Ενα πρόγραμμα e-learning, για ένα τρίμηνο ή ένα Σαββατοκύριακο, αρκεί για να δηλώσει κανείς «σύμβουλος ψυχικής υγείας» ή «life coach». Για να ασκήσει το επάγγελμα, δεν χρειάζεται ούτε αυτό. Οι κίνδυνοι ενός αρρύθμιστου πεδίου για τη δημόσια ψυχική υγεία
Πληκτρολόγησα aade.gr και έκανα πολύ λίγο scroll down. Από τη λίστα των ψηφιακών υπηρεσιών επέλεξα «Τα αιτήµατά µου». Κατόπιν επέλεξα διαδοχικά Νέο Αίτηµα και Φορολογία και πάτησα Επόµενο. Στην ερώτηση «Για ποιον γίνεται η ενέργεια» επέλεξα «Για εµένα» και συνέχισα. Στο πεδίο Θεµατική Οµάδα επέλεξα Μητρώο, στις Διαδικασίες, Εναρξη Εργασιών Φυσικών Προσώπων και στο πεδίο Υπηρεσία, δεδοµένου ότι βρίσκοµαι στην Αθήνα, επέλεξα ΚΕΦΟΔΕ (Κέντρο Φορολογικών Εργασιών και Εξυπηρέτησης). Στην επόµενη σελίδα, έκανα κλικ στο Εγγραφο Δ211 (δήλωση έναρξης, µεταβολής, διακοπής εργασιών επιχείρησης) και το συµπλήρωσα. Στη σελίδα 7, στην ενότητα Στοιχεία Δραστηριοτήτων Επιχείρησης, πρόσθεσα τον Κωδικό Αριθµό Δραστηριότητας (ΚΑΔ) 86901802, συµπλήρωσα και τα υπόλοιπα στοιχεία που απαιτούνταν, υπέγραψα και…
Αυτό ήταν! Εγινα, επιτέλους, σύµβουλος ψυχικής υγείας! Ή, για να είµαστε ακριβείς, θα γινόµουν αν είχα ολοκληρώσει τη διαδικασία σώζοντας το έντυπο και ανεβάζοντάς το στη φόρµα µαζί µε το Ε9 και την ταυτότητά µου. «Το πολύ σε µια-δυο µέρες θα ήσουν έτοιµη», µε διαβεβαίωσε η λογίστρια Μαρία Τζίµα, η οποία µε καθοδήγησε στη σχετική διαδικασία.
«Αν ζούσες στην επαρχία µπορεί να είχες πάρει έγκριση αυθηµερόν». Μια ασφάλιση online στον ΕΦΚΑ και τυπώνεις νέες επαγγελµατικές κάρτες! «Είναι πολύ εύκολο, δεν ζητείται καµία άδεια, πιστοποίηση ή πτυχίο. Το δηλώνεις και ξεκινάς να εξασκείς το επάγγελµα. Κάποιος µια φορά µού σύστησε µια ψυχολόγο, ζήτησα τις σπουδές της και είχε κάνει µόνο ένα σεµινάριο!», λέει η ίδια.
Δίχως εφόδιο
Στην Ελλάδα, το επάγγελµα του συµβούλου ψυχικής υγείας δεν είναι θεσµοθετηµένο, δεν υφίσταται νοµοθετικό πλαίσιο για την άσκησή του. Αυτό είχε παραδεχθεί ο υπουργός Υγείας Αδωνις Γεωργιάδης τον Ιούνιο του ’24 σε σχετική ερώτηση της βουλευτού του ΠΑΣΟΚ Νάντιας Γιαννακοπούλου µε αφορµή ρεπορτάζ της «Κ» («Θεραπευτή µου, µήπως δεν είσαι θεραπευτής;», Αγγελική Σπανού, 7/1/24).
