Με τον καθηγητή Ανδρέα Μαρκαντωνάτο συνομιλεί σήμερα το «Θάρρος».
Έχοντας υπηρετήσει στα Πανεπιστήμια Κρήτης και Πατρών, επόμενος σταθμός του ήταν το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, όπου κατέχει σήμερα τη θέση του προέδρου στο Τμήμα Φιλολογίας.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, μεταξύ άλλων, μας μιλά για το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και τους στόχους του για το Τμήμα Φιλολογίας, ενώ δεν παραλείπει να αναφερθεί στη γενικότερη κατάσταση που επικρατεί στην παιδεία, στην ελληνική γλώσσα, αλλά και στις αλλαγές που απαιτούνται στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Ακολουθούν όσα ενδιαφέροντα μας είπε ο καθηγητής:
-Μιλήστε μας λίγο για εσάς. Πότε ξεκινά η ακαδημαϊκή σας καριέρα;
Ήμουν ιδιαίτερα τυχερός στα πρώτα βήματα της ακαδημαϊκής καριέρας μου, διότι πριν από περίπου 15 χρόνια πήρα το βάπτισμα του πυρός στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, ένα υπέροχο μέρος με τρομερά αξιόλογους ανθρώπους. Είχα σπουδάσει στο εξωτερικό επί έξι χρόνια, συγκεκριμένα στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και είχα συνηθίσει να κινούμαι σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον επικεντρωμένο στην έρευνα υψηλού επιπέδου, οπότε η άφιξή μου στο Ρέθυμνο εκείνη την εποχή αποτέλεσε μια ομαλή μετάβαση στα ελληνικά πανεπιστημιακά πράγματα.
Ύστερα από ένα πέρασμα από το Πανεπιστήμιο Πατρών, όπου υπηρέτησα ως λέκτορας Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας, αγαθή τύχη με έφερε στο Τμήμα Φιλολογίας της όμορφης πόλης της Καλαμάτας.
-Πώς αποφασίσατε να μπείτε σε αυτόν το χώρο;
Ήδη από τα φοιτητικά μου χρόνια ήμουν προσανατολισμένος στην πανεπιστημιακή σταδιοδρομία, γι’ αυτόν το λόγο και μετά τις σπουδές μου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών πραγματοποίησα μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στην Αγγλία. Η ενασχόληση με τη λογοτεχνία, και ειδικότερα με τα κείμενα της ελληνικής αρχαιότητας, πάντοτε με συνάρπαζε, οπότε ήταν κατά κάποιον τρόπο νομοτελειακό να ασχοληθώ με τη φιλολογική επιστήμη.
Το γεγονός ότι ο πατέρας μου είναι κλασικός φιλόλογος ενδυνάμωσε έτι περαιτέρω την πεποίθησή μου ότι πρέπει να εμβαθύνω τις γνώσεις μου σε αυτόν τον εξαιρετικά ενδιαφέροντα τομέα.
-Το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου πώς προέκυψε;
Ήθελα πάντοτε να σταδιοδρομήσω σε ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα που χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα εξωστρεφή δυναμισμό και υποστηρίζεται από προσεγμένες υλικοτεχνικές υποδομές.
Το 2008, οπότε και εξελέγην στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, υπήρχε έντονη η αίσθηση (και ευτυχώς διατηρείται ακόμη και σήμερα!) ότι το νεόδμητο Τμήμα Φιλολογίας στην Καλαμάτα, το οποίο είχε ιδρυθεί από διαπρεπείς επιστήμονες, θα μπορούσε να αναδειχθεί σε φάρο της φιλολογικής επιστήμης στην περιοχή της Νότιας Ελλάδας.
Η ιδέα ότι θα μπορούσα κι εγώ να συμβάλω στην υλοποίηση ενός τέτοιου φιλόδοξου οράματος αποτέλεσε την κύρια αιτία της καθόδου μου στην Καλαμάτα. Ήταν, όντως, μία από τις σοφότερες αποφάσεις που έλαβα στη ζωή μου!
