Με το κείμενο που ακολουθεί επιδιώκω να δώσω μια εικόνα των αναπτυξιακών αλλά και των ατομικο- ωφελιμιστικών δυνατοτήτων που μπορούν να προκύψουν από τη διαχείριση των αυτοδιοικητικών προϋπολογισμών. Η μελέτη της σχετικής νομοθεσίας και οι, ποικίλων εκδοχών, εφαρμογές της στην πράξη έχουν γίνει και έχουν εφαρμοστεί κατά την οχτάχρονη αυτοδιοικητική μου θητεία:
Ένας καλοσχεδιασμένος προϋπολογισμός, στηριγμένος σε ρεαλιστικά στοιχεία, αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό αναπτυξιακό εργαλείο για την κάθε περιοχή, είτε Δήμος είναι αυτή είτε Περιφέρεια. Η γνώση των δυνατοτήτων πρόσκτησης πρόσθετων, σε σχέση με τις τακτικές κρατικές επιχορηγήσεις, πόρων, αποτελεί μια σταθερή πηγή εμπλουτισμού των εσόδων του. Κυρίως, όμως, η σταθερή, και στηριγμένη σε ιδεολογικού χαρακτήρα κοινωνικά υπόβαθρα, κατανομή των εσόδων, μεταξύ λειτουργικών δαπανών και αναπτυξιακού χαρακτήρα επενδύσεων, δίνει τη δυνατότητα παραγωγής κοινωνικού έργου σε τρόπο που να καλύπτονται κύριες και βασικές ανάγκες της περιοχής και των κατοίκων της μέσω των αναγκαίων επενδύσεων δημόσιου χαρακτήρα. Η αποτελεσματική διαχείριση, που προκύπτει από τη συνδρομή αυτών των προϋποθέσεων, μεγιστοποιείται με την εκ του σύνεγγυς παρακολούθηση της ομαλής εξέλιξης όλων των αυτοδιοικητικών υποθέσεων που έχουν οικονομική χροιά.
Οι μέχρι σήμερα πλειοψηφίες, αυτές που δημιουργούσε ο εκλογικός νόμος για το συνδυασμό που πλειοψηφούσε, είχαν απόλυτες δυνατότητες κατανομής των πιστώσεων του προϋπολογισμού. Τα αποτελέσματα, σε σχέση με την ικανοποίηση των βασικών αναγκών των κοινωνικών ομάδων και της συνολικής κοινωνίας της περιοχής, δείχνουν την αποτελεσματική, και σύμφωνη με την εντολή του εκλογικού σώματος, διαχείριση των οικονομικών πόρων του κάθε αυτοδιοικητικού οργανισμού. Δεδομένου ότι οι προεκλογικές διακηρύξεις των συνδυασμών είναι αν όχι ανύπαρκτες τουλάχιστον γενικόλογες και ασαφείς, η κατανομή των πιστώσεων γίνεται στην πράξη από τον επικεφαλής και τη στενή ηγετική ομάδα του.
Η πρώτη απόκλιση, που οδηγεί σε αναποτελεσματικές διαχειρίσεις, οφείλεται σε επιλογές έργων και ενεργειών που συμβάλλουν στην αναπαραγωγή της ηγετικής ομάδας κατά τις επόμενες εκλογικές διαδικασίες. Οι πόροι που διατίθενται στη βάση αυτής της λογικής έχουν μειωμένες κοινωνικές αποδόσεις και μεγιστοποιούν την ωφελιμότητα συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων ή και προσώπων που έχουν εκλογικές επιρροές. Πάντα υπάρχουν κάποιες αιτιολογήσεις αυτών των επιλογών, που επιδιώκεται συνήθως να εμφανίζουν επίπλαστα ιδεολογικά υπόβαθρα.
Δεδομένου ότι ένα μεγάλο μέρος των προϋπολογισμών διατίθεται για την εκτέλεση τεχνικών έργων, μία απλή προσέγγιση των στοιχείων που εμφανίζονται στη δημοσιότητα οδηγεί σε εξαγωγή συμπερασμάτων για την τήρηση ή όχι των κανόνων επίβλεψης και εποπτείας. Κριτήρια για την εξέταση της ομαλής εξέλιξης του κάθε τεχνικού έργου, αποτελούν: α) η συσχέτιση της τήρησης των κανόνων ανταγωνισμού ή η παράκαμψή τους με επίκληση διάφορων λόγων, κυρίως χωρίς επαρκή τεκμηρίωση, β) η ολοκλήρωση των έργων στη συμβατική προθεσμία, γ) οι συμπληρωματικές συμβάσεις με την επίκληση νέων εργασιών που δεν προβλέπονται στη σύμβαση, γ) οι ανακεφαλαιωτικοί πίνακες και οι αναθεωρήσεις ποσοτήτων και η συσχέτιση του τελικού κόστους του κάθε έργου με το αρχικό ποσό της σύμβασης. Είναι αυτονόητο ότι οι αποκλίσεις που δημιουργούνται από τη μη τήρηση αυτών των κριτηρίων, οδηγούν σε αναίτιες απορροφήσεις πιστώσεων του προϋπολογισμού, με αποτέλεσμα τη μείωση των δυνατοτήτων ικανοποίησης του συνόλου των βασικών κοινωνικών αναγκών της κάθε περιοχής.
Ο προβληματισμός που δημιουργείται, σχετικά με την οικονομική διαχείριση των αυτοδιοικητικών οργανισμών, μετά την εφαρμογή της απλής αναλογικής στις επικείμενες εκλογικές διαδικασίες, σχετίζεται με τον τρόπο διαμόρφωσης πλειοψηφιών για την κατανομή των πιστώσεων, αλλά και με την παρακολούθηση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού.
Στη διαμόρφωση των πλειοψηφιών στα συλλογικά όργανα και σε πολλές περιπτώσεις και στα μονομελή όργανα, στις περισσότερες περιπτώσεις, θα συμμετέχουν πρόσωπα με διαφορετικές αυτοδιοικητικές αφετηρίες. Στο καλό σενάριο θα διαμορφώνονται πιο ανοιχτές διαδικασίες που θα συμβάλλουν στη δημοκρατικότερη διαχείριση των κοινών υποθέσεων της κάθε περιοχής. Αν, όμως, οι παθολογίες των προσώπων δε συντείνουν στην υλοποίηση αυτού του σεναρίου, θα γιγαντωθούν οι απόκρυφες συμφωνίες, όπου τα ατομικά συμφέροντα θα αποτελούν κυρίαρχη συνιστώσα στις διαχειριστικές επιλογές των αυτοδιοικητικών οργανισμών. Η ικανοποίηση ή όχι αυτού του είδους επιδιώξεων θα οδηγεί σε ρευστές καταστάσεις και ανατροπές που θα αποτελούν στοιχεία διαρκούς κρίσης… Το απεύχομαι…
Του Νίκου Ευστρ. Μαραμπέα
