«Ανέφικτοι Ισχυρισμοί», ένα «σχόλιο σχετικά με την αδυναμία της ΤΝ να παράγει μορφές που συγκινούν»…
Μετά ένα μήνα προβληματισμού και διαλόγου καλλιτεχνών, ομιλητών από διάφορους επιστημονικούς χώρους και κοινού, ολοκληρώθηκε την Κυριακή, 22 Δεκεμβρίου, στην Αθήνα το πρόγραμμα καλλιτεχνικών εκθέσεων, δράσεων και συζητήσεων «Ονειρεύονται τα ηλεκτρικά πρόβατα; Η Ανθρώπινη Κατάσταση στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης», σε επιμέλεια Δημήτρη Τρίκα (διοργάνωση ΑμΚΕ Ρίζες Πολιτισμού).
Ο Καλαματιανός εικαστικός και καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος, συνεισφέρει στην αισθητική απεικόνιση και στη συζήτηση με μια μεταλλική γλυπτική εγκατάσταση στο παλιό χημείο, που έχει τίτλο «Ανέφικτοι Ισχυρισμοί» και συνδυάζεται με ένα βίντεο, όπου προβάλλονται αλγοριθμικές εικόνες. Με αυτή την παρουσίαση κλείνει γι’ αυτόν μια πλούσια χρονιά, η οποία περιλάμβανε, μεταξύ άλλων, το περασμένο καλοκαίρι και την «εμβυθιστική εικαστική εγκατάσταση» “Humidity – Η Υγρασία”, που εκτέθηκε στη Λάρισα.
Έχοντας στο ενεργητικό του πάνω από 100 συμμετοχές σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, είναι πραγματικά παράδοξο ότι ακόμη δεν έχει παρουσιαστεί ακόμη κάποια δική του δουλειά στην Καλαμάτα- παράπονο το οποίο δικαιολογημένα «καταθέτει» και μέσα από την παρακάτω συνέντευξη που παραχώρησε στο «Θ», αναφερόμενος στην τρέχουσα έκθεση, το δικό του έργο και την παρουσία της Τεχνητής Νοημοσύνης στη ζωή μας και στην Τέχνη.
-Τελικά, «Ονειρεύονται τα ηλεκτρικά πρόβατα»;
Το εικαστικό project «Ονειρεύονται τα ηλεκτρικά πρόβατα; Η Ανθρώπινη Κατάσταση στην εποχή της Τ.Ν.” πραγματοποιείται από τις 21 Νοεμβρίου έως τις 22 Δεκεμβρίου σε επιμέλεια του δημοσιογράφου και μέλους της Ελληνικής Ένωσης Τεχνοκριτικών (AICA Hellas) Δημήτρη Τρίκα. Με τη συμμετοχή πολλών καλλιτεχνών και ομάδων, αλλά και με ένα πλούσιο δημόσιο πρόγραμμα με επιστημονικές ημερίδες και συζητήσεις, το project μάς προτρέπει να στοχαστούμε πάνω στο κρίσιμο και κομβικό ζήτημα της σχέσης της Τεχνητής Νοημοσύνης (A.Ι.) με τη Δημοκρατία.
Ο όρος Δημοκρατία χρησιμοποιείται εδώ ως ομπρέλα, κάτω από την οποία υπεισέρχονται όλα τα ζητήματα και διακυβεύματα που αφορούν μια σύγχρονη κοινωνία. Η Δικαιοσύνη και το Δίκαιο, τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η Επιτήρηση, το Προσφυγικό, το Εργασιακό, ο Ελεύθερος Χρόνος, η Τέχνη και η Ανθρώπινη Δημιουργικότητα, η Εκπαίδευση, οι δυνατότητες επέμβασης στη Ζωή και το Θάνατο του υποκειμένου στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης, είναι τα βασικά ζητήματα που διερευνώνται και αποτελούν τα νοηματικά πεδία έμπνευσης για τους καλλιτέχνες, αλλά και το ερευνητικό ερώτημα για τους επιστήμονες.
Το project απλώνεται σε 4 συμβολικά σημεία στην πόλη, δημιουργώντας ένα αστικό δίκτυο και ταυτόχρονα δίνει την ευκαιρία για μια εικαστική βόλτα στην Αθήνα. Οι εκθέσεις βρίσκονται στο κτήριο του παλαιού χημείου, όπου σήμερα στεγάζεται η βιβλιοθήκη της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, επί της οδού Σόλωνος 104. Στο Ιστορικό Μαράσλειο διδασκαλείο επί της οδού Μαράσλη 4, στο αίθριο του Γρυπάρειου Μεγάρου που βρίσκεται Σοφοκλέους 1 και στο εικαστικό εργαστήριο του Παιδαγωγικού Τμήματος του ΕΚΠΑ, εντός της στοάς, Σταδίου 5.