-Το Τμήμα Φιλολογίας Καλαμάτας είναι σχετικά νέο. Πώς κρίνετε την πορεία του μέχρι σήμερα;
Είχα την εξαιρετική τιμή να επιβλέψω ως πρόεδρος του Τμήματος Φιλολογίας την επετειακή εκδήλωση για τα δέκα έτη λειτουργίας μας κατά τον περασμένο Οκτώβριο. Η σεμνότητα της τελετής και η διάχυτη συγκίνηση των καθηγητών, των φοιτητών και των συμπολιτών μας κατέστησαν έκτυπο το αναντίρρητο γεγονός ότι η πορεία του Τμήματος έως τώρα υπήρξε ιδιαίτερα ικανοποιητική, κάτι το οποίο εγγυάται ότι στο άμεσο μέλλον το Τμήμα Φιλολογίας θα κατακτήσει κι άλλες κορυφές.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι μόνο τα τελευταία δύο έτη υλοποιήθηκαν πάμπολλες ακαδημαϊκές, ερευνητικές και συνεδριακές δράσεις και εκδηλώσεις, οι οποίες μάλιστα όχι μόνο αναβάθμισαν έτι περαιτέρω τις παρεχόμενες υπηρεσίες του Τμήματος προς τους φοιτητές του, αλλά επίσης ενίσχυσαν σε σημαντικό βαθμό την εξωστρέφεια του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου μέσα από τη σφυρηλάτηση άρρηκτων δεσμών με την τοπική κοινωνία της Μεσσηνίας.
Επί παραδείγματι, αναθεωρήθηκε εκ βάθρων το πρόγραμμα προπτυχιακών σπουδών του Τμήματος, αναβαθμίστηκε και διευρύνθηκε το Θερινό Σχολείο για Μεσσήνιους ομογενείς, ενισχύθηκε ο σημαντικός θεσμός της Πρακτικής Άσκησης προς όφελος των φοιτητών μας, οι οποίοι διψούν για επαγγελματικές εμπειρίες μέσα στον κόσμο της αγοράς, ενδυναμώθηκε το Πρόγραμμα Erasmus, προκειμένου να διευκολυνθούν οι ανταλλαγές φοιτητών με πανεπιστημιακά ιδρύματα της αλλοδαπής, αξιοποιήθηκε στο έπακρο ο εξοπλισμός που είχε προμηθευθεί το Τμήμα μας με τη συμβολή των κονδυλίων του ΕΣΠΑ, με αποτέλεσμα τη δημιουργία δύο νέων αιθουσών με Η/Υ τελευταίας τεχνολογίας και τη θέσπιση δύο ερευνητικών κέντρων για τη μελέτη της αρχαίας και της νέας ελληνικής γραμματείας.
Επίσης, οφείλουμε να επισημάνουμε την ίδρυση της Νέας Βιβλιοθήκης της Σχολής μας, η οποία με τις ποικίλες συλλογές βιβλίων και περιοδικών που στεγάζει σε τρία επίπεδα αποτελεί στολίδι, όχι μόνο για το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, αλλά και για την πόλη της Καλαμάτας.
Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες, οι οποίες αναδεικνύονται στον καινούργιο ιστότοπο του Τμήματος, πραγματοποιήθηκαν στη διάρκεια χαλεπών καιρών για την πατρίδα μας, όμως η καλή διάθεση και η προθυμία για προσφορά όλων των συναδέλφων ανέτρεψε τα εμπόδια που ορθώθηκαν κατά καιρούς στο μάκρος αυτής της διαδρομής.
-Γενικότερα η Πανεπιστημιακή Σχολή της Καλαμάτας έχει καταφέρει να μπει στη ζωή της «πόλης». Πρέπει, κατά τη γνώμη σας, μια Σχολή να είναι ενεργή σε μια πόλη;
Χαίρομαι που μαθαίνω και από εσάς ότι η Σχολή μας έχει καταφέρει να αφήσει το στίγμα της στην καθημερινότητα της πόλης. Αποτελεί ομόθυμη βούληση των συναδέλφων μου να στήσουμε δίαυλο επικοινωνίας με όλους τους κατοίκους της Καλαμάτας και, ει δυνατόν, της Μεσσηνίας. Η αλληλοτροφοδότηση αυτή, πόλης και Σχολής, είναι απολύτως απαραίτητη, διότι με τον τρόπο αυτόν αναζωογονείται πνευματικά η Καλαμάτα και ταυτόχρονα η πανεπιστημιακή κοινότητα δέχεται γόνιμα ερεθίσματα από τις πολυάριθμες πνευματικές ζυμώσεις που συντελούνται αυτήν τη στιγμή στην πόλη μας.
