Διάβαζα τις προηγούμενες ημέρες σ’ ένα περιοδικό, τη LIFO, μια συνέντευξη με τίτλο «Ο άστεγος βασιλιάς του Φιλοπάππου», ο οποίος είναι γνωστός ως κ. Δημήτρης. Όπως εξηγούσε στο δημοσιογράφο, αυτή την εποχή δεν έχει κανένα εισόδημα, πέρα από το χαρτζιλίκι που κερδίζει στο θέατρο Σφενδόνη, βοηθώντας στα σκηνικά.
Και εξήγησε τον τρόπο που βρήκε τη δουλειά. «Τυχαία ξεκίνησα τη δουλειά στο θέατρο. Είχε ανέβει πριν από καιρό μια κοπέλα στο λόφο και πιάσαμε την κουβέντα. Γνωριστήκαμε και έκτοτε, όποτε ερχόταν πάνω, περνούσε να μου πει ένα γεια.
Μια μέρα μού πρότεινε να βοηθάω στα σκηνικά στο θέατρο στο οποίο εργαζόταν. Ξέρεις, πιάνουν τα χέρια μου, έχω κάνει δεκάδες δουλειές στη ζωή μου. Από σερβιτόρος μέχρι οικοδομή και από εργοδηγός μέχρι μπογιατζής. Και πολλές άλλες. Δέχτηκα, λοιπόν, και την επόμενη μέρα πήγα. Να, αυτή είναι η κοπέλα…» λέει ο κ. Δημήτρης και ξεδιπλώνει μια αφίσα που απεικονίζει την ηθοποιό Κατερίνα Διδασκάλου στο έργο «Πόρνη από πάνω». «Ωραία παράσταση, να έρθεις με τους φίλους σου να τη δεις. Είναι καλός άνθρωπος η Κατερίνα και φοβερή ηθοποιός».
Η Κατερίνα Διδασκάλου δεν αγαπάει μόνο τους ανθρώπους. Είναι δεμένη συναισθηματικά και με ορισμένους από τους τόπους που πέρασε μέχρι σήμερα τη ζωή της. Κι ένας από αυτούς είναι η Καλαμάτα. Στην πόλη μας έζησε εννέα περίπου χρόνια. Εδώ τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο (σ.σ. στο 8ο), ενώ ήταν μαθήτρια για τρία χρόνια στο Γυμνάσιο Παραλίας. Και όχι μόνο αυτό. Στην Καλαμάτα ανέβηκε για πρώτη φορά σε «θεατρικό σανίδι», αφού έπαιξε ένα ρόλο σε ένα έργο του Ιονέσκο που είχαν ανεβάσει οι τελειόφοιτοι του Γαλλικού Ινστιτούτου.
«Την αγαπάω υπερβολικά την Καλαμάτα. Έζησα πανέμορφα χρόνια, τα οποία δεν πρόκειται να ξεχάσω. Κι όχι μόνο αυτό. Παρακολουθώ πώς ανασαίνει και χαίρομαι όταν βλέπω ή ακούω ότι αποτελεί μία από τις πολιτιστικές στέγες της επαρχίας. Μάλιστα, με ικανοποιεί αφάνταστα το γεγονός ότι στην Καλαμάτα υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν και βοηθούν στην ανάπτυξη του πολιτισμού της με κάθε τρόπο, όπως η οικογένεια Καρέλια», σημειώνει με μια έξαψη στη φωνή της.
Με την Κατερίνα Διδασκάλου μιλήσαμε με αφορμή το έργο «Η πόρνη από πάνω», που έχει αποσπάσει τις καλύτερες κριτικές από κοινό και κριτικούς και παίζεται για τρίτη σεζόν, και η οποία έρχεται για δύο παραστάσεις στην Καλαμάτα, την Παρασκευή 21 και το Σάββατο 22 Μαρτίου, στην Κεντρική Σκηνή του ΔΗΠΕΘΕΚ.
