Δημιουργικές αντιστάσεις και αντιεξουσία στην Καλαμάτα
Την περίοδο των εορτών είχα βγει για μια πρωινή βόλτα στην πόλη. Η πολύβουη πλατεία με έσπρωξε στα στενά της. Μ’ αρέσουν οι έρημοι δρόμοι, άλλωστε.
Στρίβοντας δεξιά και αριστερά έφτασα να ανεβαίνω την οδό Σφακτηρίας. Περίπου λίγο πριν από την 23ης Μαρτίου μού έκανε εντύπωση ένα καινούργιο μαγαζί. Αν και κλειστό, πλησίασα να το δω από κοντά. Μύριζε διαφορετικό αέρα από το συνηθισμένο. Εναλλακτικό, με μια θετική αύρα, θα έλεγα.
Προχθές, αποφάσισα μαζί με το Στασινό να το δούμε από κοντά, να μιλήσουμε με τους ανθρώπους του. Κατ’ αρχάς, πρόσεξα το όνομά του. «ΠΡΟΣΕΧΩΣ», με τις απαραίτητες επεξηγήσεις: παντοπωλείον- καφενείον- εντευκτήριον κ.ά.
Τα παιδιά που το διαχειρίζονται μας υποδέχτηκαν με χαμόγελο. Η Μαρηλιάννα, η Παναγιώτα και ο Νίκος.
Πρώτη ερώτηση, πώς προέκυψε η ονομασία του καταστήματος. Όπως μας είπε η Παναγιώτα, διάβαζαν το μυθιστόρημα του Λένου Χρηστίδη «Τα χαστουκόψαρα» και έψαχναν μέσα από τις σελίδες του τη λέξη που θα τους ενθουσιάσει. Τη βρήκαν στο «προσεχώς». Το όνομα, λοιπόν, βρέθηκε. Μετά άρχισαν οι ίδιοι να φτιάχνουν το χώρο. Αρχές Δεκεμβρίου ολοκληρώθηκε η προσπάθεια και άνοιξαν ρολά.
Μετά τα πρώτα ανιχνευτικά, συνεχίσαμε τη συζήτηση. Μίλησε η Παναγιώτα: «Η επιθυμία μας για αυτό το πείραμα μας έφερε κοντά με βάση διάφορες εικόνες και εμπειρίες που κουβαλούσε ο καθένας μας. Δε βρεθήκαμε τυχαία. Οι δρόμοι μας συνέκλιναν σταδιακά από διαφορετικές πορείες. Εμπνευστήκαμε από πρωτοβουλίες ανθρώπων και κινημάτων σε όλο τον κόσμο, που σε συνθήκες κρίσης, αντί να παραδοθούν στην απελπισία και την εξαθλίωση, επιχείρησαν να δώσουν συλλογικές απαντήσεις στο πρόβλημα της καθημερινής επιβίωσης.
Τολμάμε να επιχειρήσουμε στην πράξη μια διαφορετική πρόταση στην οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας. Αυτό που επιχειρούμε να δημιουργήσουμε με αυτό το καφενείο είναι μια κολεκτίβα εργασίας. Η νομική μορφή είναι ο αστικός συνεταιρισμός. Ένας συνεταιρισμός αλλιώτικος, χωρίς μετόχους-ιδιοκτήτες και ένας χώρος εργασίας χωρίς υπαλλήλους και αφεντικά.
Έτσι, αυτό το καφενείο ανήκει σε όσους και όσες κάθε φορά το δουλεύουν μετέχοντας στη συλλογικότητα. Για τη δημιουργία του συνεισφέραμε όλα τα μέλη ανάλογα με τις οικονομικές μας δυνατότητες, αναλαμβάνοντας όμως από κοινού το ρίσκο και την ευθύνη.
Βασικό όργανο λήψης αποφάσεων είναι η συνέλευση των μελών του συνεταιρισμού, που αποτελείται από τις κάθε φορά εργαζόμενες. Ο τρόπος λήψης των αποφάσεων επιδιώκουμε να εμπεριέχει τη μέγιστη δυνατή συναίνεση όλων των μελών.
