56 ημέρες υψηλού κινδύνου έδειξε το σύστημα HEAT-ALARM το καλοκαίρι
Είναι αρκετά παράδοξο τούτη την εποχή να αναφερόμαστε στο καλοκαίρι που πέρασε, αλλά συνάμα και αρκετά διδακτικό για το τι άφησαν πίσω τους οι ακραίες καιρικές συνθήκες τόσο στο ανθρωπογενές όσο και στο φυσικό περιβάλλον.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από το βιομετεωρολογικό σύστημα HEAT-ALARM, η Μεσσηνία ήταν η περιοχή της Ελλάδας που βρέθηκε περισσότερο στο «κόκκινο» λόγω καύσωνα φέτος.
Πρόκειται για μετρήσεις από σύστημα του Meteo, με την υποστήριξη του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας, το οποίο εφαρμόστηκε πιλοτικά φέτος, από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο, με επικεφαλής τον Χρήστο Γιάνναρο.
Με βάση τις βιομετεωρολογικές προγνώσεις για τις επόμενες τρεις ημέρες, αξιολογούνταν ο βαθμός και η επικινδυνότητα της θερμής επιβάρυνσης για την υγεία σε κάθε Περιφέρεια.
Από τον Μάιο έως τον Αύγουστο, υπήρξαν 56 προειδοποιήσεις ημερών υψηλού κινδύνου λόγω καύσωνα για τη Μεσσηνία. Πρόκειται για την περιοχή με τις περισσότερες προειδοποιήσεις αυτού του είδους. Στον αντίποδα, για τις Κυκλάδες υπήρξε μόλις μία προειδοποίηση υψηλού κινδύνου για τον ενήλικο πληθυσμό.
«Ο συνολικά υψηλός αριθμός προειδοποιήσεων αντικατοπτρίζει τις εξαιρετικά δυσμενείς βιομετεωρολογικές συνθήκες που βίωσε η Ελλάδα το καλοκαίρι του 2024», επισημαίνει το Meteo.
Meteo: Τα σημαντικά «διδάγματα» από το HEAT-ALARM
Το Meteo αναφέρει αναλυτικά τα οκτώ σημαντικά «αποτελέσματα/διδάγματα» από το ερευνητικό έργο HEAT-ALARM, σχετικά με το πώς οι υψηλές θερμοκρασίες απειλούν την υγεία.
Ένα από τα βασικά συμπεράσματα είναι πως διαπιστώθηκε «μια γενικά στατιστικά σημαντική αυξητική τάση» στον αριθμό των ετήσιων ημερών με ισχυρή θερμή επιβάρυνση στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Ενδεικτικά, οι κάτοικοι της Αθήνας βίωσαν από περίπου 13 (ενήλικες) έως και περίπου 18 (ηλικιωμένοι) περισσότερες ημέρες με ισχυρό θερμό στρες το 2020 σε σχέση με το 1991.
Αναλυτικά: Η θερμική επιβάρυνση λόγω ζέστης αποτελεί σοβαρή απειλή για την ανθρώπινη υγεία. Το καινοτόμο ερευνητικό έργο HEAT-ALARM, υποστηριζόμενο από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ) εστίασε στην αντιμετώπιση αυτής πρόκλησης. Στη συνέχεια, παρατίθενται 8 σημαντικά αποτελέσματα/διδάγματα αυτής της ερευνητικής προσπάθειας.
1. Πληθυσμιακές διαφοροποιήσεις όσον αφορά στη θερμή επιβάρυνση
Η θερμή επιβάρυνση χαρακτηρίζεται από σημαντική μεταβλητότητα μεταξύ διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων, καθώς πέραν των μετεωρολογικών συνθηκών (θερμοκρασία και υγρασία του αέρα, ακτινοβολία και ταχύτητα του ανέμου) επηρεάζεται και από ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά (ηλικία, φύλο, ύψος, βάρος) και από το επίπεδο μεταβολικής δραστηριότητας και ρουχισμού. Εξελιγμένοι βιομετεωρολογικοί δείκτες, όπως ο mPET (modified Physiologically Equivalent Temperature) που χρησιμοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου, μπορούν να αποτυπώσουν αυτή τη μεταβλητότητα.
2. Βραχυπρόθεσμος εγκλιματισμός
Το ανθρώπινο σώμα ενεργοποιεί διάφορους θερμο-φυσιολογικούς μηχανισμούς προσαρμογής όταν εκτίθεται συνεχόμενα σε ένα θερμό περιβάλλον, ώστε να αντεπεξέλθει στη θερμή επιβάρυνση. Αυτή η θερμο-φυσιολογική προσαρμογή, γνωστή και ως εγκλιματισμός, είναι κρίσιμη για την αξιόπιστη αξιολόγηση των επιπέδων θερμής επιβάρυνσης και των σχετικών κινδύνων για την υγεία.
3. Αύξηση του αριθμού ημερών με ισχυρή θερμή επιβάρυνση (1991-2020)
Λαμβάνοντας υπόψη το βραχυπρόθεσμο εγκλιματισμό και τη μεταβλητότητα της θερμής επιβάρυνσης μεταξύ διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων, διαπιστώθηκε μια γενικά στατιστικά σημαντική αυξητική τάση στον αριθμό των ετήσιων ημερών με ισχυρή θερμή επιβάρυνση στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Ενδεικτικά, οι κάτοικοι της Αθήνας βίωσαν από περίπου 13 (ενήλικες) έως και περίπου 18 (ηλικιωμένοι) περισσότερες ημέρες με ισχυρό θερμό στρες το 2020 σε σχέση με το 1991.
