Η διάβρωση (υποχώρηση) και η απόθεση (αύξηση) των ακτών του Μεσσηνιακού Κόλπου είναι γνωστές στους παράλιους κατοίκους, αλλά και στους επιστήμονες των θαλασσίων έργων. Κυρίως συντελείται από την Κορώνη έως τον όρμο των Κιτριών, συνολικού μήκους περίπου 60 χιλιομέτρων.
Πρώτιστη αιτία είναι η μεγάλη κυματική ενέργεια που προσβάλλει την περιοχή από τη νότια και νοτιοδυτική κατεύθυνση. Το ύψος του κύματος (κυματική ενέργεια) εξαρτάται από την ταχύτητα και τη διάρκεια του πνέοντος ανέμου και, κυρίως, από την έκταση της θάλασσας πάνω στην οποία επιδρά ο άνεμος και αναπτύσσει το κύμα.
Σημειωτέον ότι οι ακτές της Μεσσηνίας έχουν ανεμπόδιστο τομέα πελάγου από Αίγυπτο έως Τυνησία – Σικελία, και γι’ αυτό πλήττονται με τα μεγαλύτερα κύματα που εμφανίζονται στη Μεσόγειο και ξεπερνούν τα 6 μέτρα.
Εκτός του προαναφερόμενου φυσικού παράγοντα (της τρίαινας του Ποσειδώνα) η διάβρωση ή απόθεση («δίαιτα») των ακτών επηρεάζεται και από ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, που μεταβάλλουν την κυματική ενέργεια και τη διεύθυνση των θαλασσίων ρευμάτων. Τέτοιοι τεχνικοί παράγοντες είναι, π.χ., η κατασκευή λιμενικών έργων – η διευθέτηση εκβολών ποταμών, που είναι και φορείς στερεάς ύλης κ.τ.λ.
Η μορφολογία των ακτών του Μεσσηνιακού Κόλπου μπορεί να διαχωριστεί σε δύο κατηγορίες: α) στις ομαλές, πίσω από τις οποίες εκτείνονται πεδινές εκτάσεις, όπως από Καλαμάτα μέχρι τον όρμο του Πεταλιδίου και από Άγιο Ανδρέα έως Νέα Κορώνη και β) στις βραχώδεις, με οδοντωτή μορφή εναλλαγών βραχωδών άκρων και όρμων καλυπτόμενων από χαλίκια, αποτέλεσμα της λοξής πρόσπτωσης των κυμάτων επί των ακτών.
Όπως διαπιστώθηκε από μετρήσεις που έγιναν με τη βοήθεια αεροφωτογραφιών του 1945 και του 1972, επιτακτικό είναι το πρόβλημα της διάβρωσης στην ανατολική πλευρά από Κιτριές έως Βέργα και στη δυτική από Άγιο Ανδρέα έως Νέα Κορώνη. Ευρέθη απώλεια ξηράς κατά θέσεις από 3 έως 15 μέτρα.
Ως γνωστόν, από το 2012 έως το 2018 κατασκευάσθηκαν αντιδιαβρωτικά έργα στην περιοχή από Κιτριές έως Μ. Μαντίνεια σε μήκος 7 χλμ. και προϋπολογισμού 14 εκατ. ευρώ. Το μεγαλύτερο αντιδιαβρωτικό έργο, όχι μόνο στην Περιφέρεια, αλλά και στη χώρα. Πέραν μικρών τοπικών βελτιώσεων, η προστασία ακτών – περιουσιών και ζωής κατοίκων κι επισκεπτών έχει επιτευχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό.
ΑΝΤΙΔΙΑΒΡΩΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΑΚΤΗΣ ΑΛΜΥΡΟΥ ΒΕΡΓΑΣ- Μ. ΜΑΝΤΙΝΕΙΑΣ
Προκειμένου η προστασία την ανατολικής πλευράς του Μεσσηνιακού Κόλπου να ολοκληρωθεί, πρέπει να γίνουν αντιδιαβρωτικά έργα για την προστασία της ημιβραχώδους – κρημνώδους ακτής μεταξύ των δύο παραλιών με αμμοχάλικο, σε Αλμυρό Βέργας και Μ. Μαντίνεια μέχρι τη θέση που σταμάτησε η προηγούμενη παρέμβαση (σχ. 1).
