Η σύμβουλος ψυχικής υγείας Άννα Σκάρπα στο «Θ»
Ανάμεσα στις «παρενέργειες» που επεφύλασσε για τον άνθρωπο ο σύγχρονος πολιτισμός είναι και οι διαταραχές που σχετίζονται με τις διατροφικές μας συνήθειες και πρακτικές, στο πλαίσιο ενός ανατροφοδοτούμενου φαύλου κύκλου που επηρεάζει αρνητικά τη σωματική και ψυχική μας υγεία. Το λεγόμενο «συναισθηματικό φαγητό είναι η κατανάλωση τροφής που δεν καθοδηγείται από τη φυσική πείνα, αλλά από συναισθηματικές ανάγκες όπως το άγχος, η λύπη, η μοναξιά ή ακόμα και η βαρεμάρα», εξηγεί η σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Άννα Σκάρπα, και μέσα από μια σειρά ερωτοαπαντήσεων μας βοηθά να κατανοήσουμε ένα πρόβλημα που ταλαιπωρεί μεγάλη μερίδα του πληθυσμού παγκοσμίως.
Επιπλέον, η κα Σκάρπα μας προτείνει πρακτικές αντιμετώπισης βασικών διαταραχών, που κυμαίνονται από την υπερβολική πρόσληψη έως την άρνηση φαγητού, βασισμένες στο τρίπτυχο, συνειδητότητα-σύνδεση με τα συναισθήματά μας-αυτοφροντίδα:
Ερώτηση: Τι είναι το συναισθηματικό φαγητό;
Απάντηση: Το συναισθηματικό φαγητό είναι η κατανάλωση τροφής που δεν καθοδηγείται από τη φυσική πείνα, αλλά από συναισθηματικές ανάγκες. Όταν τρώμε για να καταπραΰνουμε το άγχος, να καλύψουμε τη μοναξιά ή να ανταμείψουμε τον εαυτό μας, τότε πρόκειται για συναισθηματικό φαγητό. Δεν έχει να κάνει με τη διατροφική ανάγκη, αλλά με μια ψυχολογική αναζήτηση ανακούφισης.
Ερώτηση: Πώς μπορούμε να ξεχωρίσουμε τη συναισθηματική από τη φυσική πείνα;
Απάντηση: Υπάρχουν συγκεκριμένα σημάδια. Η φυσική πείνα εμφανίζεται σταδιακά, ενώ η συναισθηματική πείνα έρχεται ξαφνικά και απαιτεί άμεση ικανοποίηση. Επιπλέον, η φυσική πείνα ικανοποιείται με οποιοδήποτε φαγητό, ενώ η συναισθηματική πείνα συνήθως σχετίζεται με συγκεκριμένα, συνήθως ανθυγιεινά, τρόφιμα, όπως γλυκά και αλμυρά σνακ. Οι λιγούρες που λέμε. Ακόμα, στη συναισθηματική πείνα δεν αισθανόμαστε τον κορεσμό για να σταματήσουμε. Συνεχίζουμε να τρώμε για να “μουδιάσουμε” τα δυσάρεστα συναισθήματα που θέλουμε να καταπνίξουμε, ώσπου η δυσάρεστη αίσθηση περνάει πλέον στο σώμα. Έτσι τώρα βιώνουμε πρήξιμο και φούσκωμα.
Ερώτηση: Πώς σχετίζεται το άγχος με την αύξηση βάρους;
Απάντηση: Το άγχος ενεργοποιεί την παραγωγή κορτιζόλης, μιας ορμόνης που αυξάνει την όρεξη και την αποθήκευση λίπους, ιδιαίτερα στην κοιλιακή περιοχή. Επίσης, όταν είμαστε αγχωμένοι, αναζητούμε τρόφιμα υψηλά σε θερμίδες και λιπαρά για να νιώσουμε προσωρινή ανακούφιση, γεγονός που οδηγεί σε αύξηση του βάρους.
