Έτσι, για καλή παρέα στο διάβασμά σας και λόγω των ημερών, σκέφτηκα να ψάξω λίγο για αυτά τα μικρά πραγματάκια που έρχονται, όπως μας λέει η παράδοση, αυτή την εποχή για να μας ταράξουν για 12 ημέρες και να φύγουν.
Τώρα, εγώ γιατί έχω την αίσθηση ότι δε φεύγουν ποτέ, δεν ξέρω… Παρ’ όλα αυτά, είναι μέρος της παράδοσής μας και πρέπει να την κρατήσουμε. Άλλωστε, είναι μια όμορφη ιστορία, έτσι σαν παραμύθι, και νομίζω ότι μας αρέσει να παραμυθιαζόμαστε, γιατί έτσι ξεχνιόμαστε κάπως.
Κάθε ομοιότητα με πρόσωπα και καταστάσεις που ζούμε είναι εντελώς τυχαία.
Διαβάστε και θα «ξεχαστείτε», το ίδιο έπαθα και εγώ.
Οι καλικάντζαροι, λοιπόν, είναι μια παλιά παράδοση στην πατρίδα μας. Και σε κάθε τόπο, και πιο πολύ στα χωριά, υπάρχουν χίλιοι θρύλοι και έθιμα γύρω από αυτούς. Μερικοί λένε ότι είναι πνεύματα, άλλα καλά και άλλα κακά. Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι είναι παράξενα όντα, μαλλιαρά και ότι τρυπώνουν στα σπίτια από τις καμινάδες. Έρχονται την παραμονή των Χριστουγέννων και ζουν ανάμεσά μας 12 ημέρες: 25 Δεκεμβρίου – 5 Ιανουαρίου) και φεύγουν των Φώτων. Ο λαός τους φαντάζεται με διάφορες μορφές κατά περιοχή, με κοινό γνώρισμα την ασχήμια τους.
Κατά αραχωβίτικη περιγραφή αυτοί είναι: «κακομούτσουνοι» και «σιχαμένοι», «καθένας τους έχει κι από ένα κουσούρι, άλλοι στραβοί, άλλοι κουτσοί, άλλοι μονόματοι, μονοπόδαροι, στραβοπόδαροι, στραβόστομοι, στραβοπρόσωποι, στραβομούρηδες, στραβοχέρηδες, ξεπλατισμένοι, ξετσακισμένοι και κοντολογής όλα τα κουσούρια και τα σακατιλίκια του κόσμου τα βρίσκεις πάνω τους».
Η τροφή τους κυρίως ακάθαρτη: σκουλήκια, βάτραχοι, φίδια, ποντίκια κ.ά., χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποστρέφονται τα εδέσματα του Δωδεκαήμερου.
Είναι πολύ ευκίνητοι, ανεβαίνουν στα δένδρα, πηδούν από στέγη σε στέγη, σπάζοντας κεραμίδια και κάνοντας μεγάλη φασαρία. Και ό,τι βρουν απλωμένο, το ποδοπατούν. Άμα βρουν ευκαιρία, κατεβαίνουν από τις καμινάδες στα σπίτια και μαγαρίζουν τα πάντα.
Αρχηγός τους είναι ο Μαντρακούκος, που είναι κουτσός κι άγριος και ο πιο επικίνδυνος από όλη την ομάδα. Ακολουθεί ο Μαγάρας, με την τεράστια κοιλιά του, ο οποίος μαγαρίζει όλα τα φαγητά και τα γλυκά. Επίσης, έρχεται ο Κωλοβελόνης, που είναι αδύνατος και σουβλερός σαν μακαρόνι και περνά από κλειδαρότρυπες και χαραμάδες. Άλλος είναι ο Κοψαχείλης με τεράστια κοφτερά δόντια, που κρέμονται από το στόμα του. Κανένας δε μοιάζει με τον άλλον και έχει ο καθένας το κουσούρι του.
Οι καλικάντζαροι έχουν ονόματα, σύμφωνα με τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά τους (όπως και οι βουλευτές μας) και καλό είναι να τα γνωρίζουμε για να ξέρουμε τι ψηφίζουμε.
Συγκεκριμένα:
Ο Μαλαγάνας θέλει πολλή προσοχή, γιατί ξεγελάει τα παιδιά με γλυκόλογα και έτσι καταφέρνει να τους παίρνει τα γλυκά.
