Εκπρόσωποι του Συλλόγου Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού Ειδικής Αγωγής Πελοποννήσου μιλούν στο «Θάρρος»
Η Τρίτη, 3 Δεκεμβρίου, έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία και, δυστυχώς, στην Ελλάδα, όπως στις περισσότερες παγκόσμιες ημέρες, αντί να τις τιμάμε με άρθρα και εκδηλώσεις, αναγκαζόμαστε να αναδεικνύουμε προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα που έχουν σχέση με αυτές.
Φέτος αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με την εκπαίδευση των ΑμεΑ στην Πελοπόννησο, την κατάσταση που επικρατεί και τα προβλήματα που υπάρχουν.
Για το λόγο αυτό μιλήσαμε με την κυρία Βασιλική Θωμοπούλου, που είναι η πρόεδρος του Συλλόγου Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού Ειδικής Αγωγής (ΣΕΕΠΕΑΑ) Πελοποννήσου και εργάζεται ως ψυχολόγος στο Εργαστήρι Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Καλαμάτας (Ε.Ε.Ε.Ε.Κ), καθώς και τον κύριο Μιλτιάδη Κουτίβα, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου, ο οποίος εργάζεται ως κοινωνικός λειτουργός (ως μέλος της Επιτροπής Διεπιστημονικής Υποστήριξης) σε σχολεία της Μεγαλόπολης.
Πείτε μας τι είναι ο ΣΕΕΠΕΑΑ Πελοποννήσου και ποια τα μέλη του…
Βασιλική Θωμοπούλου: Ο Σύλλογος ΣΕΕΠΕΑ Πελοποννήσου (Σύλλογος Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού Ειδικής Αγωγής) είναι το πρωτοβάθμιο συνδικαλιστικό όργανο που εκπροσωπεί τα μέλη Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού και Ειδικού Βοηθητικού Προσωπικού (ΕΕΠ και ΕΒΠ), μόνιμους και αναπληρωτές που στελεχώνουν τη Δημόσια Ειδική, Γενική Εκπαίδευση (συμπεριλαμβανομένων και των ΕΠΑΛ), καθώς και τα ΚΕΔΑΣΥ (Κέντρα Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης) και τις ΕΔΥ (Επιτροπές Διεπιστημονικής Υποστήριξης) στην Περιφέρεια Πελοποννήσου.
Το Ειδικό Εκπαιδευτικό Προσωπικό περιλαμβάνει τις εξής ειδικότητες: ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, φυσιοθεραπευτές, σχολικούς νοσηλευτές κ.ά.
Το Ειδικό Βοηθητικό Προσωπικό υπηρετεί σε δομές ειδικής και γενικής αγωγής και ΕΒΠ, υποστηρίζει τους/τις μαθητές/τριες σε θέματα καθημερινής διαβίωσης, αυτοεξυπηρέτησης, προσωπικής υγιεινής και φροντίδας, αγωγής τουαλέτας, σίτισης, ένδυσης, κινητικότητας, όπως και σε άλλα θέματα ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες τους.
Σε επίπεδο Πελοποννήσου πόσα είναι τα μέλη του και με βάση τα ζητήματα που υπάρχουν, πόσα θα έπρεπε να είναι;
Βασιλική Θωμοπούλου: Ο ΣΕΕΠΕΑ Πελοποννήσου αριθμεί γύρω στα 180 μέλη, ενώ τα μέλη του ΕΕΠ (Ειδικό Εκπαιδευτικό Προσωπικό) και ΕΒΠ (Ειδικό Βοηθητικό Προσωπικό), τα οποία υπηρετούν σε δομές ειδικής και γενικής αγωγής της Περιφέρειας Πελοποννήσου, είναι γύρω στα 500. Παρόλα αυτά, ο αριθμός αυτός δεν αντανακλά τις πραγματικές ανάγκες των σχολείων, καθώς υπάρχουν αρκετά υποστελεχωμένα σχολεία στην Περιφέρεια. Επίσης, υπάρχουν σχολεία όπου, ενώ υπηρετούν σε αυτά μέλη ΕΕΠ και ΕΒΠ, οι ανάγκες είναι τόσο μεγάλες, που ο αριθμός των ήδη προσληφθέντων, μονίμων ή αναπληρωτών, δεν επαρκεί για να καλυφθούν.
Πολλές φορές ακούμε ότι αργούν να φτάσουν στα σχολεία συγκεκριμένοι ειδικοί…
Μιλτιάδης Κουτίβας: Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το πολλές φορές δεν είναι απλώς μια συνήθεια, αλλά έχει γίνει κανόνας, με τα σχολεία να ξεκινούν με κενά σε όλες τις ειδικότητες, τα οποία τις περισσότερες φορές δεν καλύπτονται πλήρως.
