Με την κυρία Αγγελική Μπαρμπεροπούλου ήταν η δεύτερη συνάντησή μας μέσω κάποιου κοινού γνωστού.
Μετά την πρώτη κουβέντα που κάναμε σκέφτηκα ότι θα ήταν κρίμα να μην υπάρχουν και γραπτά όσα κουβεντιάσαμε. Νομίζω ότι είναι μια πολύ καλή «βουτιά» στην κατανόηση του φαινομένου που μας κάνει, από τη μια, να κουνιόμαστε πολύ συχνά χωρίς να το θέλουμε και, από την άλλη, να φοβόμαστε. Μια ανθρώπινη και λιγότερο επιστημονική κουβέντα:
-Να ξεκινήσουμε την κουβέντα από τότε που σας ήρθε η επιθυμία να ασχοληθείτε με τα έγκατα της γης, τη γη μας…
Θυμάμαι πολύ καλά αυτό το σημείο καμπής θα έλεγα, για να χρησιμοποιήσω μαθηματικούς όρους. Ήταν στην Αγγλία. Όταν έπρεπε να κάνουμε μια εργασία για ένα μεταπτυχιακό, μας είχαν προτείνει μερικές ιδέες για εργασίες πτυχιακής. Μεταξύ των προτάσεων αυτών ήταν και κάτι για σεισμούς. Έτσι σκέφτηκα «γιατί να μην κάνω Σεισμολογία;». Διάβασα και μου άρεσε πολύ ο τρόπος δουλειάς των σεισμολόγων, έρευνα, παρατήρηση κ.λπ.
Η πρώτη εμπειρία σεισμού που είχα ήταν στην Ξάνθη, όταν ήμουν πιο μικρή. Νομίζω 5,8 ήταν, δε θυμάμαι. Αυτό που θυμάμαι είναι εμένα και τον πατέρα μου σε ένα δωμάτιο του σπιτιού να κρατάμε ένα ντουλάπι, του οποίου ανοιγόκλειναν οι γυάλινες πόρτες, για να μην πέσει κάτω και σπάσει. Θυμάμαι πολύ έντονα πώς χτυπούσε στον τοίχο και αυτό μου έμεινε στο μυαλό.
-Στην Αγγλία πώς βρεθήκατε;
Κοίτα, για να πω την αλήθεια, Αγγλία δεν ήθελα να πάω. Στην Αγγλία πήγα έπειτα από προτροπή της μητέρας μου. Έχω ανάμικτα συναισθήματα από την Αγγλία, αλλά ήταν ένα σκαλοπάτι που με οδήγησε αργότερα στην Αμερική για σπουδές κρίσιμες και πολύ σημαντικές.
-Δηλαδή, πήγατε έτοιμη στην Αμερική;
Δε θα το έλεγα. Θα πω ότι απλά είχα μια εκπαίδευση. Και να σας πω ότι δε μου άρεσε το σύστημα της Αγγλίας. Θεωρούσα το σύστημα της Αμερικής πολύ ανώτερο κι αν δεν πήγαινα στην Αμερική, το διδακτορικό μου δε θα ήταν τόσο σημαντικό. Στην Αμερική απέκτησα πολύ μεγάλη εμπειρία. Ξεκίνησα από τα Μαθηματικά και είναι ασυνήθιστο να πηγαίνεις από Μαθηματικά σε Γεωφυσική. Με Μαθηματικά συνέχισα στην Αμερική, αλλά ήθελα να σπουδάσω Σεισμολογία. Δεν είχα, όμως, την εκπαίδευση και τις βάσεις. Πήρα μαθήματα Σεισμολογίας και έγινα βοηθός καθηγητή σε μαθήματα Γεωλογίας. Έτσι αποφάσισα να αλλάξω τμήμα, να κάνω το άλμα για τη Γεωφυσική, ένα άλμα που είναι δύσκολο, γιατί οι μαθηματικοί δεν ξέρουν τίποτα, ούτε από Γεωλογία ούτε από Φυσική.
-Αλήθεια, κυρία Μπαρμπεροπούλου, τι είναι γεωφυσικός;
Ο γεωφυσικός είναι κατά βάση φυσικός. Ασχολείται με θέματα σεισμολογικά. Εγώ, π.χ., ασχολούμαι με θέματα φυσικών καταστροφών που έχουν σχέση με τους σεισμούς. Η Σεισμολογία γενικά έχει πολλά πρόσωπα ως επιστήμη.