Η υπόθεση του έργου
Το παγκόσμιο θεατρικό ρεπερτόριο είναι σπαρμένο με ιστορίες καταπιεσμένων γυναικών. Ομοίως και η λογοτεχνία. Αναμενόμενο. Κομμάτια ολόκληρα της ζωής ράβονται με ιστορίες γυναικών που καταπιέζονται ή κακοποιούνται. Μην περιμένετε, επομένως, να σας διηγηθούν μία καινούργια ιστορία, όσοι θελήσετε να παρακολουθήσετε την παράσταση. Το πιθανότερο είναι να βρεις μια ιστορία που έχεις ακούσει ή ζει εδώ δίπλα σου ή, αν θέλεις, τη ζεις ο ίδιος.
Ο δημοσιογράφος Κώστας Γιαννακίδης έγραψε για την «Πόρνη από πάνω»: «Το κείμενο του Αντώνη Τσιπιανίτη είναι ευρηματικό, έχει γωνίες με εκπλήξεις, αλλά δεν το κουνάει ούτε ρούπι από την πραγματική ζωή. Το κείμενο σου λέει όμορφα με τρόπο μία ιστορία της διπλανής πόρτας, αραιώνοντας την πίκρα με χιούμορ, σκουπίζοντας τα δάκρυα με χαραμάδες ελπίδας.
Μία γυναίκα από την Πρέβεζα ακολουθεί τον αστυνομικό σύζυγό της στην Αθήνα. Μένει σε ένα τυπικό διαμέρισμα του αθηναϊκού κέντρου. Και ακριβώς από πάνω μετακομίζει μία πόρνη. Το δράμα μίας χώρας εκτυλίσσεται παράλληλα με την τραγωδία της γυναίκας από την Πρέβεζα. Μόνο που εσύ, από ένα σημείο και μετά, αρχίζεις να αδικείς όλα αυτά. Την ιστορία, το μήνυμα, την καταπίεση, την πόρνη, τον αστυνομικό, τον πόνο της γυναίκας από την επαρχία. Διότι, απλώς, σε κάποια σημεία η ερμηνεία της Κατερίνας Διδασκάλου σκεπάζει τα πάντα.
Υπάρχουν στιγμές που δεν παρακολουθείς τη ροή του έργου, γιατί έχεις ακολουθήσει την έκφραση του προσώπου της. Όσοι την ξέρετε μόνο από την τηλεόραση, θα δείτε άλλον άνθρωπο μέσα σε μία γνωστή φιγούρα, την ηθοποιό να κινείται απελευθερωμένη από τις συμβάσεις της εμπορικότητας και του φακού. Και όσοι την έχετε παρακολουθήσει στο θέατρο, θα δείτε το βηματισμό της σε ένα νέο στάδιο, που μπορεί να είναι ωριμότητα, μπορεί και ο προορισμός ενός ταλέντου που έχει δουλέψει πολύ.
Αυτό που εντυπωσιάζει περισσότερο μέσα στην ερμηνεία; Ο τρόπος με τον οποίο επιβάλλει την ταπεινότητα στο υποκριτικό της ύφος. Η Διδασκάλου συνήθως επενδύει το ρόλο της με τον “αέρα” της. Όχι εδώ. Σε αυτόν το μονόλογο κατεβαίνει στο ύψος μίας μίζερης, κακοποιημένης γυναίκας, την παίρνει από το χέρι και την ανεβάζει στο φως, την εκθέτει στο πιο θερμό χειροκρότημα”.
Μια ολόκληρη ζωή σε εβδομήντα λεπτά. Αυτό πετυχαίνει να αναπαραστήσει η Κατερίνα Διδασκάλου, καθώς ερμηνεύει με αξιοθαύμαστη αμεσότητα, λιτότητα και μέτρο, το μονόλογό της.