Δηλαδή, αυτή τη στιγμή που μιλάμε, πολλά σχολεία, για να μην πω όλα, λειτουργούν, όχι σύμφωνα με τις ανάγκες των μαθητών, αλλά με όσους μας στείλουν και ό,τι μας στείλουν.
Θα λέγαμε ότι μετά και το τελευταίο περιστατικό, δηλαδή με την τροπολογία που κατάθεσε το ΥΠΑΙΘΑ για τοπικές προσκλήσεις αναπληρωτών στις 25/11, ομολογεί με το χειρότερο τρόπο ότι στα σχολεία, ακόμα και λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, υπάρχουν χιλιάδες χαμένες διδακτικές ώρες και τεράστια κενά, ότι δεν μπορεί να διαμορφωθεί κανονικό πρόγραμμα, ότι επικρατεί ένα επιτελικό μπάχαλο.
Είναι τέτοιο το αδιέξοδο του ΥΠΑΙΘΑ και της κυβέρνησης, που καλεί για πρώτη φορά στην ιστορία συνταξιούχους εκπαιδευτικούς για να καλύψουν κενά, λες και τελείωσαν οι συνάδελφοι πτυχιούχοι. Για πρώτη, επίσης, φορά καταργείται η προϋπηρεσία για όσους συναδέλφους δουλέψουν σε αυτές τις τοπικές προσκλήσεις.
Πόσο σημαντικό είναι για ένα μαθητή που αντιμετωπίζει πρόβλημα να υπάρχει ένας ειδικός;
Βασιλική Θωμοπούλου: Ο μαθητής με αναπηρία χρειάζεται γενικότερα ανθρώπους και πρόσωπα αναφοράς στο σχολικό πλαίσιο, προκειμένου να μπορέσει να προσαρμοστεί σε αυτό, αλλά και να ακολουθήσει αρμονικά τη μαθησιακή (εκπαιδευτικοί) και υποστηρικτική (μέλη ΕΕΠ-ΕΒΠ) διαδικασία. Κι αυτό γιατί, όπως όλοι μας, οι μαθητές με αναπηρία σε μεγαλύτερο βαθμό έχουν ανάγκη για συναισθηματική ασφάλεια, την οποία προσφέρει το προσωπικό του σχολείου. Όταν ο μαθητής νιώσει αυτόν το δεσμό με το σχολικό περιβάλλον, τότε είναι σε θέση να διερευνήσει και να καλλιεργήσει κι άλλες ανάγκες του και να ανακαλύψει καινούριες δεξιότητες.
Για να καταστεί επαρκής, όμως, η διερεύνηση της ανάγκης αυτής, θα πρέπει ο μαθητής να αξιολογηθεί και από τις διαφορετικές ειδικότητες του ΕΕΠ, προκειμένου μαζί με το μαθησιακό τομέα να μπορέσει να αναπτυχθεί και να καλλιεργηθεί και ο κοινωνικό-συναισθηματικός, αισθητηριακός, ψυχοκινητικός, ο τομέας του λόγου, ο τομέας της έκφρασης κ.τ.λ.
Υπάρχει ταμπού από το μαθητή και τους γονείς του για την ύπαρξη δίπλα του ενός ειδικού;
Μιλτιάδης Κουτίβας: Στις δομές της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης δεν παρατηρείται συχνά αυτό το φαινόμενο. Αντιθέτως, κάποιες φορές στις δομές της γενικής εκπαίδευσης, στο πλαίσιο των ΕΔΥ (Επιτροπές Διεπιστημονικής Υποστήριξης), οι γονείς αντιδρούν στην ύπαρξη του ψυχολόγου και του κοινωνικού λειτουργού στο χώρο του σχολείου. Έχουν την εντύπωση ότι το παιδί τους θα στιγματιστεί, γιατί θα έχει μιλήσει με τους ειδικούς αναφορικά με τις δυσκολίες του, οι οποίες μπορεί να αφορούν στο μαθησιακό κομμάτι, στο οικογενειακό, στο κομμάτι των διαπροσωπικών σχέσεων κ.τ.λ.
Αυτό συμβαίνει γιατί ο θεσμός των ΕΔΥ στη γενική αγωγή είναι σχετικά νέος και οι γονείς δεν έχουν ακόμα εξοικειωθεί με την παρουσία των συγκεκριμένων ειδικοτήτων στο σχολικό πλαίσιο.