Αξίζει στο σημείο αυτό να υπογραμμίσω ότι η Σχολή μας και ευρύτερα το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου συνέβαλαν, στο μέτρο του δυνατού, στην τιτάνια προσπάθεια που κατέβαλε η Καλαμάτα με σκοπό τη διεκδίκηση του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το έτος 2021.
Πρέπει να τονίσω ότι η συμμετοχή μου στην Επιτροπή Πολιτιστικού Σχεδιασμού μού έδωσε την ευκαιρία να διαπιστώσω με θαυμασμό ότι η πόλη μας διαθέτει καταπληκτικούς ανθρώπους, οι οποίοι με τη βαθιά τους καλλιέργεια και τις αξιοσημείωτες πρακτικές τους γνώσεις θα μπορούσαν να συντελέσουν αποφασιστικά στην αναβάθμιση της ζωής των συμπολιτών μας.
Ύψιστο καθήκον της Σχολής μας είναι να λειτουργήσει ως φάρος πολιτισμού για την περιοχή της Μεσσηνίας, αλλά πρέπει συνάμα και η πόλη της Καλαμάτας να στηρίξει με όλες τις δυνάμεις της τα Τμήματα του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
-Μιλήστε μας για τα Ανοικτά Πανεπιστημιακά Σεμινάρια.
Ο θεσμός των Ανοικτών Πανεπιστημιακών Σεμιναρίων, τον οποίο εμπνεύστηκε, οργάνωσε και υλοποίησε με τεράστια επιτυχία η επίκουρη καθηγήτρια κα Ελένη Βολονάκη στο πλαίσιο της λειτουργίας του Εργαστηρίου Ρητορικής και Δραματικής Τέχνης, αποτελεί γέφυρα επικοινωνίας του Τμήματος Φιλολογίας με την κοινωνία της Καλαμάτας. Μέσα από την πρόσκληση και τη συμμετοχή διαπρεπών επιστημόνων και διακεκριμένων πνευματικών ανθρώπων τα Ανοικτά Πανεπιστημιακά Σεμινάρια, τα οποία διανύουν αισίως το δεύτερο έτος λειτουργίας τους και παρακολουθούνται από πλήθος κόσμου, αποσκοπούν στο να εξοικειώσουν τους φοιτητές μας, αλλά συνάμα και το ευρύτερο κοινό, με τους σύγχρονους προβληματισμούς, τους σχετικούς με θεμελιώδη ζητήματα της εποχής μας, όπως είναι λόγου χάριν οι ποικίλες εκφάνσεις του σημερινού πολιτικού λόγου στην Ελλάδα της οικονομικής και ηθικής κρίσης.
-Οι προσλήψεις εκπαιδευτικών του κλάδου έχουν παγώσει εδώ και χρόνια. Αξίζει, τελικά, ένας 18χρονος να σπουδάσει Φιλολογία;
Ομολογουμένως η οικονομική κρίση και γενικότερα η ανυπολόγιστη πλέον απώλεια θέσεων εργασίας σε όλους τους επαγγελματικούς τομείς δεν άφησαν ανέγγιχτη την επιστήμη της Φιλολογίας. Ωστόσο, και στην περίπτωση αυτή πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη δύσκολη κατάσταση με ανοικτό μυαλό και τον απαιτούμενο ρεαλισμό. Γενικότερα, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι όλα τα επαγγέλματα έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα από την παγκοσμιοποίηση του εμπορίου και των οικονομικών συναλλαγών, καθώς επίσης από την ορμητική είσοδο των νέων τεχνολογιών και της ρομποτικής στους χώρους εργασίας.
Θεωρώ ότι η επιλογή των φιλολογικών σπουδών για ένα νέο παιδί είναι σήμερα μια έξυπνη επιλογή, διότι η στέρεη γνώση της ελληνικής γλώσσας στη διαχρονία της και ειδικότερα η εμβάθυνση στην ελληνική γραμματεία θα αποτελέσουν σημαντικά προσόντα, προκειμένου κάποιος να διεκδικήσει στο μέλλον μία θέση εργασίας σε πάμπολλους τομείς, οι οποίοι μάλιστα συχνά έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με τον ελληνικό πολιτισμό.