-Η Τέχνη τι θέση κατέχει στη ρευστή σύγχρονη εποχή και πώς «η Ανθρώπινη Κατάσταση στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης» εξάγεται από την έκθεση, τις δράσεις και τις συζητήσεις που τη συμπληρώνουν;
Η έκθεση παρουσιάζει εκδοχές ψηφιακών κατασκευών με την παρέμβαση αλγόριθμου, αναλογικές βιντεοπροβολές, performances και γλυπτικές και ηχητικές εγκαταστάσεις. Κεντρικός άξονας του ευρύτερου concept είναι η αποκάλυψη των εντυπωσιακών πράγματι δυνατότητων της A.I. τεχνολογίας, αλλά κυρίως ένας κριτικός στοχασμός πάνω στους ρευστούς κινδύνους της δεδομένης και αναγκαστικής πλέον καθημερινής σχέσης του ατόμου με έναν τεχνητά νοήμονα νου που μας συντροφεύει, επιτηρεί, παρεμβαίνει ή και χειραγωγεί κάθε δραστηριότητα.
Στο επιμελητικό κείμενο του Δ. Τρίκα αναφέρεται: «Η σκέψη της Χάνα Άρεντ διαπνέεται από στοχασμούς και κριτικές θεωρήσεις σχετικά με την ικανότητα των ανθρώπων να ξεκινούν κάτι καινούργιο».
Στο σημαντικό φιλοσοφικό δοκίμιό της «Η Ανθρώπινη Κατάσταση» (1958) χρησιμοποιεί τον όρο vita active για να δηλώσει «τρεις θεμελιώδεις ανθρώπινες δραστηριότητες: το μόχθο, την εργασία και την πράξη». Υπογραμμίζει, μάλιστα, ότι τις θεωρεί θεμελιώδεις, «γιατί αντιστοιχούν στις βασικές προϋποθέσεις υπό τις οποίες έχει προσφερθεί ως δεδομένη στον άνθρωπο η ζωή πάνω στη Γη».
Δέκα χρόνια αργότερα ο Φίλιπ Κ. Ντικ γράφει το καλειδοσκοπικό μυθιστόρημα «Το Ηλεκτρικό Πρόβατο» (που ενέπνευσε το περίφημο φιλμ του Ρίντλεϊ Σκοτ, Blade Runner). Η σκέψη του Φ. Ντικ διαπνέεται από την άποψη της μανιασμένης ικανότητας των ανθρώπων να καταστρέφουν τον πλανήτη και τον πολιτισμό τους. Αυτός ο διάλογος πάνω στον Άνθρωπο και τα επιτεύγματά του με την Τεχνητή Νοημοσύνη και με όλα τα μεγάλα ηθικά, πολιτικά οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα που προκύπτουν από τις εφαρμογές του αλγόριθμου είναι τα σημαντικότερα στοιχεία που εμφανίζονται τόσο στο περιεχόμενο των έργων όσο και στις εισηγήσεις των επιστημόνων και στοχαστών που συμμετέχουν στο δημόσιο πρόγραμμα.