-Επιστροφή στην Ελλάδα πότε και πώς;
Είχα κάνει μια πρώτη προσπάθεια το 2014, όταν δούλεψα στο Αστεροσκοπείο. Έφυγα και επέστρεψα τώρα, παραμονή Πρωτοχρονιάς. Έφυγα μόνη μου και γύρισα διπλή, με ένα παιδί. Η επιστροφή ήταν πιο δύσκολη, γιατί έπρεπε να οργανώσω πλέον πιο πολλά πράγματα για τη ζωή μου.
-Η επιλογή της Καλαμάτας πώς πρόεκυψε;
Είχα έρθει πρώτη φορά το 2012 και μου είχε κάνει πολύ καλή εντύπωση. Στην πορεία ξεχάστηκα. Ήρθα πάλι στην Καλαμάτα το 2022, με μια προπτυχιακή φοιτήτρια, για να δουλέψουμε σε ένα πρότζεκτ με σεισμούς. Ίσως αυτό, όπως εξελίχτηκε, με έκανε να σκεφτώ να μη δουλέψω στην Αθήνα, αλλά σε ένα πιο μικρό μέρος, που είναι πιο εύκολο και με πιο διαχειρίσιμες αποστάσεις, για να μπορώ να συνεργαστώ με διάφορα άτομα. Έτσι διάλεξα την Καλαμάτα. Το 2022 ήταν η βάση για να έρθω, ενώ το 2023 με μια άλλη προπτυχιακή φοιτήτρια, σε εκπαιδευτικό ταξίδι πάλι.
Πήρα πολλούς προπτυχιακούς φοιτητές, οι οποίοι δεν είχαν πολλές γνώσεις σχετικά με Γεωλογία, Γεωφυσική και Σεισμούς, να τους εκπαιδεύσω πάνω σε αυτό και να τους γνωρίσω το πώς είναι να κάνεις έρευνα. Συνεργαζόμαστε σαν να είμαστε συνάδελφοι, κάτι που δε συνηθίζεται εδώ στην Ελλάδα, και θέλω να το πω αυτό.
-Κυρία Μπαρμπεροπούλου, ποια νομίζετε ότι είναι η άποψη του κόσμου για την επιστήμη σας;
Αυτή η ερώτηση είναι πολύ ενδιαφέρουσα και είναι η πρώτη φορά που μου την κάνουν, τουλάχιστον με αυτό τον τρόπο. Κατ’ αρχάς, θα πρότεινα ο κόσμος οτιδήποτε παρατηρεί σε θέματα σεισμού να το επικοινωνεί σε διάφορες πλατφόρμες που υπάρχουν κι έτσι να συμμετέχουν μαζί με τις δικές μας πληροφορίες, να φτιάχνουμε χάρτες που μας βοηθούν. Το ένα είναι αυτό. Το δεύτερο που θα έλεγα, που επίσης δε λένε πολλοί επιστήμονες που εγώ γνωρίζω, είναι ότι εμείς είμαστε στην υπηρεσία του κόσμου. Εμείς πρέπει να παρέχουμε πληροφορίες στον κόσμο και κάθε φορά που ανοίγουμε το στόμα μας, πρέπει να ξέρουμε τι λέμε.
Αυτό που ακούω από τον κόσμο είναι ότι υπάρχουν διαφωνίες στους σεισμολόγους και ότι κανένας δε συμφωνεί με τον άλλον. Ενώ είναι μια καταπληκτική επιστήμη, βγαίνει στον κόσμο μπακαλίστικα.
-Θέλω να μου πείτε την άποψή σας για τους σεισμούς που έχουμε στην περιοχή της Σαντορίνης τον τελευταίο καιρό…
Εγώ αυτή τη στιγμή περιόρισα ένα γεωγραφικό παράθυρο γύρω από τα δύο νησιά. Πιάνει, βέβαια, και κάποιους άλλους σεισμούς, ενώ είδα ότι από τις 6 Ιανουαρίου μέχρι σήμερα έχουν γίνει γύρω στους 20.600 σεισμούς. Οι σεισμοί έχουν αρχίσει και αραιώνουν. Επίσης, μετατοπίζονται τα κέντρα, κι αυτό θα κρατήσει πολύ καιρό.