Η πρότασή μας έχει πολύ δρόμο για να ολοκληρωθεί. Δεν είναι, όμως, μια πρόταση που αφορά μόνο εμάς, ένα εγχείρημα για να λύσουμε το ατομικό πρόβλημα εργασίας της καθεμιάς μας. Θέλουμε να αποτελέσει μια εμπειρία που θα χρησιμεύσει σε πολύ περισσότερους από εμάς. Η δράση μας εντάσσεται σε ένα συνολικό ρεύμα κοινωνικής αλλαγής, σε μια κινηματική διαδικασία που αγκαλιάζει όλες τις πλευρές της ζωής, που αντιστέκεται στις κυρίαρχες συνθήκες, που εξερευνά και δημιουργεί νέους τρόπους ζωής.
Πέρα από το εργασιακό, στο χώρο αυτό επιδιώκουμε να χωρέσουμε τις επιθυμίες μας συνολικά, στο βαθμό που είναι εφικτό. Με αυτό το κριτήριο προτιμήσαμε -στο μέτρο του δυνατού- τη συνεργασία με μικρούς παραγωγούς ή κοινότητες παραγωγών, επιλέξαμε να σερβίρουμε και να διακινούμε προϊόντα εναλλακτικού/αλληλέγγυου εμπορίου (καφέ από ζαπατίστικους συνεταιρισμούς του Μεξικού), διατηρώντας παράλληλα τις τιμές του καφενείου προσιτές σε όλους. Δίκαιες τιμές, ενίσχυση των μικρών παραγωγών σε όλο τον κόσμο, διάθεση προϊόντων που δεν έχουν προέλθει από την (υπερ)εκμετάλλευση της ανθρώπινης εργασίας, συνιστούν τους βασικούς άξονες στους οποίους κινείται το αλληλέγγυο εμπόριό μας.
Με το ίδιο κριτήριο επιλέγουμε και θέλουμε να λειτουργεί το καφενείο και ως χώρος φιλοξενίας εκδηλώσεων ενημέρωσης/προβληματισμού και πρωτοβουλιών που ανιχνεύουν δρόμους αυτοδιαχείρισης, αυτοοργάνωσης και άμεσης δράσης.
Ξέρουμε πως όλα αυτά μπορεί να μοιάζουν λίγα και αποσπασματικά. Οι δυσκολίες και οι αντιφάσεις είναι μπροστά σε κάθε βήμα μας. Θέλουμε, όμως, να ψάξουμε συλλογικές και όχι ατομικές απαντήσεις και να τις δοκιμάσουμε στην πράξη, μαθαίνοντας από την ιστορική εμπειρία ανάλογων εγχειρημάτων. Θέλουμε να δοκιμάσουμε μια καθημερινότητα που θα περιλαμβάνει την εργασία ως αναπόσπαστο δημιουργικό κομμάτι της και όχι ως σκλαβιά, ως ένα χρόνο μέσα στη μέρα που θέλει κανείς να ξεχάσει.
Φτιάξαμε, λοιπόν, αυτό το καφενείο. Το καφενείο μας. Είναι ανοιχτό από το πρωί μέχρι αργά το βράδυ. Προσφέρουμε σχεδόν τα πάντα. Πάνω απ’ όλα, όμως, θέλουμε να προσφέρουμε ένα χώρο συνάντησης, ψυχαγωγίας και δημιουργίας, να μοιραστούμε ερωτήματα, ιδέες και όνειρα. Να μοιραστούμε μαζί σας “Το Προσεχώς”»…
Στο τέλος τη ρωτήσαμε αν ένα τέτοιο μαγαζί, με την ανάλογη κουλτούρα, χωράει στην Καλαμάτα. Η Παναγιώτα είναι αισιόδοξη: “Η Καλαμάτα έχει πολλά πρόσωπα, όντως. Όμως, είναι και πόλη του πολιτισμού. Κι αυτό λέει πολλά για εμάς. Μας μεγάλωσε, οφείλουμε να της δώσουμε και εμείς κάτι πίσω…».
Του Αντώνη Πετρόγιαννη