4. Εκτιμήσεις του ρίσκου θνησιμότητας λόγω θερμής επιβάρυνσης
Η αποτίμηση της σχέσης θερμής επιβάρυνσης και υγείας, χρησιμοποιώντας το δείκτη mPET, δεδομένα θνησιμότητας και ένα πρότυπο ιεραρχικό στατιστικό μοντέλο, ανέδειξε ότι:
-Το υψηλό ρίσκο εμφάνισης θερμοπληξίας σχετίζεται με παρατεταμένη έκθεση (> 6 ώρες) σε ισχυρή θερμή επιβάρυνση κατά τη διάρκεια της ημέρας.
-Το φύλο (γυναίκες) και η ηλικία (ηλικιωμένοι) αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες αύξησης του ρίσκου θνησιμότητας λόγω θερμικής επιβάρυνσης.
-Οι εργαζόμενοι/ες σε εξωτερικό περιβάλλον εκτίθενται σε επιβαρυντικές συνθήκες θερμικής καταπόνησης, ακόμη και σε ημέρες χωρίς έντονα φαινόμενα ζέστης.
5. Πιλοτική εφαρμογή συστήματος προειδοποίησης
Το βιομετεωρολογικό σύστημα HEAT-ALARM εφαρμόστηκε πιλοτικά κατά την περίοδο Μαΐου – Οκτωβρίου 2024. Συγκεκριμένα, με την παροχή καθημερινών βιομετεωρολογικών προγνώσεων για τις επόμενες τρεις ημέρες, αξιολογούνταν ο βαθμός και η επικινδυνότητα της θερμής επιβάρυνσης για τη ανθρώπινη υγεία σε κάθε περιφερειακή ενότητα της Ελλάδας.
6. Προκαταρκτική αξιολόγηση
H προκαταρκτική αξιολόγηση αυτής της πιλοτικής εφαρμογής από τον Μάιο έως τον Αύγουστο του 2024 υποδεικνύει μια ικανοποιητική απόδοση του συστήματος όσον αφορά στην αναγνώριση ημερών υψηλού κινδύνου. Συνολικά, ο αριθμός των προειδοποιήσεων για τον ενήλικο πληθυσμό κυμάνθηκε από 1 (Κυκλάδες) έως 56 (Μεσσηνία) από τον Μάιο έως τον Αύγουστο, όπως απεικονίζεται στο χάρτη που δημοσιεύουμε. Ο συνολικά υψηλός αριθμός προειδοποιήσεων αντικατοπτρίζει τις εξαιρετικά δυσμενείς βιομετεωρολογικές συνθήκες που βίωσε η Ελλάδα το καλοκαίρι του 2024.
7. Ανοιχτά δεδομένα
Υποστηρίζοντας την ανοιχτή επιστήμη, το σύνολο των ερευνητικών αποτελεσμάτων και των τεχνικών εκθέσεων του έργου είναι ελεύθερα διαθέσιμα στην κοινότητα HEAT-ALARM στο Zenodo (https://zenodo.org/communities/heat-alarm) και στην Open Science πλατφόρμα του έργου (https://osf.io/q57re/), συμπεριλαμβάνοντας ένα εγχειρίδιο διάχυσης των προειδοποιήσεων, προκειμένου αυτές να φτάνουν στις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες και να εφαρμόζονται ενεργά μέτρα προστασίας αυτών.
8. Κοινωνικός αντίκτυπος
Με την ολοκλήρωση του έργου HEAT-ALARM, δύο από τα βασικά εργαλεία για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της θερμής επιβάρυνσης στην ανθρώπινη υγεία – το Σύστημα Προειδοποίησης και το Εγχειρίδιο Διάχυσης Προειδοποιήσεων – είναι διαθέσιμα για πρώτη φορά στη χώρα μας. Η λειτουργία, η περαιτέρω ανάπτυξη και η αξιολόγηση του βιομετεωρολογικού συστήματος προειδοποίησης HEAT-ALARM θα συνεχιστούν και κατά τη θερμή περίοδο του 2025, με τη στήριξη της μονάδας METEO του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Άλλα προβλήματα
Παράλληλα με τα προβλήματα στον άνθρωπο, οι ακραίες καιρικές συνθήκες δημιούργησαν κι άλλα. Η ταυτόχρονη ανάπτυξη της ελαιοκαλλιέργειας και του τουρισμού “πίεσε” τους υδάτινους πόρους της περιοχής. Οι υδρευτικές και αρδευτικές ανάγκες αυξήθηκαν δραματικά, με αποτέλεσμα να καταγράφεται ένα είδος ανταγωνισμού ανάμεσα σε διάφορες δραστηριότητες, όπως είναι η παραγωγική κατάσταση του πρωτογενούς τομέα και του τουρισμού. Ως αποτέλεσμα έχουμε το φαινόμενο να υπάρχουν τρομακτικές ανάγκες για νερό, που πλέον δεν μπορούν να καλυφθούν, αν δε ληφθούν άμεσα μέτρα.
Α.Π.