-Πόσο επηρεάζουν οι παρεμβάσεις και οι δραστηριότητες του ανθρώπου στα μέσα και στα έξω της γης σχετικά με τους σεισμούς και τα ηφαίστεια που μας δίνει κατά καιρούς;
Κοίτα, όλα αυτά είναι φυσικά φαινόμενα που περιμένουμε. Τώρα, για το πού θα εκδηλωθούν, έχουμε μια γνώση με βάση τις έρευνες, τις πληροφορίες και τις καταγραφές, που κι αυτό δεν είναι δεδομένο. Ο φλοιός της γης είναι σπασμένος σε κομμάτια. Ας πούμε ότι είναι κάποια κομμάτια ενός πάζλ τα οποία πλέουν πάνω σε ένα πηχτό υγρό, κι επειδή η γη είναι ένας ζωντανός οργανισμός, αυτό δεν μπορεί να σταματήσει.
Η μεγαλύτερη σεισμική δραστηριότητα βρίσκεται στα όρια των πλακών, μεταξύ τους και είναι μια κατάσταση δυναμική.
Τώρα, η δραστηριότητα των ανθρώπων στην επιφάνεια της γης δεν επηρεάζει τη σεισμική δραστηριότητα σε πολύ μεγάλο βαθμό, αν και κάποιες δραστηριότητες μπορούν να αλλάξουν τη σεισμικότητα κάποιας περιοχής.
-Και ποιες είναι αυτές;
Οποιεσδήποτε μεγάλες μάζες εναποθέτουμε σε κάποια σημεία. Παραδείγματος χάρη, τα μεγάλα φράγματα με μεγάλους όγκους νερού. Οπότε, για να έρθει μετά ένα σημείο ευστάθειας ή ισορροπίας, αυτό δημιουργεί σίγουρα κάποια ρήγματα και μπορεί να αλλάξει τη σεισμικότητα της περιοχής.
Μια άλλη δραστηριότητα που μπορεί να επηρεάσει είναι η ανάπτυξη των μεγάλων πόλεων και η εναπόθεση πολλών ιζημάτων.
Επίσης, είναι οι εξορύξεις, το πετρέλαιο π.χ. με την αντικατάστασή του από υγρό άλλης πυκνότητας. Προφανώς δημιουργείται μιαν άλλη ισορροπία, που και αυτή αλλάζει τη σεισμικότητα μιας περιοχής.
-Στις φυσικές καταστροφές που λένε έχουμε συμμετοχή;
Στις φυσικές καταστροφές τα ανθρώπινα λάθη έχουν το μεγαλύτερο αντίκτυπο. Είτε δεν έχουν διαχειριστεί κάποια κατάσταση σωστά, είτε γιατί έχουν δώσει λανθασμένες κατευθύνσεις, είτε γιατί έχουν λανθασμένες εντυπώσεις, κι αυτό είναι κάτι με το οποίο ασχολούμαι ιδιαίτερα, γιατί αποδεικνύεται ότι ο ανθρώπινος παράγων μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερες καταστροφές από το ίδιο το φαινόμενο.
-Για την κλιματική αλλαγή ποια είναι η άποψή σας;
Εάν δούμε τον πλανήτη γη μαζί με την ατμόσφαιρα ως ένα ζωντανό οργανισμό, η κλιματική αλλαγή πάντα θα υπάρχει. Για πολλούς που δεν το γνωρίζουν υπήρξε μεγάλη αύξηση θερμοκρασίας στον πλανήτη μας πριν από 20.000 χρόνια, που είναι καταγεγραμμένη, μάλιστα, στη Γεωλογία από τα ιζήματα.
-Μετά την εγκατάσταση στην Ελλάδα ποιες είναι οι δραστηριότητές σας;
Προβλέπω πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα. Έχω ξεκινήσει να εργάζομαι με ένα μη κερδοσκοπικό φορέα του οποίου είμαι πρόεδρος. Είμαστε στα πρώτα σκαριά και γι’ αυτό δεν έχω βγάλει ανακοίνωση ακόμα. Έχει σχέση με τα τσουνάμι. Συνεχίζω το έργο κάποιου πάρα πολύ καλού ερευνητή Έλληνα που ασχολιόταν με τα τσουνάμι και ελπίζω να καταφέρω να το επεκτείνω. Έχω πολύ καλή συνεργασία με πολλούς καθηγητές διεθνώς, όπως και στην Ελλάδα.