Η εικόνα παραµένει η ίδια, αν και στο διάστηµα που έχει µεσολαβήσει το πιθανότερο είναι ότι έχουν βγει στην αγορά δεκάδες ή και εκατοντάδες νέοι επαγγελµατίες, που χωρίς κανένα πραγµατικό εφόδιο έχουν ανοίξει γραφεία και δέχονται αληθινούς πελάτες. Με αληθινά προβλήµατα.
«Υπάρχει ένα παράδοξο», λέει στην «Κ» η Ρουµπίνη Βασιλοπούλου, ψυχοθεραπεύτρια, σύµβουλος ψυχικής υγείας και αντιπρόεδρος στο Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Συµβουλευτικής (ΕΕΣ). «Το ελληνικό κράτος µάς αναγνωρίζει φορολογικά, µας έχει δώσει ΚΑΔ, αλλά δεν υπάρχουµε θεσµικά». Oπως λέει, από το ’18 έχουν καταθέσει σχετικό έγγραφο 150 σελίδων στον Εθνικό Οργανισµό Πιστοποίησης Προσόντων, χωρίς όµως ανταπόκριση. «Εµείς προσπαθούµε να αναγνωριστούµε θεσµικά για να προστατεύσουµε και το κοινό, αλλά και τους εαυτούς µας. Oσο το τοπίο παραµένει θολό, ανοίγεται χώρος σε ανθρώπους χωρίς κατάρτιση να εισέλθουν στο επάγγελµα».
Από το ’94 στα µητρώα της ΕΕΣ έχουν εγγραφεί περισσότερα από 1.500 µέλη, από τα οποία ενεργά σήµερα είναι τα 563. «Είναι άνθρωποι που έχουν κατά πλειοψηφία ένα πρώτο πτυχίο ΑΕΙ, όχι υποχρεωτικά ψυχολογίας, και οι οποίοι έχουν κάνει τουλάχιστον τρία χρόνια εκπαίδευση σε κάποιο πρόγραµµα συµβουλευτικής προσέγγισης και έχουν συµπληρώσει έναν µίνιµουµ χρόνο προσωπικής θεραπείας, πρακτικής και εποπτείας». Σύµφωνα µε την ίδια πάντως, οι περισσότεροι σύµβουλοι ψυχικής υγείας εκεί έξω δεν είναι εγγεγραµµένοι στον σύλλογο και άρα το πιθανότερο είναι ότι δεν πληρούν τις παραπάνω προδιαγραφές. «Κάποια στιγµή, κάποιες εφορίες σε συνεννόηση µε εµάς ζητούσαν από όποιον πήγαινε να ανοίξει ΚΑΔ χαρτί εγγραφής στην ΕΕΣ. Δεν τους υποχρέωνε κάποιος, απλώς αντιλαµβάνονταν την ανάγκη. Μετά την κατάργηση των ΔΟΥ, σταµάτησε να συµβαίνει αυτό».
Σύµφωνα µε την κ. Βασιλοπούλου, αλλά και όπως εµπειρικά κάποιος αντιλαµβάνεται, το επάγγελµα ανθεί. «Γενικά οι άνθρωποι στρέφονται προς τους επαγγελµατίες ψυχικής υγείας γιατί οι συνθήκες της ζωής µας είναι πολύ δύσκολες και γιατί οικονοµικά µπορούν να το υποστηρίξουν. «Τους κακούς ή ανειδίκευτους επαγγελµατίες τούς πετάει µοιραία έξω η αγορά. Το θέµα, όµως, είναι τι ζηµιά θα έχει ήδη γίνει. Μιλάµε για ανθρώπους που ανοίγουν τα ευάλωτα κοµµάτια τους.
Η ανάγκη προστασίας του κοινού είναι µεγάλη». Η ΕΕΣ έχει δεχθεί επανειληµµένως καταγγελίες από πελάτες για συγκεκριµένους συµβούλους ψυχικής υγείας, αλλά δεν µπορεί να παρέµβει εάν δεν ανήκουν στα µητρώα της. Σε υποθέσεις που έλαβαν δηµοσιότητα, ωστόσο, η ΕΕΣ έλαβε θέση ξεκαθαρίζοντας ότι ο συγκεκριµένος σύµβουλος ψυχικής υγείας δεν είναι µέλος της.