-Πείτε μας για το δικό σας έργο; Πώς το εμπνευστήκατε, τι δυσκολίες είχε και ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να δώσετε;
Ο σχεδιασμός του έργου μου, με τίτλο «Ανέφικτοι Ισχυρισμοί», αποτελεί σχόλιο σχετικά με την αδυναμία της ΤΝ να παράγει μορφές που συγκινούν. Για την κατασκευή του χρησιμοποίησα τις βάσεις από 45 παροπλισμένα μεταλλικά σχεδιαστήρια που προέρχονται από τη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ. Τα παλιά και κατεστραμμένα διάτρητα πλαίσια στοιβάχθηκαν ανορθόδοξα και έτσι σχηματίστηκε μια γλυπτική εγκατάσταση που παραπέμπει σε αδιαπέραστο μεταλλικό σύμπλεγμα. Το έργο, ύψους 6 μέτρων, ενταγμένο στον κήπο του παλιού χημείου, μας μεταφέρει στην εικόνα ενός χειροποίητου δάσους. Παράλληλα, ένα βίντεο με εικόνες που σχεδιάστηκαν από την ΤΝ προτείνουν εναλλακτικές δομές σύμφωνα με το εκάστοτε καθοδηγητικό σενάριο. Από τη μία, δηλαδή, έχουμε τη φυσική παρουσία ενός γλυπτού κατασκευασμένο από αντικείμενα που κουβαλάνε τον ιστορικό χρόνο, το μόχθο, τη φθορά, τη μνήμη, καθώς σε αυτά έκατσαν και πέρασαν ατελείωτες ώρες για να εκπαιδευτούν πολλές γενιές αρχιτεκτόνων από το 1970 μέχρι σήμερα, και από την άλλη έχουμε ένα λογισμικό που σε δευτερόλεπτα μπορεί να συγκροτήσει αλγοριθμικά πεπερασμένες μορφές που πολύ επιπόλαια επαναδιατυπώνουν τη σχέση εξαίρεσης μεταξύ αντικειμένου και υποκειμένου. Με άλλα λόγια, το έργο συστήνει μια μνημειακή κατασκευή που αναρωτιέται εν γένει για το μέλλον της πράξης του σχεδιασμού. Θα είναι, άραγε, μια εξατομικευμένη, επινοητική και χειρωνακτική εργασία ή μια ενεργοβόρα και επιτηδευμένη διεργασία που απλά θα διεκπεραιώνει άμεσα τις ανάγκες του χρήστη;
-Τι άλλο είχε καλλιτεχνικά το 2024 για εσάς και τι σχέδια υπάρχουν για τη νέα χρονιά;
Το 2024 ήταν μια πολύ παραγωγική χρονιά. Παρουσίασα την ατομική μου έκθεση με τίτλο “Humidity – Υγρασία” στην Gallery CASK στη Λάρισα σε επιμέλεια Φαίης Τζανετουλάκου. Ήταν μια εμβυθιστική εικαστική εγκατάσταση που σχολίαζε την επόμενη μέρα μετά τις καταστροφές από την κακοκαιρία Daniel στον κάμπο της Θεσσαλίας. Συμμετείχα σε 5 σημαντικές ομαδικές εκθέσεις σε Αθήνα, Σάμο και Θεσσαλονίκη με παραγωγές νέων έργων. Τον περασμένο Μάιο εκδόθηκε από τις εκδόσεις Τζιόλα και παρουσιάστηκε στο Μουσείο Μπενάκη ένας γιγάντιος συλλογικός τόμος που επιμελήθηκα, με τίτλο “ΕΔΩ Καλλιτεχνικές Πρακτικές και Ερμηνευτικές Προσεγγίσεις”.
Για το 2025 έχω την προσμονή πως θα είναι μια πολύ παραγωγική χρονιά, χωρίς να μπορώ ακόμα να αποκαλύψω σχέδια.
Το εντυπωσιακό είναι πως δεν έχω καμία πρόταση-πρόσκληση από τη γενέτειρά μου, Καλαμάτα, για να παρουσιάσω τη δουλειά μου, γεγονός που μου προκαλεί λύπη και πολλά ερωτήματα…
Λίγα λόγια για τον Θεόδωρο Ζαφειρόπουλο
Ο Θεόδωρος Ζαφειρόπουλος γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1978. Είναι εικαστικός καλλιτέχνης και επίκουρος καθηγητής στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ. Έλαβε διδακτορικό δίπλωμα από το Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, BFA από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, MFA από το ΜΕΤ της ΑΣΚΤ και από το School of Visual Arts στη Νέα Υόρκη ΗΠΑ με υποτροφίες από τα Ιδρύματα Fulbright, Gerondelis & Onassis. Συμμετείχε στο Skowhegan School of Painting and Sculpture ΗΠΑ.
Από το 2001 έχει παρουσιάσει 10 ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από 100 διεθνείς ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και τις ΗΠΑ. Έχει αναλάβει αναθέσεις για τη δημιουργία site-specific εγκαταστάσεων σε πολλά ιδρύματα και δημόσιους χώρους. Τα έργα του ανήκουν σε πολλές δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Το 2013 ήταν επισκέπτης καλλιτέχνης στο Flux Factory στη Νέα Υόρκη και στο πρόγραμμα φιλοξενίας του USF στο Μπέργκεν της Νορβηγίας.
Έχει δημοσιεύσει πολλά άρθρα, μονογραφίες και συλλογικούς τόμους στην Ελλάδα και την Ουγγαρία και έχει δώσει διαλέξεις και παρουσιάσεις σε πολλά πανεπιστήμια στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Περισσότερα στο: https://theodoroszafeiropoulos.com/
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