“Η χήρα Ερατώ, που υπήρξε παιδιόθεν θύμα καταπίεσης-γονεϊκής και συζυγικής, απέχει πολύ από τους τηλεοπτικούς και τους κινηματογραφικούς ρόλους της ωραίας και επικίνδυνα μοιραίας που έχει υποδυθεί κατά καιρούς η γνωστή ηθοποιός. Κι όμως, η Διδασκάλου καταφέρνει να ενσαρκώσει με τέτοια πειστικότητα την-τόσο συμπαθή και τόσο δυστυχή- Ερατώ.
Χωρίς μακιγιάζ και σχεδόν αχτένιστη, με ένα συντηρητικό και διόλου κολακευτικό ντύσιμο, η Διδασκάλου προβάλλει στη σκηνή, τσιμπολογά λίγα κόλλυβα, τακτοποιεί τα κεντίδια και τα σεμεδάκια της και ήδη με τις πρώτες φράσεις σε έχει γραπώσει χάρη στη “ζωντανή” ερμηνεία της.
Η παράσταση διαρκεί εβδομήντα λεπτά, αλλά στο τέλος αισθάνεσαι ότι τελείωσε νωρίς. Να τη δείτε, αξίζει».
«Η ζωή έξω κυλούσε και ’γώ μέσα κένταγα…»
«Η Ερατώ είναι μια νοικοκυρά, η οποία, για να ξεφύγει από το βάναυσο οικογενειακό της περιβάλλον, ακολουθεί τον πρώτο άντρα που βρίσκει και της κάνει πρόταση γάμου, ο οποίος είναι ένας διεφθαρμένος δημόσιος λειτουργός και ο οποίος την κακοποιεί, απορρίπτοντάς την ως γυναίκα. Η Ερατώ τα υπομένει όλα αυτά μέχρι που μια πόρνη μετακομίζει στο πάνω διαμέρισμα. Και τότε η ζωή της αλλάζει» μας λέει η κα Διδασκάλου.
Γιατί συμβαίνει αυτό; «Αυτό γίνεται, γιατί βιώνει μια κατάσταση πολύ ζωική, πραγματική και διαπιστώνει ότι το… περιθώριο είναι περισσότερο αληθινό από τη δήθεν ζωή που κάνει με τον άντρα της, ο οποίος την έχει σαν δούλα. Η Ερατώ, ουσιαστικά, δεν έχει καμία αυτοεκτίμηση. Η ανατροπή έρχεται μετά την εγκατάσταση της πόρνης και της αλλάζει ουσιαστικά η ζωή. Δεν είναι απλώς το σεξ που ξυπνάει τον εαυτό της. Ανακαλύπτει έναν τελείως διαφορετικό κόσμο. Νιώθει ότι υπάρχει και η λέξη σεβασμός στη ζωή, στις σχέσεις. Αυτό παθαίνει».
Καμία ένσταση. Οι εικόνες που μας περιγράφει η ηθοποιός είναι σημερινές, καθημερινές. Παρατηρούνται στα περισσότερα σπίτια. «Κοιτάξτε γύρω μας τι συμβαίνει», υπερθεματίζει. «Άντρες και γυναίκες που δε σέβονται τον εαυτό τους γιατί δεν έχουν ακούσει ποτέ μια καλή κουβέντα από τον/τη σύντροφό τους. Βεβαίως, το θέμα δεν είναι ποσοτικό, αλλά τα περισσότερα θύματα αυτής της κατάστασης είναι γυναίκες».
Υπάρχει κάτι που «γοητεύει» την Κατερίνα Διδασκάλου στην «Ερατώ»: «Αυτό που βλέπω εγώ είναι η πορεία όλων των ανθρώπων, και ταυτίζονται μαζί της άνδρες και γυναίκες. Σε πολλές περιπτώσεις απουσιάζει η βεβαιότητα για το τι είμαστε. Στους χαλεπούς καιρούς που ζούμε υπάρχουν πάρα πολλοί άντρες που απαξιώνονται από τις συντρόφους της, επειδή δίνουν λιγότερα χρήματα στο σπίτι. Από την άλλη, βέβαια, και οι γυναίκες έχουν ένα βουνό να ανέβουν. Τι είναι όμορφο, τι είναι επιθυμητό, άξιο, όλα αυτά δεν είναι εύκολα πράγματα».