Ο Τρικλοπόδης έχει χταποδίσιο χέρι που το χώνει παντού και σκουντουφλούν πάνω του οι άνθρωποι. Του αρέσει πολύ να μπερδεύει τις κλωστές από το πλεχτό της γιαγιάς.
Ο Πλανήταρος πλανεύει τους ανθρώπους, γιατί μπορεί να μεταμορφώνεται σε ζώο ή σε κουβάρι.
Ο Μαλαπέρδας του αρέσει να κατουράει και στα φαγητά την ώρα που μαγειρεύονται. Γι’ αυτό όσες νοικοκυρές τον ξέρουν, φροντίζουν να κλείνουν καλά το καπάκι της κατσαρόλας τους.
Ο Μαγάρας έχει μια κοιλιά σαν τούμπανο και αφήνει βρομερά αέρια πάνω στα φαγητά των ανθρώπων.
Ο Μαντρακούκος αυτός ο αρχικαλικάντζαρος την ημέρα κρύβεται στις μάντρες και τη νύχτα βγαίνει και πειράζει τις γυναίκες που περπατούν στο δρόμο. Είναι κοντόχοντρος, τραγοπόδαρος, καραφλός, ασχημομούρης, πιο πολύ απ’ τους άλλους και πολύ επικίνδυνος .
Ο Καταχανάς τρώει διαρκώς και τα πάντα. Ρεύεται και βρομάει απαίσια.
Ο Περίδρομος είναι ο άλλος φαταούλας της παρέας.
Ο Κουλοχέρης είναι σαραβαλιασμένος, μ’ ένα χέρι κοντό κι ένα μακρύ, κι όλο μπερδεύεται και πέφτει κάτω.
Ο Παρωρίτης έχει μύτη σαν προβοσκίδα και πολύ μαλακή. Εμφανίζεται λίγη ώρα πριν λαλήσει ο πετεινός, αξημέρωτα κι έχει μανία να παίρνει τις φωνές των ανθρώπων.
Ο Γουρλός έχει τα μάτια του τεράστια σαν αυγά και πεταμένα έξω. Φυσικά, δεν του ξεφεύγει τίποτα.
Ο Κοψομεσίτης είναι κουτσός κα καμπούρης και πιο πολύ απ’ όλους τους άλλους καλικάντζαρους του αρέσουν οι τηγανίτες με το μέλι.
Ο Στραβολαίμης έχει χαρακτηριστικό ότι στριφογυρνάει διαρκώς σαν σβούρα το κεφάλι του.
Ο Κοψαχείλης, του οποίου τα δόντια είναι τεράστια και κρέμονται έξω από τα χείλη του. Του αρέσει να κοροϊδεύει τους παπάδες και γι’ αυτό φορά συνήθως ένα ψεύτικο καλυμμαύκι.
Ο Κωλοβελόνης είναι μακρύς σαν μακαρόνι κι έτσι μπορεί εύκολα να περνάει από τις κλειδαρότρυπες κι από τις τρύπες του κόσκινου. Είναι ιδιαίτερα σβέλτος και γρήγορος στις κινήσεις. Λένε πως ίσως ο Κωλοβελόνης να έχει ουρά που καταλήγει σε βέλος.
Ο Βατρακούκος είναι θεόρατος και ολόιδιος βάτραχος.
Ο Κατσικοπόδαρος, η μεγαλειότητά του είναι φαλακρός και κασιδιάρης κι έχει ένα κατσικίσιο ποδάρι. Είναι κακορίζικος, ελεεινός και γρουσούζης. Όπου βάλει το κατσικίσιο του ποδάρι, φέρνει καταστροφή.
Ο Παγανός, η αφεντιά του είναι κουτσός. Λένε, μάλιστα, πως τον κούτσανε μια κλωτσιά από ένα γαϊδούρι μιας χωριατοπούλας που την κυνηγούσε κάποτε για να την κάνει γυναίκα του. Ο Παγανός λατρεύει τη στάχτη και γι’ αυτό τρυπώνει από τις καμινάδες. Φοβάται όμως πιο πολύ απ’ όλους τους καλικάντζαρους τη φωτιά και γι’ αυτό οι νοικοκύρηδες φροντίζουν να μη σβήσει κατά τη διάρκεια του δωδεκαήμερου. Ρίχνουν, μάλιστα, και αλάτι που κάνει θόρυβο όταν πέσει στη φωτιά, για να τον τρομάξουν ακόμα περισσότερο.
Αυτά τα όμορφα και τα λέμε πάλι…
Του Κώστα Δεληγιάννη
