Έκανα ανασκόπηση των γεγονότων της χρονιάς που αποχαιρετούµε σε µια προσπάθεια να διαλέξω το τελευταίο θέµα. Με δυσκολεύει πάντα η επιλογή θέµατος όλες τις εποχές του χρόνου. Η ειδησεογραφία τρέχει εξαιρετικά γενναιόδωρα, αλλά ό,τι απλόχερα προσφέρεται δεν είναι πάντα κατάλληλο για αρθρογραφία, ειδικά για τη νέα χρονιά.
«Αλλαγές» ήταν το θέµα που είχα στο µυαλό µου, φρέσκα ξεκινήµατα πρέπει να είναι το ζητούµενο, τι άλλο, για τη νέα αρχή που σηµατοδοτεί κάθε νέα χρονιά. Είχα κρατήσει στο συρτάρι δυο ειδήσεις που δηµοσιογραφικά είναι ελάσσονος σηµασίας, διαβάζοντάς τες όµως ξανά κατάλαβα τους λόγους που ήταν τακτικά αρχειοθετηµένες.
Η µία αφορούσε τη νεκρολογία ενός ψυχολόγου. Το όνοµά του Ντάνιελ Κέινµαν. Πέθανε στις 27 Μαρτίου σε ηλικία ενενήντα ετών, έγινε κυρίως γνωστός για το βιβλίο του «Τhinking fast and slow», έπειτα από µια µακρά καριέρα έρευνας γύρω από την ανθρώπινη συµπεριφορά. Κατέληξε στο ότι ο ανθρώπινος νους είναι λιγότερο προβλέψιµος και καταληπτός απ’ ό,τι εικάζουµε. Εάν ρίξει κάποιος ένα κέρµα και πέσει δύο φορές κορώνα δηµιουργείται η πεποίθηση ότι η επόµενη περιστροφή του κέρµατος θα φέρει γράµµατα, παρόλο που οι πιθανότητες εξακολουθούν να είναι 50/50. Αυτή ακριβώς η πλάνη, είχε διαγνώσει, µας παγιδεύει όλους –τους τζογαδόρους ακόµα παραπάνω– σε λάθος µονοπάτια.
Μια άλλη θεωρία στην οποία είχε οδηγηθεί ήταν η αποστροφή του ανθρώπινου είδους στο να χάνει. Ο άνθρωπος είναι φτιαγµένος έτσι, διέγνωσε, ώστε ο φόβος της χασούρας να είναι ισχυρότερος από την επιθυµία του κέρδους. Ετσι, το να χάσουµε 100 ευρώ πληγώνει περισσότερο από την προσδοκία να κερδίσουµε το αντίστοιχο ή και µεγαλύτερο ποσό. Η θεωρία, που εφαρµόζεται σε όλα, µε έκανε να σκεφτώ ότι σύµφωνα µε αυτήν, οποιαδήποτε αλλαγή αποπειραθούµε είναι εκ προοιµίου, µε αισιοδοξία, εξαιρετικά δύσκολη και µε απαισιοδοξία καταδικασµένη στην αποτυχία.
Διότι για να κερδίσουµε σηµαίνει ότι πρέπει να κινηθούµε διαφορετικά, δηλαδή να µετατοπιστούµε, χάνοντας ή αφήνοντας πίσω. Και οτιδήποτε χάνεται, ακόµη κι αν ξεφορτώνεται ως µη πολύτιµο, είναι επώδυνο. Κι αν επιτευχθεί η αλλαγή έρχεται µε κόστος και, φυσικά, µε ακόµη µεγαλύτερο κόπο. Αρα, ποιος οικειοθελώς θέλει να κάνει αλλαγές;
Βρήκα κάποιον. Είχα συγκρατήσει την είδηση του 27χρονου Βρετανού Ράσελ Κουκ, ο οποίος τον Απρίλιο ολοκλήρωσε τον γύρο της Αφρικής τρέχοντας. Ξεκίνησε από το βόρειο µέρος της χώρας και βάζοντας το ένα πόδι µπροστά από το άλλο προχωρούσε… Ναµίµπια, Αγκόλα, Κονγκό. Πέρασε το Καµερούν, τη Νιγηρία, το Τόγκο. Διέσχισε την Ακτή του Ελεφαντοστού, τη Γουινέα, τη Σενεγάλη και συνέχισε για 352 ηµέρες µέχρι να φτάσει στην Τυνησία. Διέσχισε την ήπειρο από τον βορρά στον νότο.
Τα πόδια του τον πήγαν σε ζούγκλα, σε βουνά, σε έρηµο, έκανε 16.000 χλµ. βήµα βήµα. Επιβίωσε από ένοπλη ληστεία στην Αγκόλα, από απαγωγή στο Κονγκό, από ασθένεια στη Νιγηρία. Ξεπέρασε γραφειοκρατικά ζητήµατα που αφορούσαν τη βίζα του στα σύνορα της Αλγερίας, την απώλεια ενός κλεµµένου διαβατηρίου, αρκετές τροφικές δηλητηριάσεις. Εκείνος συνέχιζε ακατάπαυστα να κινείται.