-Ποιος είναι ο σκοπός του φορέα;
Η διάχυση πληροφοριών για τα τσουνάμι και η προώθηση της επιστήμης. Επίσης, η διαχείριση ενός ερευνητικού περιοδικού και η διοργάνωση συνεδρίων, ημερίδων κ.λπ. Η έδρα του είναι στην Αμερική, αλλά ακόμα, όπως είπα, είμαστε στην αρχή και δεν μπορώ να πω πολλά πράγματα. Ελπίζω μέχρι τα μέσα της άνοιξης να έχουμε «χτίσει» μια καλή ομάδα.
-Και για να κλείσουμε την κουβέντα, αισιόδοξα ελπίζω, πρέπει να φοβάται ο κόσμος;
Το φόβο δεν μπορείς να τον εξαλείψεις. Εάν μιλάμε για το φόβο στο πλαίσιο των σεισμών, εγώ δεν είμαι υπέρμαχος. Ο κόσμος δεν πρέπει να φοβάται. Ο φόβος περιορίζει την κριτική σκέψη, όπως και στις προσωπικές μας υποθέσεις, μας περιορίζει στο να δράσουμε λογικά.
Και με αυτό το αισιόδοξο μήνυμα «ο κόσμος δεν πρέπει να φοβάται» κλείσαμε την όμορφη, ανθρώπινη και λιγότερο επιστημονική κουβέντα μας με την δρα Αγγελική Μπαρμπεροπούλου.
ΜΙΚΡΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Η δρ Αγγελική Μπαρμπεροπούλου είναι σύμβουλος Γεωπαρατήρησης (GIS) της νεοφυούς επιχείρησης βαθιάς τεχνολογίας Prometheus Space Technologies στη διαχείριση κινδύνων από περιβαλλοντικές καταστροφές.
Ασχολείται με τους σεισμούς και τα τσουνάμι για περισσότερα από δεκαπέντε χρόνια και έχει εκπροσωπήσει την Καλιφόρνια ως εμπειρογνώμονας στο Εθνικό Πρόγραμμα Μετριασμού των Κινδύνων από Τσουνάμι (National Tsunami Hazard Mitigation Program) και στην Επιτροπή για τα Τσουνάμι της πολιτείας της Καλιφόρνια (Tsunami Steering Committee). Ήταν επίσης μέλος ομάδας εμπειρογνωμόνων στη Νέα Ζηλανδία που συμβουλεύει το υπουργείο Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών (MCDEM).
Γεωφυσική
Γεωφυσική είναι ο κλάδος των Φυσικών Επιστημών ο οποίος έχει ως αντικείμενο τη μελέτη των φυσικών φαινομένων που σχετίζονται και διαδραματίζονται στη Γη με τη χρήση σεισμικών και ηλεκτρομαγνητικών μεθόδων, καθώς και μεθόδων καταγραφής ραδιενεργών φαινομένων.
Η συμβολή της Γεωφυσικής στην κατανόηση αλλά και την πρόβλεψη σεισμών, ηφαιστειακών εκρήξεων, καιρικών συνθηκών και φαινομένων, καθώς και στον εντοπισμό αποθεμάτων ορυκτού πλούτου (πετρελαίου, αερίων, μεταλλευμάτων και νερού), είναι αποφασιστικής σημασίας.
Στο πεδίο της Γεωφυσικής περιλαμβάνονται οι εξής επιμέρους τομείς:
-Σεισμολογία
-Βαρυτομετρία (μέτρηση και μελέτη του πεδίου βαρύτητας της Γης)
-Μετεωρολογία
-Γεωμαγνητική (μέτρηση και μελέτη του γήινου μαγνητικού πεδίου)
-Ωκεανογραφία
-Υδρολογία (ή Υδρογεωλογία)
-Γεωδυναμική (ποσοτική μελέτη του εσωτερικού της Γης)
-Τεκτονική (μελέτη των γεωλογικών διεργασιών στη Γη)
-Γεωμηχανική
-Ορυκτοφυσική
-Εφαρμοσμένη Γεωφυσική