Ωστόσο, εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο θεσμός των ΕΔΥ έχει καταγράψει πολύ σημαντικό έργο στα σχολεία, αφού οι στόχοι που τίθενται αφορούν στη διερεύνηση και τον εντοπισμό των εκπαιδευτικών αναγκών, του είδους των δυσκολιών και των πιθανών εκπαιδευτικών, ψυχοκοινωνικών και άλλων φραγμών στην ισότιμη πρόσβαση των παιδιών στη μάθηση, καθώς και στην εφαρμογή παιδαγωγικών, εκπαιδευτικών και άλλων υποστηρικτικών μέτρων για το σύνολο των μαθητών της σχολικής κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων των μαθητών με αναπηρία ή και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
Εσείς, κα Θωμοπούλου, είστε στο Εργαστήρι Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Καλαμάτας. Ποια η κατάσταση εκεί;
Εγώ εργάζομαι ως ψυχολόγος. Η φετινή είναι η πρώτη χρονιά έπειτα από χρόνια που το σχολείο είναι επαρκώς στελεχωμένο με τις ανάλογες ειδικότητες. Τις δύο προηγούμενες χρονιές, όμως, το ωρολόγιο πρόγραμμα του σχολείου έπρεπε να συρρικνωθεί, αφού υπήρχαν πολλές ελλείψεις σε προσωπικό.
Παρ’ όλα αυτά, οι ανάγκες είναι πολύ μεγάλες και οι οικονομικοί πόροι είναι μηδαμινοί και δεν μπορούν να υποστηρίξουν ένα τέτοιο σχολείο με αυξημένες ανάγκες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι εκπαιδευτικοί, το ΕΕΠ και το ΕΒΠ να καλούνται να κάνουν έκπτωση στο έργο τους και να μην επωφελούνται οι μαθητές όσο θα μπορούσαν. Στις ΕΔΥ, όμως, όπου εργάζονται πολλοί συνάδελφοι, παρατηρούνται πολλά προβλήματα. Το να δουλεύεις σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να αποδειχτεί πολύ απαιτητικό, κι αυτό γιατί ο υλικοτεχνικός εξοπλισμός είναι περιορισμένος, κι αυτό σημαίνει λίγα αναλώσιμα, ενώ και οι χώροι στους οποίους κάνουμε τα ραντεβού είναι τουλάχιστον ανεπαρκείς. Επιπλέον, σχεδόν όλοι οι συνάδελφοι από τις ΕΔΥ οργώνουν τις πόλεις και τα χωριά του νομού με τα έξοδα μετακίνησης να είναι δικά τους. Χαρακτηριστικό είναι ότι συνάδελφος πραγματοποιεί δρομολόγιο πολλών χιλιομέτρων την εβδομάδα, κι αυτά πάντα με δικά του έξοδα.
Επειδή, κα Θωμοπούλου, έχετε ταξιδέψει και στο εξωτερικό σε ανάλογα σχολεία, πώς είναι τα πράγματα εκεί και πώς θα έπρεπε να είναι στην Ελλάδα;
Στο πλαίσιο των προγραμμάτων Erasmus, πολλοί συνάδελφοι κι εγώ έχουμε επισκεφθεί σχολικά πλαίσια στο εξωτερικό κι έχουμε παρακολουθήσει τον τρόπο τον οποίο ακολουθούν οι εκεί συνάδελφοι. Αυτό που διαπιστώσαμε ήταν ότι τα πλαίσια αυτά στεγάζονταν σε κατάλληλα για την εκπαιδευτική διαδικασία κτήρια, από τα οποία δεν έλειπε ο κατάλληλος εκπαιδευτικός εξοπλισμός και τα υλικοτεχνικά μέσα τα οποία υποβοηθούν τη μαθησιακή διαδικασία, καθώς και την ένταξη των μαθητών με αναπηρία.
Εδώ θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι αμιγώς ειδικά σχολεία υπάρχουν σε χώρες όπως η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Πολωνία, η Ουγγαρία κ.ά.
Στο μεγαλύτερο μέρος των χωρών της Ευρώπης τα σχολεία είναι συμπεριληπτικά.