ΚΑΔ χωρίς ελέγχους – Το ελληνικό κράτος μάς αναγνωρίζει φορολογικά, μας έχει δώσει ΚΑΔ, αλλά δεν υπάρχουμε θεσμικά. Εμείς προσπαθούμε να αναγνωριστούμε θεσμικά για να προστατεύσουμε και το κοινό, αλλά και τους εαυτούς μας. Ρουμπίνη Βασιλοπούλου, Ψυχοθεραπεύτρια, σύμβουλος ψυχικής υγείας και αντιπρόεδρος στο Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Συμβουλευτικής (ΕΕΣ)
Το προηγούμενο
Κάτι τέτοιο είχε συµβεί στο έγκληµα στα Γλυκά Νερά, όπου η σύµβουλος ψυχικής υγείας την οποία επισκεπτόταν η άτυχη Καρολάιν είχε δηµοσιοποιήσει προσωπικές πληροφορίες της γυναίκας στα ΜΜΕ. «Καταδικάζουµε την παραβίαση του κώδικα ηθικής και δεοντολογίας, όσον αφορά στο θέµα της άρσης του επαγγελµατικού απορρήτου», έλεγε η ανακοίνωση της Ελληνικής Εταιρείας Συµβουλευτικής, ενώ αντίστοιχα ο Σύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων είχε ζητήσει δηµοσίως η επαγγελµατίας να προσκοµίσει το πτυχίο της. Σηµειώνεται ότι σήµερα η εν λόγω επαγγελµατίας εξακολουθεί να εξασκεί το επάγγελµα δηλώνοντας «Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας – ψυχοθεραπεύτρια».
Οι διαπιστευµένοι σύµβουλοι καλούν το κοινό να είναι σε εγρήγορση. «Είναι απαραίτητο να µπορούν να δουν τα διαπιστευτήρια του κάθε επαγγελµατία», υπογραµµίζει η κ. Βασιλοπούλου. «Ο κόσµος πρέπει να ρωτάει ποιες είναι οι σπουδές του και αν είναι εγγεγραµµένος σε κάποιο σύλλογο γιατί οι σύλλογοι ελέγχουν τους επαγγελµατίες ανά πενταετία. Αυτό διασφαλίζει το κοινό, αφού εάν υπάρξει κάποια αντιδεοντολογική συµπεριφορά, ο πελάτης µπορεί να απευθυνθεί στον φορέα».
Οι ψυχοθεραπευτές πάντως ζουν καθηµερινά τα αποτελέσµατα του θεσµικού κενού. «Συναντάµε συνεχώς ανθρώπους που έχουν περάσει από συµβούλους ή ανεκπαίδευτους ψυχοθεραπευτές και τους βλέπουµε να έχουν ταλαιπωρηθεί οικονοµικά, να έχουν κακοποιηθεί συναισθηµατικά. Τα παραδείγµατα είναι πολλά και αδιανόητα», εξηγεί στην «Κ» η κλινική ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχοθεραπείας Ελλάδος δρ Τσαµπίκα Μπαφίτη, η οποία πρωτοστατεί στην προσπάθεια να διαµορφωθεί ένα σαφές θεσµικό πλαίσιο για την άσκηση της ψυχοθεραπείας στην Ελλάδα. «Είναι θέµα προστασίας της δηµόσιας ψυχικής υγείας».
