Η παρουσία της χελώνας καρέτα καρέτα στην Ελλάδα είναι συνυφασμένη με δύο έννοιες: της απειλής κατά του είδους και της μάχης, η οποία κάποτε δινόταν στον Κόλπο του Λαγανά, στη Ζάκυνθο. Τώρα έχει μεταφερθεί στον Κόλπο της Κυπαρισσίας, στη δεύτερη σημαντικότερη παραλία ωοτοκίας της στη Μεσόγειο.
Μια ολόκληρη περιοχή από το Καλό Νερό Μεσσηνίας έως τις εκβολές της Νέδας, του ποταμού που αποτελεί φυσικό σύνορο των Νομών Μεσσηνίας και Ηλείας, παλεύει άτσαλα μέσα στην κρίση να βρει προσανατολισμό για την τουριστική της ανάπτυξη. Ξαφνικά, η χελώνα που έβρισκε πάντοτε τον δρόμο της στην τεράστια αμμώδη παραλία της περιοχής για να φτιάξει τη φωλιά της, έγινε εχθρός. Ποτέ στο παρελθόν η καρέτα καρέτα δεν ήταν αντικείμενο συζήτησης στα καφενεία των γύρω χωριών, όπως είναι φέτος. Και ποτέ οι κάτοικοι δεν είχαν φοβηθεί τόσο ένα απειλούμενο είδος όσο φέτος. Το αποτέλεσμα είναι οι χελώνες να φτιάχνουν τις φωλιές της σε απίστευτα εχθρικό περιβάλλον. Οι εθελοντές του Συλλόγου για την Προστασία της θαλάσσιας Χελώνας Αρχέλων δίνουν, επί δεκαετίες, κάθε χρόνο το «παρών» στην παραλία του Κυπαρισσιακού Κόλπου. Φέτος είδαν τον εξοπλισμό τους να κάνει φτερά, βρήκαν τα λάστιχα του αυτοκινήτου τους σκασμένα, εκδιώχθηκαν από την παραλία του Καλού Νερού, όπου επί χρόνια έστηναν κιόσκι πληροφόρησης του κοινού, και κάθε ξημέρωμα που ξεκινούν για να εντοπίσουν τις φωλιές και να τις μαρκάρουν «συνοδεύονται» από ντόπιους που αρκετές φορές, όπως καταγγέλλεται, επιδεικνύουν εκφοβιστική συμπεριφορά. Όλα αυτά, υπό την απειλή παραπομπής της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και την επιβολή τσουχτερού προστίμου, αφού ακόμη μία φορά η χώρα μας αποδεικνύεται ασυνεπής σε δεσμεύσεις και υποχρεώσεις της.
Η μάχη της χελώνας στον Κυπαρισσιακό Κόλπο άρχισε πέρυσι τον Ιούλιο. Τότε, κλιμάκιο ελεγκτών της Κομισιόν έκανε αιφνιδιαστικό έλεγχο στην παραλία ωοτοκίας και ό,τι εντόπισε περιγράφεται σε έκθεση 35 σελίδων: η παραλία αποτελεί ιδιαίτερο οικοσύστημα αμμοθηνών, μέσα στα όρια της προστατευόμενης από τη συνθήκη Natura περιοχής. Ήδη από το 2002 στα συρτάρια του πρώην υπουργείου ΠΕΧΩΔΕ υπάρχει μελέτη για τα συγκεκριμένα μέτρα που θα έπρεπε να ληφθούν προκειμένου να προστατεύεται αποτελεσματικά η καρέτα καρέτα. Τίποτα από όσα προβλέπονταν δεν έγινε. Επιπλέον, οι ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικές για το οικοσύστημα.
Καντίνες που λειτουργούσαν έξω από κάθε κανόνα ως μπαρ 24ωρης λειτουργίας, δυνατό φώτα και μουσική κατά μήκος της παραλίας δημιουργούσαν εχθρικό περιβάλλον για το απειλούμενο με εξαφάνιση
ζώο. Μπροστά στον κίνδυνο επιβολής πρόστιμου αρκετών δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, το υπουργείο Περιβάλλοντος αναγκάστηκε να πάρει μέτρα. Φέτος δεν δόθηκαν άδειες και δεν λειτουργούν καντίνες στα όρια του πρώην δήμου Αυλώνος, ενώ ανεστάλη η έκδοση οικοδομκών αδειών – η αναστολή αφορά και τουριστική επένδυση ανέγερσης 40 τουριστικών κατοικιών. Παράλληλα, το ενδιαφέρον της Κομισιόν είναι στραμμένο στον Κυπαρισσιακό Κόλπο, αφού οι εξηγήσεις που έχει δώσει η χώρα μας έως τώρα δεν έχουν κριθεί ικανοποιητικές. «Διανύουμε κρίσιμο καλοκαίρι», λέει στα «ΝΕΑ» η Παναγιώτα Θεοδώρου, επικεφαλής των ερευνητικών προγραμμάτων του Συλλόγου Αρχέλων στην Πελοπόννησο.