Ίσως όλα τα στοιβαγμένα «αν» του παρελθόντος μάς ωθούν στις αλλαγές, για να αποφεύγεται η συσσώρευσή τους όταν αργότερα δεν θα μπορούμε να δράσουμε, για να προλάβουμε τον χρόνο πριν αναχαιτίσει τις επιθυμίες μας
Διένυσε µια απόσταση που αντιστοιχεί σε 376 µαραθωνίους, δηλαδή ολοκλήρωνε παραπάνω από έναν µαραθώνιο ηµερησίως. Κάλεσε υποστηρικτές να έρθουν να τρέξουν παρέα, την τελευταία µέρα, και όταν τερµάτισε είπε απλώς –ως Άγγλος– «είµαι λίγο κουρασµένος». Και «το σώµα µου πονάει, αλλά δεν παραπονιέµαι». Βούτηξε στη θάλασσα και το γιόρτασε κάνοντας πάρτι και πίνοντας daiquiri φράουλα. «Είµαι ένας νορµάλ τύπος. Εάν µπορώ εγώ να το κάνω, ευελπιστώ ότι και άλλοι µπορούν να κινητοποιήσουν τον εαυτό τους σε οτιδήποτε τους ενδιαφέρει». Ποιος είναι αυτός ο τύπος, αναρωτήθηκα, και γιατί τρέχει; Ο Ράσελ Κουκ γνωρίζει από προκλήσεις. Και ο προηγούµενος στόχος που είχε θέσει στον εαυτό του επετεύχθη. Είχε τρέξει από την Κωνσταντινούπολη στο Λονδίνο, χωρίς κάποια οµάδα να τον συνοδεύει, απολύτως µόνος. Κουβαλώντας µια αιώρα, ένα διαβατήριο, λίγα µετρητά, οδοντόπαστα και οδοντόβουρτσα.
Εθισµένος στο αλκοόλ και τον τζόγο, η αρχή έγινε όταν έπιασε πάτο και κάποιο βράδυ βγαίνοντας από ένα κλαµπ αποφάσισε αυθόρµητα να επιστρέψει σπίτι του τρέχοντας. Ηταν το ξεκίνηµα µιας διαφορετικής ζωής, µιας «διαδικασίας», όπως την αποκαλεί, όπου βλέπει την πρόοδο, απτή και σταδιακή, από τότε που πήρε την απόφαση «να βάλει ενέργεια σε κάτι που του δίνει πίσω» και να «αποκτήσει τον έλεγχο». «Για το 99% των ανθρώπων ο στόχος είναι διαφορετικός και όχι ο γύρος της Αφρικής τρέχοντας, ό,τι και να είναι µπορούν να κυνηγήσουν τα όνειρά τους λίγο
παραπάνω».
Οι άνθρωποι, ναι, παίρνουµε προβλέψιµα ατελείς αποφάσεις, η ελεύθερη βούληση, σύµφωνα µε τον ψυχολόγο Κέινµαν, είναι πολύ πιο περιορισµένη απ’ ό,τι πιστεύουµε και, για να κάνουµε αλλαγές πρέπει να πιάσουµε πάτο. Υπάρχει όµως κάτι θετικό σε κοµβικές ηµεροµηνίες, όπως είναι οι επέτειοι, τα γενέθλια ή η νέα χρονιά. Είναι ηµεροµηνίες φρέσκου ξεκινήµατος. Προσφέρουν από µόνες τους ένα είδος ψυχολογικής ανακαίνισης. Νιώθουµε απόσταση από τις προηγούµενες αποτυχίες µας, από τη βολή µας, από τους φόβους µας. Νιώθουµε διαφορετικοί στα ηµερολογιακά ορόσηµα, άνθρωποι µε αποφασιστικότητα, έτοιµοι για ανασύνταξη, οπτιµιστές για το µέλλον.
Εχουµε φτάσει, πιστεύω, στη σωστή στιγµή, στην ηλικία που δεν χρειάζεται να πιάσουµε πάτο για να ταρακουνηθούµε. Μας στριµώχνουν αρκετά όλα τα στοιβαγµένα «αν» του παρελθόντος. «Ολα τα “αν” απ’ τα οποία είναι φτιαγµένη η ζωή», όπως γράφει στον «Αγριότοπο» ο συγγραφέας Ρόµπερτ Πεν Γουόρεν. Ισως αυτά ωθούν στις αλλαγές, για να αποφεύγεται η συσσώρευσή τους όταν αργότερα δεν θα µπορούµε να δράσουµε, για να προλάβουµε τον χρόνο πριν αναχαιτίσει τις επιθυµίες µας.
Καλή µας χρονιά.
Της Ελεάννας Βλαστού
*Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο
