Κάθε χρόνο τέτοια εποχή, περιμένοντας την Πρωτοχρονιά, θυμάμαι τον κυρ-Σπύρο.
Ο κυρ-Σπύρος ήταν ο ψιλικατζής της γειτονιάς που μεγάλωσα. Ένας κοντούλης, καραφλός κύριος με μουστάκι.
Κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς, επί τέσσερα, πέντε χρόνια, δε θυμάμαι, ο κυρ-Σπύρος πλησίαζε τη μάνα μου και της έλεγε: «Κυρα – Χρυσούλα, αύριο το πρωί, πρώτη του χρόνου, στείλε μου τον Κωστή σου πρωί πρωί στο ψιλικατζίδικο και πες του να μπει με το δεξί».
Πρέπει να ήμουν τότε πέντε χρονών. Ποτέ δεν κατάλαβα, γιατί η κυρα – Χρυσούλα κάθε πρώτη του χρόνου με ξυπνούσε νωρίς το πρωί, μου έβαζε τα καλά μου ρούχα (τα λιγότερο μπαλωμένα, τώρα έγινε μόδα το μπάλωμα) μου έδινε ένα ρόδι και μου έλεγε: «Κωστή μου, πήγαινε στον κυρ-Σπύρο, σπάσε το ρόδι έξω από πόρτα του ψιλικατζίδικου και μπες με το δεξί».
Με μεγάλη απορία και λίγο φόβο το έκανα.
Ο φόβος γινόταν χαρά, όταν ο κυρ-Σπύρος με γέμιζε με καραμέλες και σοκολάτες να πάω στο σπίτι. Επί πέντε χρόνια τέτοια μέρα γέμιζε το σπίτι καραμέλες και σοκολάτες και η χαρά μου ήταν μεγάλη, γιατί τις πήγαινα εγώ και χωρίς να πληρώσω (δεν είχαμε χρήματα άλλωστε).
Ο κυρ-Σπύρος δεν υπάρχει πλέον, υπάρχει όμως πάντα στη μνήμη μου η χαρά που πήγαινα στο σπίτι μου ως πιτσιρικάς.
Μεγαλώνοντας έμαθα ότι αυτό που με έβαζε να κάνω η κυρα-Χρυσούλα τότε λέγεται «ποδαρικό» και το κάνουν πάρα πολλά χρόνια οι άνθρωποι. Διάβασα, λοιπόν, ότι πολλοί άνθρωποι είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί, ακόμα και στις μέρες μας, για το ποιος θα μπει πρώτος στο σπίτι τους τη νέα χρονιά, δηλαδή θα κάνει ποδαρικό. Έτσι, από την παραμονή λένε σε κάποιον δικό τους άνθρωπο, που θεωρούν καλότυχο και γουρλή, να έρθει την Πρωτοχρονιά να τους κάνει ποδαρικό. Μάλιστα, πολλές φορές επιλέγονται παιδιά για την αθωότητα και την αγνή ψυχή τους.
Μόλις μπει στο σπίτι τον βάζουν να πατήσει ένα σίδερο για να είναι όλοι σιδερένιοι και γεροί στη διάρκεια του καινούργιου χρόνου. Η νοικοκυρά φιλεύει το πρόσωπο που κάνει ποδαρικό για το καλό του χρόνου. Συνήθως, του δίνει μήλα ή καρύδια και μία κουταλιά γλυκό κυδώνι ή ό,τι άλλο γλυκό έχει φτιάξει για τις γιορτές.
Διαβάζοντας, έμαθα ότι υπάρχουν και κάποια έθιμα που αναβιώνουν και το καθένα έχει το συμβολισμό του, όπως είναι το ρόδι, η πέτρα, το σίδερο και το αμίλητο νερό, που καλό θα ήταν να κρατήσουμε:
Το αμίλητο νερό: Σύμφωνα με το έθιμο, παλιότερα οι ελεύθερες κοπέλες σηκώνονταν το πρωί της Πρωτοχρονιάς και με μια στάμνα πήγαιναν στη βρύση να φέρουν το αμίλητο νερό. Εκεί γλύκαιναν τις μοίρες με ζάχαρη και μέλι και άλλα πολλά καλούδια που άφηναν για τους φτωχούς. Έπρεπε να πάνε και να γυρίσουν αμίλητες και να ραντίσουν με το αμίλητο νερό τις γωνίες του σπιτιού για να φύγουν τα κακά δαιμόνια. Σήμερα ο νοικοκύρης του σπιτιού ή όποιος κάνει ποδαρικό ραντίζει τις γωνίες του σπιτιού, αφού γλυκάνει τις μοίρες ρίχνοντας λίγη ζάχαρη στη βρύση!
Το ρόδι: Το ρόδι θεωρείται τυχερός καρπός και συνήθως κρεμάνε ένα ρόδι, από τις αρχές του Δεκέμβρη, έξω από την εξώπορτα ή στο μπαλκόνι για καλοτυχία.
Όταν αλλάξει η χρονιά, ο νοικοκύρης του σπιτιού πετάει μπρος στο κατώφλι με δύναμη ένα ρόδι. Όσο πιο πολλά σπόρια ροδιού σκορπίσουν στο πάτωμα, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η καλοτυχία κι η αφθονία τη νέα χρονιά!
Η πέτρα: Με την αλλαγή του χρόνου ο νοικοκύρης φέρνει μια πέτρα μέσα στο σπίτι για να είναι το σπιτικό γερό και στεριωμένο σαν την πέτρα.
Το σίδερο: Μόλις αλλάξει η χρονιά, βάζουν ένα σίδερο μπροστά στην πόρτα, ούτως ώστε όποιος έρθει και ποδαρίσει να πατήσει πάνω στο σίδερο για να είναι τα μέλη του σπιτιού γερά και σιδερένια!
Με το δεξί: Μεγάλη σημασία έχει το ποδαρικό να γίνει με το δεξί, ώστε να πάει η χρονιά καλά και δεξιά!
Οι νοικοκυραίοι του σπιτιού καλοδέχονται τον πρώτο που περνάει το κατώφλι του σπιτιού τους, με χαμόγελο και ευχές, τον ασημώνουν και τον κερνούν γλυκά για το καλό της νέας χρονιάς.
Αυτά τα λίγα ως «ποδαρικό» από εμένα και εύχομαι να είμαι γουρλής για τη νέα σας χρονιά. Ο κυρ-Σπύρος κάτι ήξερε τότε. Καλή Χρονιά να έχουμε!
Τα λέμε πάλι…
Του Κώστα Δεληγιάννη