Μια όμορφη εσωτερικά και εξωτερικά γυναίκα μπορεί να βιώσει ανάλογες καταστάσεις; «Αυτό είναι θέμα τύχης», μας λέει. «Δεν έχει να κάνει ούτε με εμφάνιση ούτε τίποτα. Γνωρίζουμε γυναίκες πανέμορφες, πολύ πετυχημένες, που έχουν ξυλοκοπηθεί άγρια από τους συντρόφους της. Πολλές γυναίκες της διπλανής πόρτας με εξαιρετικά προσόντα βασανίζονται καθημερινά και ανελέητα. Εξάλλου, οι αριθμοί επιβεβαιώνουν τα παραπάνω. Αυτό με θυμώνει πραγματικά, γιατί διαιωνίζει μια κατάσταση, είναι το γεγονός ότι τα θύματα αυτά υπομένουν τη μοίρα τους, δε μιλάνε. Δέχονται την τραγική κατάσταση που ζουν».
Η κρίση πόσο έχει διογκώσει τα παραπάνω φαινόμενα; «Υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος, όμως. Μέσα στην κρίση, δεν είναι τυχαίο ότι η τέχνη, ένας μονόλογος, γεμίζει θέατρα. Ψάχνει περισσότερο την ουσία. Ίσως μέσω της κρίσης να νιώθουμε την πρόκληση να οραματιζόμαστε, να ελπίζουμε», τονίζει η ηθοποιός.
Προσθέτει, δε, ότι το έργο που έγραψε ο Αντώνης Τσιπιανίτης έχει τη μεγάλη ικανότητα να λέει σημαντικά πράγματα με αρκετό χιούμορ. «Ξέρετε, σε πολλά σημεία του έργου γελάει ο θεατής. Κι αυτό, τελικά, μας σώζει. Γενικότερα αυτή η συναισθηματική ιδιότητα είναι σωτήρια».
Πέρα από τις πόρτες της σκέψης που ανοίγει το έργο, εκείνο που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση είναι ότι ψάχνοντας για τη συνέντευξη διάβασα κριτικές ειδικών και θεατών, δεκάδες, και ήταν όλες διθυραμβικές. Η κυρία Διδασκάλου είναι μια καλλιτέχνις που πατάει σε πολύ γερές βάσεις. Γνωρίζει παρά πολύ καλά ότι χωρίς ζήλο, πολλή δουλειά και τύχη δε γίνεται τίποτα, δε γίνεται να πετύχεις, ό,τι κι αν κάνεις. Όπως και να έχει, θα χάσουμε όσοι δεν παρακολουθήσουμε το έργο.
Για το τέλος υπάρχει και μια έκπληξη. Επειδή την Παρασκευή είναι και η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, για όποιον από τους θεατές το θελήσει, η Κατερίνα Διδασκάλου θα διαβάσει -απαγγείλει ποιήματα τριών δικών μας ανθρώπων της τέχνης, των Μαρίας Πολυδούρη, Κικής Δημουλά και Τούλας Μπαρνασά.
«Η πόρνη από πάνω»
Παρασκευή 21 Μαρτίου, 21.30 και Σάββατο 22 Μαρτίου, 20.00
Κεντρική Σκηνή του ΔΗΠΕΘΕΚ (τηλ. 2721082616 & 2721095611).
Προπώληση εισιτηρίων στο Πνευματικό Κέντρο.
Τιμή εισιτηρίου: 10 ευρώ (ενώ για άνεργους και φοιτητές ισχύει η τιμή των 15 ευρώ για δύο άτομα).
Του Αντώνη Πετρόγιαννη