Η δύσκολη διάγνωση
Σύµφωνα µε την Ελληνική Εταιρεία Συµβουλευτικής, όταν ένας σύµβουλος ψυχικής υγείας διαπιστώσει ένα πιο «δύσκολο» περιστατικό (σε πολλά εισαγωγικά η λέξη) οφείλει να το παραπέµψει σε ψυχίατρο ή ειδικευµένο ψυχολόγο. Τι γίνεται όµως όταν δεν υπάρχουν οι γνώσεις ή τα κριτήρια για να γίνει η διάγνωση ενός «δύσκολου» περιστατικού;
«Σκεφτείτε ότι έχω πάρει δύο πτυχία, ένα µεταπτυχιακό, έχω κάνει ένα διδακτορικό, τετραετή ειδίκευση στην ψυχοθεραπεία και πολυετή προσωπική θεραπεία, που θεωρώ ότι είναι το βασικότερο εφόδιο για να µπορώ να στέκοµαι σε αυτόν τον ρόλο επαρκώς», αναφέρει η δρ Μπαφίτη.
Σε αντιδιαστολή, τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί πολυάριθµα e-learning προγράµµατα στα πανεπιστήµια, τα οποία στο τέλος απονέµουν πιστοποιητικό επιµόρφωσης. Πράγµατι, µε µια σύντοµη έρευνα σε ελληνικά πανεπιστήµια ανακαλύπτεις ουκ ολίγα προγράµµατα συµβουλευτικής και life coaching. «Κάνουν ένα Σαββατοκύριακο ή ένα τρίµηνο µια εκπαίδευση και λένε “είµαι κόουτς”, “είµαι σύµβουλος”, “είµαι ψυχοθεραπευτής”» σχολιάζει η δρ Μπαφίτη.
Αυτό εγκυµονεί κινδύνους τόσο για τους πελάτες όσο και για τους ίδιους. «Η συνοµιλία µε ανθρώπους που βρίσκονται σε κρίση, δυσκολίες, µε συµπτώµατα ή και σοβαρές διαταραχές, είναι επιβαρυντική για την ψυχική και κατ’ επέκταση τη σωµατική υγεία των συµβούλων-θεραπευτών, καθώς πυροδοτεί πολλά δικά τους ευαίσθητα θέµατα και συναισθήµατα χωρίς να έχουν επίγνωση γι’ αυτό. Εάν δεν τα έχουν επεξεργαστεί στη δική τους θεραπεία υπάρχει κίνδυνος να επηρεάζουν την κρίση τους σε σχέση µε τους θεραπευόµενούς τους, τον τρόπο που θέτουν όρια, τη δική τους ψυχική ή και σωµατική υγεία…».
Τα µέλη της ΕΕΣ συµφωνούν. «Εµείς θέλουµε ενιαίο εκπαιδευτικό πρόγραµµα. Το να κάνουµε σεµινάρια δεξιά κι αριστερά δεν το θεωρούµε εκπαίδευση», επισηµαίνει η κ. Βασιλοπούλου. Επιπλέον, ο νόµος δεν υποχρεώνει τα πανεπιστήµια να ζητήσουν από τους φοιτητές να κάνουν ατοµική θεραπεία και ατοµική εποπτεία. «Είναι αδιανόητο ένας επαγγελµατίας να κάθεται στην καρέκλα του θεραπευτή και να µην έχει καθίσει ποτέ στην απέναντι καρέκλα».
«Κέντρα εκπαίδευσης» χωρίς πιστοποίηση
Οι σύµβουλοι ψυχικής υγείας είναι µόνο µια έκφανση του προβλήµατος. Σήµερα, στην Ελλάδα, η άδεια άσκησης επαγγέλµατος του ψυχολόγου δίνεται µετά το πέρας των τετραετών σπουδών, µε αποτέλεσµα απόφοιτοι χωρίς ουσιαστική κλινική εµπειρία, προσωπική θεραπεία κι εποπτεία να µπορούν να δηλώνουν ψυχοθεραπευτές. Επίσης, ψυχίατροι που δεν έχουν ειδικευθεί σε κάποιο συγκεκριµένο µοντέλο ψυχοθεραπείας κατά τη διάρκεια των πανεπιστηµιακών σπουδών τους θεωρούν τον εαυτό τους αυτοδικαίως ψυχοθεραπευτή.