Η κρημνώδης αυτή ακτή, μήκους περίπου 2 χιλιομέτρων, με κατακόρυφο ύψος έως 15 μέτρα, έχει υποστεί σχεδόν στο σύνολο του μήκους της υποσκαφές – καθιζήσεις και κατακρημνίσεις. (σχ. 2)
Η σύσταση του υπεδάφους της συγκεκριμένης ακτής είναι από ιζηματογενή πετρώματα κροκαλοπαγή & λατοπαγή (είναι αποσάθρωση- διάβρωση από το όρος «Καλάθι», που μεταφέρθηκαν με τα επιφανειακά ύδατα, εναποτέθηκαν στην ακτή και από το ίδιον βάρος τους λιθοποιήθηκαν), τα οποία εκ της συστάσεώς τους είναι ευάλωτα:
Α. Σε φυσικούς παράγοντες που απομειώνουν την ευστάθειά του
1) Στη δράση της κυματικής ενέργειας
2) Στη δράση των επιφανειακών ομβρίων
3) Στη δράση των υπογείων υδάτων
4) Στη δράση της σεισμικής ενέργειας.
Και οι τέσσερις παράγοντεςέχουν συχνή και έντονηπαρουσία στην εν λόγω ακτογραμμή, διότι:
1) Ο νοτιοδυτικός τομέας πελάγους που εκτείνεται μέχρι τη Λιβύη προκαλεί συχνούς και μεγάλους κυματισμούςκαι το μέτωπο της ακτής πλήττεται από τις κρούσεις και την άνωση των υδάτινων μαζών.
2) Η περιοχή της Καλαμάτας έχει μαζί με την Κέρκυρα το μεγαλύτερο βροχομετρικό ύψος στην Ελλάδα με συχνές και έντονες βροχοπτώσεις. Την περιοχή διασχίζουν τέσσερα μικρά ρέματα που πρέπει να μελετηθεί η απορροή των και η στερεομεταφορά τους, που επηρεάζει τη «δίαιτα» της ακτής.
3) Λόγω της έντονης κλίσης – κυρτότητας και του οροπεδίου του όρους «Καλάθι», της υψηλής υδροφορίαςλόγω συνεχών βροχοπτώσεων, ένα μέρος του όγκου των υδάτων κατεισδύει υπογείως και απομειώνει την εσωτερική τριβήτου ιζηματογενούς κροκαλοπαγούς πετρώματος και, συνεπώς, την ευστάθειά του.
4) Η περιοχή της Καλαμάτας είναι από τις πλέον σεισμογενείς της χώρας και η σεισμική ενέργεια αποδιοργανώνει τη συνοχή και αντοχή του.
Β. Σε ανθρωπογενείς παρεμβάσεις που επηρεάζουν την ευστάθεια του
1) Βάρος κατασκευασμένων κτηρίων στο «φρύδι» της ακτής
2) Διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου πέριξ κτισμάτων
3)Κατασκευή βόθρων και δεξαμενών προπαντός μη στεγανών
4)Διευθέτηση όμβριων υδάτων του δημοτικού δρόμου Βέργα- Μ. Μαντίνεια.
Και οι τέσσερις παράγοντες υπάρχουν σε μεγάλο βαθμόστην εδαφική λωρίδα που περιλαμβάνεται μεταξύ του δρόμου Βέργα – Μ. Μαντίνειαςκαι ακτογραμμής, ως και στην ευρύτερη περιοχή, και συμβάλλουν στις διαβρώσεις, κατολισθήσεις-κατακρημνίσεις, ως δεικνύονται στο σκαρίφημα (σχ. 3).
Συγκεκριμένα και κτήρια έχουν κατασκευασθεί & διαμορφώσεις με αδιαπέρατα υλικά (πλάκες –σκυρόδεμα – κ.τ.λ.) υπάρχουν, που παροχετεύουν τα επιφανειακά ύδατα με μη ορθολογικό τρόπο.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Το έργο είναι επείγον, διότι προστατεύει το βασικό οδικό δημοτικό άξονα (άκρως τουριστικό) των παράλιων του τέως Δήμου Αβίας, αλλά και πλήθος ιδιοκτησιών και κτισμάτων.
Προς τούτο, πρέπει να συνταχθούν όλες οι αναγκαίες μελέτες (τοπογραφικές – γεωλογικές – υδραυλικές των ρεμάτων – ακτομηχανικής – λιμενικών έργων και περιβαλλοντολογικών όρων), ώστε μαζί με τις εγκρίσεις και αδειοδοτήσεις να πληροί τις προϋποθέσεις ένταξης του αντίστοιχου έργου σε συγχρηματοδοτούμενα έργα της Ε.Ε.