Τόσο η ίδια όσο και οι εθελοντές που παίρνουν μέρος στο πρόγραμμα εντοπισμού, καταγραφής και προστασίας των φωλιών στον Κυπαρισσιακό – φθάνουν περίπου τους 500 που εναλλάσσονται από τον Μάιο έως τον Σεπτέμβριο – περιγράφουν την πρωτόγνωρη κατάσταση, με την οποία, όπως λένε, έχουν βρεθεί φέτος αντιμέτωποι. Οι εθελοντές προέρχονται από όλο τον κόσμο και είναι κατά κανόνα φοιτητές ή επιστήμονες – θαλάσσιοι βιολόγοι ή άλλων συναφών ειδικοτήτων – οι οποίοι κατά ομάδες ξεκινούν καθημερινά τα χαράματα για να εντοπίσουν τα ίχνη των χελωνών και να φθάσουν στις φωλιές τους. «Στις 13 Ιουνίου άγνωστοι έκλεψαν τον εξοπλισμό μας στη θέση Βουνάκι: GP5, μεζούρες, σημειώσεις. Πριν από μερικές ημέρες οι εθελοντές μας βρήκαν το αυτοκίνητο με σκασμένα και τα τέσσερα λάστιχα», λέει η κ. Θεοδώρου.
ΣΤΟ ΜΑΤΙ ΤΗΣ Ε.Ε. «Η χώρα μας απάντησε στην έκθεση της Κομισιόν. Τον περασμένο Νοέμβριο μάλιστα έδωσε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα δράσεων, παράλληλα με υπόσχεση επικαιροποίησης της μελέτης που είχε μείνει στα συρτάρια», επισημαίνει η επικεφαλής των ερευνητικών προγραμμάτων. Την άνοιξη όμως νέο κλιμάκιο ελεγκτών διαπίστωσε ότι οι δράσεις δεν είχαν δρομολογηθεί, αντιθέτως εντόπισαν περαιτέρω υποβάθμιση. Μπροστά στη νέα αντίδραση της Ε.Ε. ελήφθησαν τα έκτακτα μέτρα, που περιλαμβάνουν και την αναστολή της οικοδομικής δραστηριότητας – βεβαίως, εξαιρείται η περιοχή του Καλού Νερού αφού δεν μπορεί να σταματήσει η οικοδομή στον οικισμό. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, οι εθελοντές του Συλλόγου Αρχέλων και οι χελώνες έγιναν το κόκκινο πανί. Στα καφενεία ακούς τους κατοίκους της περιοχής, ιδιαίτερα στο Καλό Νερό, να μιλούν με βεβαιότητα για την επικείμενη απώλεια των περιουσιών τους. «Θα μας πάρουν τα χωράφια για τη χελώνα» λένε, ενώ είναι βέβαιοι για τις προθέσεις των εθελοντών. «Βρίσκουν μια φωλιά και μοιράζουν τα αυγά σε δέκα για να φαίνονται πολλές, αφού ανάλογα με τις φωλιές που βρίσκουν παίρνουν λεφτά από την Ευρωπαϊκή Ένωση», λένε με την ίδια απόλυτη βεβαιότητα. «Η αλήθεια είναι ότι δουλεύουν όλοι σε εθελοντική βάση και δεν υπάρχει καμία αμοιβή – πολύ περισσότερο μάλιστα με βάση το πόσες φωλιές θα εντοπίσουμε», λέει φανερά προβληματισμένη η κα Θεοδώρου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, εξηγεί, όταν η φωλιά που θα εντοπίσουν οι εθελοντές βρίσκεται πολύ κοντά στο νερό και υπάρχει κίνδυνος να παρασυρθούν στη θάλασσα τα αυγά, τότε εφαρμόζεται η διεθνής πρακτική του relocation, δηλαδή της μεταφοράς της φωλιάς.
«ΜΑΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ». Η Σάρλοτ Μπέλτσερ, φοιτήτρια από τη Βρετανία, μετέχει στο πρόγραμμα προστασίας της καρέτα καρέτα εδώ και τρία χρόνια. «Φέτος μας αντιμετωπίζουν με εχθρικότητα», λέει. «Ξεκινάμε το πρωί και δουλεύουμε υπό παρακολούθηση».
