείς πόσο έχει «μεγαλώσει» η εγκεφαλική μας δυνατότητα, φτάνει να πληροφορηθεί πως ο σύγχρονος άνθρωπος έχει την ικανότητα να καταναλώσει και να μεταβολίσει τόση γνώση σε ένα 24ωρο για την οποία ο μακρινός πρόγονός μας του 16ου αιώνα θα χρειαζόταν μια ολόκληρη ζωή.
Παρότι βέβαια τα νοητικά και αντιληπτικά όριά μας μεγεθύνονται, το ίδιο συμβαίνει και με την πληροφορία. Υπολογίζεται ότι κάθε ημέρα του 2024 παρήχθησαν 328 εκατομμύρια TB από δεδομένα. Είναι δηλαδή σαν να είχαμε στη διάθεσή μας προς ανάγνωση 164 τρισεκατομμύρια αντίτυπα του μυθιστορήματος «Πόλεμος & Ειρήνη» του Τολστόι (στην ελληνική μετάφραση 1.168 σελίδες ανά κόπια) ή 69,9 δισεκατομμύρια DVD προς θέαση.
Τα σημάδια που πρέπει να μας ανησυχήσουν
Αρα μπορεί οι οξφορδιανοί σκαπανείς της γνώσης να μην έχουν τελικά και τόσο άδικο όταν μιλούν για brain rot. Μάλιστα, ήδη αμερικανικά κέντρα με ειδίκευση στον διαδικτυακό εθισμό και στην ψυχική υγεία, όπως το Newport Healthcare στο Orange County της Καλιφόρνιας, έχουν κυκλοφορήσει φιρμάνια με το πώς να αναγνωρίσει κανείς τα σημάδια του εγκεφαλικού σαπίσματος. Ανάμεσα στα πιο εμφανή συμπτώματα περιλαμβάνονται το zombie scrolling (εθισμός στο αέναο φυλλομέτρημα δημοσιεύσεων στα κοινωνικά δίκτυα) και το doom scrolling (εθισμός σε ως επί το πλείστον δυσάρεστες και δυσοίωνες ειδήσεις).
Ακόμα πάντως κι αν κανείς ρίξει μια ματιά στις λέξεις-φιναλίστ που κονταροχτυπήθηκαν με το brain rot και τελικά ηττήθηκαν κατά κράτος, αντιλαμβάνεται πως το Λεξικό της Οξφόρδης για την εφετινή τουλάχιστον χρονιά σημάδεψε και πέτυχε ακριβώς στο κοινωνικό μαλακό υπογάστριο. Το εγκεφαλικό κάψιμο υπερτέρησε της λέξης «demure» (ήπιος, σεμνός) την οποία έκανε οικουμενικά διάσημη η transgender TikToker Jools Lebron πέρυσι το καλοκαίρι, του «dynamic pricing», δηλαδή του φαινομένου της αύξησης των τιμών αναλόγως της ζήτησης, η οποία παρατηρήθηκε κυρίως στην αγοραπωλησία εισιτηρίων συναυλιών (βλ. περιοδεία της Τέιλορ Σουίφτ ή εν Ελλάδι συναυλία των Coldplay), και του «romantasy» (υβριδικός όρος από το πάντρεμα των λέξεων «romance» και «fantasy») που περιγράφει τη λογοτεχνική τάση των ρομάντζων τα οποία λαμβάνουν χώρα σε κόσμους και περιβάλλοντα επικής φαντασίας.
Το Κέιμπριτζ ψήφισε manifest («οραματισμό»)
Το Λεξικό του Κέιμπριτζ αποφάσισε πως ο όρος που περιγράφει καλύτερα το 2024 είναι το «manifest». Στην ελληνική γλώσσα το συναντάμε συνήθως ως «οραματισμό» και το ακούμε να κυλά από τη γλώσσα επιτυχημένων ή κοινωνικά προβεβλημένων προσώπων που αποδίδουν τα κατορθώματά τους στο γεγονός ότι είχαν την πρόνοια να φανταστούν πού θέλουν να φτάσουν.
Η διάχυση της – ατεκμηρίωτης και μη αποδεδειγμένης επιστημονικά μεθόδου – στα social media ως σίγουρης παράκαμψης προς την επιτυχία και την αναγνώριση οδήγησε το Κέιμπριτζ στη συμπερίληψη του όρου στα κιτάπια του και στην ανάδειξή του σε λέξη-ναυαρχίδα της χρονιάς.
Για τον αμερικανικό οργανισμό Merriam-Webster, από την άλλη, ο όρος που αποκρυσταλλώνει καλύτερα τη χρονιά είναι το «polarization», ήτοι η πόλωση, την οποία προσυπογράφουν εξάλλου και οι εκ διαμέτρου αντίθετες επιλογές των οργανισμών Collins και Dictionary.com ως λεξικολογικών φετίχ του έτους.
Για τον πρώτο ήταν η λέξη «brat» – παρμένη από το ομώνυμο άλμπουμ της βρετανίδας καλλιτέχνιδος Charli XCX που περιέγραψε μια ηδονιστική, αμέριμνη, ακροθιγώς εγωιστική συμπεριφορά –, η οποία όρισε το 2024, ενώ για τον δεύτερο η χρονιά ήταν αναντίρρητα «demure». Με μια λέξη, σεμνοταπεινή.
tovima.gr