Ερώτηση: Μπορούμε να μάθουμε να ακούμε τις πραγματικές ανάγκες του σώματός μας;
Απάντηση: Ναι, με την ανάπτυξη της ενσυνειδητότητας. Αν πριν φάμε, αναρωτηθούμε “Πεινάω πραγματικά ή προσπαθώ να καλύψω μια συναισθηματική ανάγκη;”, μπορούμε να αποκτήσουμε μεγαλύτερη κατανόηση του εαυτού μας και των πραγματικών μας αναγκών.
Ερώτηση: Τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε το συναισθηματικό φαγητό;
Απάντηση: Το πρώτο βήμα είναι η επίγνωση. Να παρατηρούμε τι μας οδηγεί στο φαγητό και να αναγνωρίζουμε αν πρόκειται για φυσική ή συναισθηματική πείνα. Στη συνέχεια, μπορούμε να βρούμε εναλλακτικούς τρόπους διαχείρισης των συναισθημάτων μας, όπως η φυσική δραστηριότητα, η επικοινωνία με ένα αγαπημένο πρόσωπο ή η καταγραφή των συναισθημάτων μας σε ένα ημερολόγιο.
Ερώτηση: Ποιο είναι το μεγαλύτερο λάθος που κάνουν οι άνθρωποι όταν προσπαθούν να χάσουν βάρος;
Απάντηση: Το μεγαλύτερο λάθος είναι η προσήλωση αποκλειστικά στη διατροφή και την άσκηση, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη την ψυχολογία τους. Αν δεν αντιμετωπιστούν οι βαθύτεροι λόγοι που οδηγούν στην υπερκατανάλωση τροφής, οποιαδήποτε απώλεια βάρους θα είναι προσωρινή.
Ερώτηση: Γιατί η ψυχολογία μας έχει μεγαλύτερη επίδραση στο βάρος μας από ό,τι η διατροφή και η άσκηση;
Απάντηση: Γιατί το φαγητό δεν είναι μόνο φυσική ανάγκη, αλλά και ένα ισχυρό εργαλείο διαχείρισης των συναισθημάτων. Αν δεν έχουμε συνειδητή σχέση με τα συναισθήματά μας, τότε το φαγητό γίνεται διέξοδος. Οι δίαιτες και η άσκηση μπορεί να βοηθήσουν στην απώλεια βάρους, αλλά αν δεν αντιμετωπίσουμε τους συναισθηματικούς λόγους που μας οδηγούν στην υπερκατανάλωση τροφής, τότε το βάρος επανέρχεται.
Ερώτηση: Πώς μπορεί κάποιος να αποκτήσει μια πιο υγιή σχέση με το φαγητό;
Απάντηση: Η σχέση μας με το φαγητό πρέπει να είναι ισορροπημένη και να βασίζεται στην αυτοφροντίδα. Το να τιμούμε τις πραγματικές ανάγκες του σώματός μας και να αναπτύσσουμε τρόπους διαχείρισης του άγχους χωρίς τη χρήση του φαγητού είναι το κλειδί.
Το συναισθηματικό φαγητό είναι μια συνήθεια που επηρεάζει πολλούς ανθρώπους και συχνά είναι βαθιά ριζωμένη στις ψυχικές μας διεργασίες. Η κατανόηση και η διαχείρισή του μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο σε καλύτερη διατροφική συμπεριφορά, αλλά και σε μια συνολικά πιο ισορροπημένη και υγιή ζωή.
—
Όψεις του συναισθηματικού φαγητού και αντιμετώπιση
Το συναισθηματικό φαγητό μπορεί να πάρει πολλές μορφές και σε ορισμένες περιπτώσεις να εξελιχθεί σε διατροφική διαταραχή. Παρακάτω είναι οι βασικές όψεις του φαινομένου και τρόποι αντιμετώπισης:
Υπερφαγία
Πρόκειται για την ανεξέλεγκτη κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φαγητού, ακόμη και όταν δεν υπάρχει σωματική πείνα. Συχνά συνοδεύεται από αισθήματα ενοχής και ντροπής.