Πέραν του σχολείου, πώς αντιμετωπίζει η κοινωνία τα ΑμεΑ; Σε επίπεδο υποδομών που αφορούν στην καθημερινότητά τους πώς είναι η κατάσταση;
Μιλτιάδης Κουτίβας: Εδώ και χρόνια για τα άτομα με αναπηρία, η στήριξή τους σε υπηρεσίες πρόνοιας, υγείας, παιδείας, πρώιμης διάγνωσης και αποκατάστασης, φροντίδας για τα απαραίτητα τεχνικά και τεχνολογικά βοηθήματα, για μετακίνηση, για απρόσκοπτη κοινωνική ζωή, όλο και περισσότερο εξαρτάται από τα ίδια και τις οικογένειές τους. Αυτές οι κρίσιμες για τη ζωή τους γενικές και πρόσθετες ανάγκες μετατρέπονται όλο και περισσότερο σε πεδίο επιχειρηματικής δράσης και πεδίο ανέξοδης και υποκριτικής “φιλανθρωπίας”.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από την κρίση υπήρχαν 20.000 καταγεγραμμένα παιδιά στα δημόσια ειδικά σχολεία και τώρα, κατά προσέγγιση, καταγράφονται 10.000 παιδιά. Αντίστοιχα, αυτοί που παίρνουν κάποιο επίδομα μειώθηκαν στους 150.000 από 210.000 που ήταν το 2012, καθώς τα ΚΕΠΑ «κόβουν αβέρτα». Όταν αναφερόμαστε στο ΚΕΠΑ, μιλάμε απλά για τα βασικά, δε βάζω ζητήματα υποδομών, που αν δεν είναι ανύπαρκτες, είναι τουλάχιστον ανεπαρκείς.
Ένα ζήτημα είναι ότι οι γονείς αρνούνται να αποδεχτούν το πρόβλημα ή το κρύβουν…
Βασιλική Θωμοπούλου: Η εμπειρία του να γίνεσαι γονιός είναι ένα πρωτόγνωρο και συναρπαστικό ταξίδι και κάθε υποψήφιος γονιός περιμένει με ανυπομονησία την έναρξη αυτής της νέας περιπέτειας. Πολλές φορές είναι πιθανό το παιδί που γεννιέται να μην είναι το παιδί που προσδοκούν. Η διάγνωση της αναπηρίας αποτελεί μία αναπάντεχη συνθήκη για την οικογένεια. Το γεγονός αυτό πολλές φορές σηματοδοτεί το τέλος και την καταστροφή της ήρεμης οικογενειακής ζωής. Στο άκουσμα της διάγνωσης, η οικογένεια πολλές φορές παραλύει και προσπαθεί να απομονώσει κάθε είδους αρνητικό συναίσθημα, αποφεύγοντας να δεχθεί τη νέα συνθήκη. Στο μυαλό των γονιών υπάρχει συνήθως η φράση: “Δεν είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό”, προσδοκώντας σε ένα λανθασμένο πόρισμα. Μία τέτοια αντίδραση θεωρείται φυσιολογική στην προσπάθειά τους να εξορθολογήσουν την κατάσταση, ενώ άλλες φορές κάτι τέτοιο φαίνεται ως μία κίνηση αποποίησης της ευθύνης, που πιθανώς πιστεύουν πως φέρουν. Η άρνηση που παρουσιάζουν, δεν είναι τίποτα παραπάνω από ένα μηχανισμό άμυνας. Τον χρησιμοποιούν για να μετριάσουν το σοκ που βιώνουν, αφού οι ίδιοι περίμεναν ένα “φυσιολογικό” μωρό και η αναπηρία θα φέρει τα πάνω-κάτω στη ζωή τους. Στη φάση αυτή, οι γονείς τείνουν να μην ακούν όσα τους προκαλούν σύγχυση, θεωρώντας πως αυτό που ζουν δεν μπορεί να είναι αληθινό, με συνέπεια πολλές φορές να αντιδρούν έντονα στις συστάσεις των εκπαιδευτικών και των ειδικών. Μια τέτοια στάση, όμως, έχει αρνητική επίδραση στην ψυχολογία του παιδιού, στο οποίο «μεταφέρεται» το συναίσθημα της μη αποδοχής από τους γονείς του, μία συνθήκη που έχει ως συνέπεια την έλλειψη δεσμού εμπιστοσύνης ανάμεσα στο παιδί και τους γονείς, γεγονός που οδηγεί σε σημαντικές δυσκολίες συναισθηματικής, κοινωνικής και μαθησιακής φύσεως.
Και μόλις φύγουν οι γονείς τι γίνεται με ένα ΑμεΑ;
Μιλτιάδης Κουτίβας: Σε τέτοιες περιπτώσεις τα αδέρφια ή άλλοι συγγενείς αναλαμβάνουν το ρόλο να φροντίζουν τα άτομα με αναπηρία ή τα άτομα αυτά συνεχίζουν τη ζωή τους σε ιδρύματα, σε δομές φιλοξενίας ή σε οικοτροφεία, δομές οι οποίες είναι λιγοστές και δεν επαρκούν. Δεν υπάρχει από το κράτος άλλη διέξοδος για τα άτομα με αναπηρία, με αποτέλεσμα το καθημερινό άγχος των γονιών να είναι «τι θα γίνουν» όταν οι ίδιοι θα φύγουν από τη ζωή.