Σίγουρα, δεν είναι εύκολο να κατασκευασθεί το τέλειο έργο απέναντι στη θάλασσα, το συγκεκριμένο όμως απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή – υπεύθυνη εργασία- γνώση, ώστε από τις πολλές λύσεις που υπάρχουν εντός των τεχνικών προδιαγραφών να επιτευχθούν τα κάτωθι:
α) να εξασφαλίζουν τον έλεγχο της διάβρωσης, με ελάχιστες όμως επιπτώσεις δυσμενείς σε γειτονικές περιοχές
β) να εντάσσονται τα έργα κατά το δυνατόν καλύτερα στο περιβάλλον από άποψη λειτουργική και αισθητική, και
γ) να αποτελεί την οικονομικότερη λύση.
Του Παναγιώτη Αντ. Γιαννακέα
Πολιτικού μηχανικού ΕΜΠ, πρώην διευθυντή Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας
Υ.Γ 1. Το 2018 επισκεφθήκαμε την εν λόγω ακτή μαζί με το διευθυντή τεχνικών της έδρας και εκπρόσωπο της ιδιωτικής μελετητικής εταιρείας στην οποία θα ανατίθετο η μελέτη της αντιδιαβρωτικής προστασίας. Το Μάρτιο του 2021 ενημέρωσα ξανά τη Διεύθυνση Τεχνικών της Περιφέρειας με το προαναφερόμενο περίπου κείμενο. Τα λιμενικά έργα πράγματι έχουν μεγάλο χρόνο περαίωσης των μελετών τους και, κυρίως, των περιβαλλοντικών όρων, όμως μετά επτά έτη πρέπει να έχει ωριμάσει (εγκρίσεις – αδειοδοτήσεις) η μελέτη για να ενταχθεί το αντίστοιχο έργο σε ευρωπαϊκά προγράμματα.
Υ.Γ 2. Το τμήμα της ακτής από Αλμυρό Βέργας έως Φιλοξένια έχει ακριβώς βόρεια κατεύθυνση και κυρίως είναι ημιβραχώδης και απότομη. Σε β΄ φάση, ανάλογα με την εμπειρία και τη λειτουργία των προηγούμενων παρεμβάσεων, μπορεί να εξετασθούν τοπικές παρεμβάσεις.
Υ.Γ 3. Στη μελέτη της ανάπλασης του παραλιακού μετώπου: όρμος Κιτριών – Μ. Μαντίνεια προβλέπονται τοπικά αντιδιαβρωτικά έργα, κυρίως στην περιοχή Παλαιόχωρας, που βελτιώνουν την αρχική επέμβαση. Γι’ αυτό στη μελετητική ομάδα προβλέφθηκε να συμμετέχει λιμενολόγος.
Η ανάπλαση της πλατείας των Κιτριών, που στην πραγματικότητα είναι εκβολή του ρέματος, δεν πρέπει να κατασκευασθεί πριν γίνουν έργα στα ανάντη του ρέματος για τη συγκράτηση των φερτών υλικών. Αυτό επιβάλλει η πρόσφατη κακοκαιρία.
Υ.Γ 4. Τη δεκαετία του 2000 αποκαταστάθηκε το σοβαρό πρόβλημα της συσσώρευσης φυκιών στη λιμενολεκάνη του υποτυπώδους αλιευτικού καταφυγίου του Αγίου Ανδρέα με την κατασκευή νέου σύγχρονου αλιευτικού καταφυγίου.
Υ.Γ 5. Η κατασκευή των λιμενικών έργων συνδυάζεται με τη διαδικασία παρακολούθησης και αξιολόγησης της λειτουργίας τους. Με αυτόν τον τρόπο: α) είναι δυνατόν να αποκαθίστανται πιθανά λάθη που έγιναν στην εφαρμογή της μελέτης ή β) να γίνουν έγκαιρα διορθωτικές παρεμβάσεις που ενδέχεται να χρειασθούν.
Με αυτό το σκεπτικό
πρέπει να αντιμετωπισθούν τα έργα αντιδιάβρωσης στην ακτή του Αγίου Ανδρέα
Πεταλιδίου, η οποία πράγματι «βασανίζεται» από τους κυματισμούς, αλλά και τις
ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, τουλάχιστον από το 1984 που υπηρετούσα στη Νομαρχία.