Η 28χρονη συμπατριώτισσα της Τερέζα Στιούαρτ προσφέρει εθελοντική δουλειά στο Σύλλογο από το 2005. Όπως λέει στα «ΝΕΑ», φέτος η διαφορά αντιμετώπισης των εθελοντών είναι τεράστια: «Δεν είναι μόνο ότι εργαζόμαστε υπό εποπτεία. Τις τελευταίες ημέρες διαπιστώνουμε μια άλλη τακτική: εμείς εντοπίζουμε τις φωλιές ακολουθώντας τα ίχνη που αφήνουν οι μητέρες χελώνες στην άμμο. Τώρα, λοιπόν, κάποιοι έχουν αρχίσει να σβήνουν αυτά τα ίχνη χρησιμοποιώντας φοινικόφυλλα. Πολλές φορές, επιχειρηματίες φωνάζουν να φύγουμε, την ίδια στιγμή που στους πελάτες τους διαφημίζουν το γεγονός ότι κάνουν διακοπές σε μια παραλία όπου φωλιάζει ένα απειλούμενο είδος, ακόμη χειρότερα
διαπιστώνουμε και βανδαλισμούς στις περιφραγμένες φωλιές».
Η καρέτα καρέτα δεν είναι καινούργια «κάτοικος» στον Κυπαρισσιακό. Παλαιότερα όμως δεν απασχολούσε κανέναν. Οι κάτοικοι της περιοχής ζούσαν σχεδόν αποκλειστικά από την καλλιέργεια της γης και δεν νοιάζονταν αν τις καλοκαιρινές νύχτες έβγαιναν στην παραλία οι χελώνες για να αποθέσουν τα αυγά τους στην άμμο. Μόνο τα παιδιά ενδιαφέρονταν για τη χελώνα, αφού τα αυγά ήταν πρώτης τάξεως… πολεμοφόδιο στις μεταξύ τους «μάχες».
Οι άνθρωποι του Συλλόγου Αρχέλων αποδίδουν την εχθρική συμπεριφορά τουλάχιστον έως ένα βαθμό στην παραπληροφόρηση ή στην ελλιπή πληροφόρηση των κατοίκων. «Πρέπει να οριστεί συγκεκριμένο πλαίσιο ώστε και το απειλούμενο είδος να προστατεύεται επαρκώς και οι άνθρωποι να ξέρουν ακριβώς τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν. Το βέβαιο είναι ότι η χελώνα μπορεί να αποτελέσει συγκριτικό πλεονέκτημα της περιοχής για την τουριστική ανάπτυξη που επιδιώκει», τονίζει η κ. Θεοδώρου.
«Ναι στα μέτρα προστασίας, όχι στη συνολική απαγόρευση»
ΤΗ ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ ανάμεσα στην ανάγκη να προστατευθεί η χελώνα καρέτα καρέτα και στην επιχειρηματική δραστηριότητα σε μια αναπτυσσόμενη τουριστική περιοχή, αναζητά ο Δήμος Τριφυλίας. Όπως επισημαίνει μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο δήμαρχος Κώστας Κόλλιας, η ένταση που διαπιστώνεται φέτος στην περιοχή έχει βασική αιτία το γεγονός ότι ελήφθησαν ξαφνικά – και αναγκαστικά – αυστηρά περιοριστικά μέτρα, με αποτέλεσμα κάτοικοι και επιχειρηματίες δικαιολογημένα να φοβούνται ότι εξαιτίας της χελώνας, δε θα μπορέσουν να λειτουργήσουν τα καταστήματά τους, ιδιαίτερα στον παραλιακό δρόμο του Καλού Νερού.
Μόλις την περασμένη Τετάρτη, ο Δήμος αποφάσισε να λάβει ο ίδιος μέτρα για την προστασία της χελώνας. «Είμαστε πλέον στο άλλο άκρο, στη συνολική απαγόρευση. Ούτε αυτό μπορεί να γίνει. Στην περιοχή ζουν άνθρωποι και έχουν δραστηριότητες. Αυτό που επιδιώκουμε είναι να εκδοθεί αμέσως προεδρικό διάταγμα που θα καθιστά σαφές τόσο το πλαίσιο της προστασίας, όσο και των επιτρεπόμενων δράσεων. Η απαγόρευση που επεβλήθη υπό την απειλή της Κομισιόν, φοβάμαι ότι θα φέρει αντίθετα αποτελέσματα», προσθέτει.
Της Ματίνας Ηρειώτου από την εφημερίδα τα «ΝΕΑ» της 3-4 Αυγούστου
O ακήρυκτος πόλεμος της χελώνας