Εδώ αξίζει να αναφέρουμε την παραχώρηση κτηρίου με σκοπό τη δημιουργία οικοτροφείου για φιλοξενία ατόμων με διαταραχές αυτιστικού φάσματος στην οποία προχώρησε ο Δήμος Οιχαλίας. Συγκεκριμένα, παραχώρησε το κτήριο του πρώην Γυμνασίου Μερόπης, με σκοπό τη δημιουργία οικοτροφείου για άτομα με αυτισμό, έπειτα από πρόταση του Συλλόγου Γονέων, Κηδεμόνων και Φίλων Ατόμων με Αυτισμό Μεσσηνίας. Θα αποτελεί ένα χώρο θεραπευτικής αντιμετώπισης και διαβίωσης ο οποίος θα προσφέρει υπηρεσίες στα άτομα με αυτισμό και θα αναπτύξει δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης, κοινωνικής ένταξης και επαγγελματικής αποκατάστασης, στο μέτρο των δυνατοτήτων του.
Το δικό σας μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία;
Βασιλική Θωμοπούλου: Η ημέρα αυτή δίνει την ευκαιρία στις κυβερνήσεις, στους οργανισμούς και στις κοινωνίες να εστιάσουν την προσοχή τους στα δικαιώματα και τις δυνατότητες των ανθρώπων με αναπηρία. Με αφορμή την ημέρα αυτή, θα πρέπει όλοι μας να αγωνιστούμε ενάντια στη φτώχεια, τον αποκλεισμό, το ρατσισμό, τις στιγματικές προσεγγίσεις, τη φιλανθρωπία και τον περιορισμό των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους, προάγοντας παράλληλα το δικαίωμα στην εκπαίδευση, στην προσβασιμότητα, στην εργασία και το δικαίωμα στη ζωή μας.
Μιλτιάδης Κουτίβας: Η μέρα πρέπει να σημάνει αφετηρία ουσιαστικής ανόδου της οργάνωσης και έντασης της πάλης, για να αποσπαστούν άμεσα λύσεις στα προβλήματα των ΑμεΑ, στην πρόληψη, στη θεραπεία, στην εκπαίδευση, στην αποκατάσταση, στο δικαίωμα στη δουλειά.
Ειδικό Βοηθητικό Προσωπικό- Ειδικό Εκπαιδευτικό Προσωπικό
Το Ειδικό Βοηθητικό Προσωπικό εργάζεται στην ειδική αγωγή, αλλά και σε σχολεία γενικής αγωγής, ως συνοδός μαθητών που αδυνατούν να αυτοεξυπηρετηθούν, ενώ το Ειδικό Εκπαιδευτικό Προσωπικό εργάζεται στα ειδικά σχολεία, στη γενική εκπαίδευση στο πλαίσιο των ΕΔΥ (Επιτροπές Διεπιστημονικής Υποστήριξης), στα ΕΠΑΛ και στα Κέντρα Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕΔΑΣΥ).
Η Επιτροπή Διεπιστημονικής Υποστήριξης (ΕΔΥ) λειτουργεί στη σχολική μονάδα γενικής ή επαγγελματικής εκπαίδευσης, έχει ως σκοπό την ανάπτυξη διεπιστημονικών πρακτικών εκπαιδευτικής αξιολόγησης των μαθητών, συμβουλευτικής και παιδαγωγικής υποστήριξης, ενώ η λειτουργία της στηρίζεται στις πρακτικές που επιτάσσουν η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, καθώς και η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία.
Το Διοικητικό Συμβούλιο του ΣΕΕΠΕΑΑ Πελοποννήσου
Το Διοικητικό Συμβούλιο του ΣΕΕΠΕΑΑ Πελοποννήσου απαρτίζουν οι:
Βασιλική Θωμοπούλου, ψυχολόγος, πρόεδρος
Χριστίνα Μαυριλάκου, κοινωνική λειτουργός, αντιπρόεδρος
Άννα Τζωρτζάτου, Ειδικό Βοηθητικό Προσωπικό, γραμματέας
Ιωάννης Κατσιμπούρης, κοινωνικός λειτουργός, ταμίας
Φίλιππος Δρακόπουλος, κοινωνικός λειτουργός, ειδικός γραμματέας
Μιλτιάδης Κουτίβας, κοινωνικός λειτουργός, μέλος
Δήμητρα Παπαδοπούλου, λογοθεραπεύτρια, μέλος
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