Αντιμετώπιση: Δημιουργία ημερολογίου διατροφής για αναγνώριση προτύπων.
Ενσυνείδητη κατανάλωση τροφής (π.χ. φαγητό χωρίς περισπασμούς, αργή μάσηση).
Αντικατάσταση του φαγητού με άλλους τρόπους εκτόνωσης, όπως άσκηση ή δημιουργικές δραστηριότητες.
Βουλιμία
Περιλαμβάνει επεισόδια υπερφαγίας, ακολουθούμενα από προσπάθειες αποβολής των θερμίδων μέσω εμετού, υπερβολικής άσκησης ή χρήσης καθαρτικών. Αντιμετώπιση: Αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας από ψυχολόγο ή διαιτολόγο με εξειδίκευση στις διατροφικές διαταραχές. Ανάπτυξη στρατηγικών για τη διαχείριση του άγχους χωρίς τη χρήση φαγητού. Εκπαίδευση στην αποδοχή του σώματος και της αυτοεικόνας.
Νυχτερινή υπερφαγία
Ορισμένοι άνθρωποι καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες τροφής αργά τη νύχτα, συχνά λόγω συναισθηματικής δυσφορίας ή διαταραχής του κιρκαδικού ρυθμού.
Αντιμετώπιση: Καθιέρωση σταθερών ωραρίων γευμάτων. Αναζήτηση εναλλακτικών τρόπων χαλάρωσης πριν από τον ύπνο (π.χ. διαλογισμός, ανάγνωση βιβλίου).
Ενίσχυση της ποιότητας του ύπνου μέσω ρουτίνας χαλάρωσης.
Ανορεξία
Είναι η ακραία αποφυγή του φαγητού λόγω έντονου φόβου αύξησης βάρους και διαστρεβλωμένης εικόνας σώματος.
Αντιμετώπιση: Αναζήτηση βοήθειας από επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Σταδιακή επανεκπαίδευση του ατόμου στη σωστή διατροφή. Ψυχοθεραπεία για τη βελτίωση της αυτοεικόνας και της αυτοεκτίμησης.
—
Δύο μεγάλα σεμινάρια στο Πνευματικό Κέντρο
Το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος μπορεί να μας κάνει να σκεφτόμαστε εκδρομικές εξορμήσεις, όμως για το φετινό η Άννα Σκάρπα έχει μια πρόταση, που μπορεί όχι μόνο να κρατήσει τους ντόπιους στην Καλαμάτα, αλλά και να γίνει αφορμή για επισκέψεις στην πόλη μας σχεδόν από όλη την Ελλάδα! Σημειώστε στην ατζέντα σας το Σάββατο 6 Ιουνίου, καθώς τότε θα γίνει στο Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας το πρώτο από τα δύο μεγάλα σεμινάρια, το οποίο θα έχει θέμα το συναισθηματικό φαγητό (το δεύτερο είναι προγραμματισμένο για το Σεπτέμβριο) και είναι βέβαιο ότι δε θα έχει να ζηλέψει τίποτα από ανάλογες διοργανώσεις που γίνονται στα μεγάλα κέντρα από προβεβλημένους συμβούλους προσωπικής ανάπτυξης.
Όσοι είχαν την ευκαιρία την τελευταία διετία να παρακολουθήσουν στο «Phaos» κάποιο από τα 14 εργαστήρια αυτοβελτίωσης (η σειρά θα συνεχιστεί ανανεωμένη τον Οκτώβριο του 2025), γνώρισαν από κοντά την αμεσότητα και το γοητευτικό τρόπο της κα Σκάρπα να οργανώνει τέτοιες συναντήσεις που μας φέρνουν πιο κοντά στον εαυτό μας και στους άλλους και μας βοηθούν να κατανοήσουμε τον τρόπο βίωσης των συναισθημάτων μας και να βελτιώσουμε σκέψη και δράση. Περισσότερες λεπτομέρειες προσεχώς…
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