«Ωστόσο, η ειδίκευση στην ψυχοθεραπεία δεν µπορεί να γίνεται σε ακαδηµαϊκό πλαίσιο, γιατί δεν είναι θεωρητική γνώση αλλά µια βιωµατική εµπειρία, που εξελίσσει συνολικότερα την προσωπικότητα των ειδικευόµενων ψυχοθεραπευτών µέσα από την εφαρµοσµένη γνώση, την πρακτική άσκηση στο συγκεκριµένο θεραπευτικό µοντέλο, την προσωπική θεραπεία, την κλινική εποπτεία, σε ένα περιβάλλον που δεν διέπεται από το σκεπτικό της ακαδηµαϊκής επίδοσης και αξιολόγησης», επισηµαίνει η κλινική ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια δρ Τσαµπίκα Μπαφίτη.
Αξίζει να σηµειωθεί, πάντως, ότι το τελευταίο διάστηµα η Ελληνική Εταιρεία Ψυχοθεραπείας Ελλάδος, η Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία και η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία βρίσκονται σε στενή συνεργασία τόσο µεταξύ τους όσο και µε τον υφυπουργό Ψυχικής Υγείας Δηµήτρη Βαρτζόπουλο, σε µια προσπάθεια να διαµορφωθεί επιτέλους το θεσµικό πλαίσιο για την άσκηση της ψυχοθεραπείας στη χώρα µας.
Σύµφωνα µε πληροφορίες από το υπουργείο Υγείας, προετοιµάζεται η ίδρυση Νοµικού Προσώπου Δηµοσίου Δικαίου στα πρότυπα του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, που θα κατοχυρώνει πλήρως τον ρόλο και τα επαγγελµατικά δικαιώµατα του ψυχολόγου, ενώ το Κεντρικό Συµβούλιο Υγείας (ΚΕΣΥ) επεξεργάζεται το πλαίσιο που θα προσδιορίζει την εκπαίδευση και πιστοποίηση της δυνατότητας να ασκεί κάποιος ψυχοθεραπεία.
Στις προτάσεις που έχουν κατατεθεί και έχουν υιοθετηθεί από το ΚΕΣΥ, η ψυχοθεραπεία αποτελεί ειδίκευση των επαγγελµάτων ψυχικής υγείας (ψυχιάτρων, ψυχολόγων και άλλων), η εκπαίδευση πρέπει να είναι τετραετής και να γίνεται σε ανεξάρτητα κέντρα ψυχοθεραπείας µε εκπαιδευτές έµπειρους ψυχοθεραπευτές, όπου οι εκπαιδευόµενοι να εξειδικεύονται σε συγκεκριµένη προσέγγιση στη θεραπεία.
Εδώ και δεκαετίες, λειτουργούν στη χώρα µας κέντρα εκπαίδευσης στην ψυχοθεραπεία που είναι πιστοποιηµένα από τους αντίστοιχους ελληνικούς και ευρωπαϊκούς επιστηµονικούς συλλόγους της προσέγγισής τους, αλλά και από την Εθνική Εταιρεία Ψυχοθεραπείας Ελλάδος.
Oπως σχολιάζει η δρ Μπαφίτη, όµως, η έλλειψη θεσµικού πλαισίου έχει επιτρέψει να ανοίξουν και να λειτουργούν κέντρα εκπαίδευσης χωρίς καµία εγγύηση για την ποιότητα των σπουδών τους. «Πάντως, είµαστε πιο κοντά από ποτέ σε ξεκαθάρισµα του τοπίου», καταλήγει.
Πηγή: Η Καθημερινή | Της Λίνας Γιάνναρου
Εικονογράφηση: Φίλιππος Αβραμίδης