Θα ήθελα να επαναλάβω ότι η βαθιά γνώση της ελληνικής γλώσσας και γραμματείας, συνοδευμένη από ευχέρεια στη χρήση της αγγλικής γλώσσας, της παγκόσμιας γλώσσας της εποχής μας, και από τις απαραίτητες γνώσεις στο πεδίο της νέας τεχνολογίας των Η/Υ, θα αποβεί σπουδαίο εχέγγυο επαγγελματικής αποκατάστασης τα επόμενα χρόνια.
-Γενικότερα πώς κρίνετε την κατάσταση στην ελληνική παιδεία εν έτει 2016;
Δεν επιθυμώ να συγκαταλέγομαι μεταξύ αυτών οι οποίοι είναι πάντοτε έτοιμοι να κηρύξουν τις γνωστές ιερεμιάδες αναφορικά με τη δήθεν καταβαράθρωση της ελληνικής παιδείας και την αναπόδραστη καταστροφή που περιμένει όλους μας ως παρηκμασμένη κοινωνία. Είμαι της άποψης ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει κάποια σημαντικά βήματα προόδου προς την κατεύθυνση εξορθολογισμού της διοικητικής δομής των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, καθώς επίσης έχουν ληφθεί αρκετές πρόνοιες αναφορικά με την αναβάθμιση της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Φυσικά πρέπει να καταβληθούν σύντονες προσπάθειες, προκειμένου να παγιωθεί σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης η νοοτροπία της αριστείας και της αξιοκρατίας. Χωρίς συνεχή αυστηρή αξιολόγηση κάθε εκπαιδευτική δομή, ακόμη και αυτή που ενισχύεται αδιάκοπα με άφθονα κονδύλια, είναι καταδικασμένη να εκφυλιστεί σε νοσηρό μηχανισμό εξυπηρέτησης ιδιοτελών επιδιώξεων.
-Πολλοί κάνουν λόγο για απλοποίηση της ελληνικής γλώσσας. Σας ενοχλεί αυτό το φαινόμενο;
Η γλώσσα ως ζωντανός οργανισμός πρέπει να προσαρμόζεται μέσω της απλοποίησης και της αναπροσαρμογής (όχι του ευτελισμού και της αλλοίωσης) στα μέτρα της κάθε εποχής, προκειμένου να επιβιώσει και συνάμα να καταστεί το θεμελιώδες εργαλείο έκφρασης των Ελλήνων όπου γης με την ιδιότητα της μητρικής γλώσσας. Πρέπει στο σημείο αυτό να υπογραμμίσουμε ότι η γνώση της αρχαίας ελληνικής, ιδίως της αττικής διαλέκτου, η οποία είναι το γλωσσικό όχημα που μπορεί να μας μεταφέρει με άνεση παντού, βοηθάει τα μέγιστα στην κατάκτηση της ελληνικής γλώσσας. Δε θα ήταν υπερβολή να ισχυριστώ ότι όσο καλύτερα κάποιος γνωρίζει την αττική διάλεκτο, τόσο καλύτερα μπορεί να χειριστεί την καθομιλουμένη.
-Πέραν της απλοποίησης της γλώσσας, οι νέοι γίνονται όλο και πιο ανορθόγραφοι. Πώς το δικαιολογείτε;
Βασικός λόγος για την ανορθογραφία που μαστίζει τους νέους είναι η στρεβλή εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, κυρίως στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο, όπου η ορθή και αποτελεσματική διδασκαλία της αττικής διαλέκτου δεν είναι πλέον εφικτή λόγω των απαράδεκτων διδακτικών εγχειριδίων, τα οποία πρέπει χωρίς χρονοτριβή να αντικατασταθούν με άλλα απλούστερα και παιδαγωγικώς αρτιότερα. Επιπροσθέτως, οι μαθητές πρέπει να μάθουν να χρησιμοποιούν βασικά βιβλία αναφοράς: λεξικά, γραμματικές, συντακτικά, οδηγούς για τη σωστή χρήση της ελληνικής γλώσσας. Εξυπακούεται ότι το τωρινό ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν προτρέπει τους μαθητές στο να ασκηθούν στο γράψιμο – μόνο η συνεχής ενασχόληση με τη συγγραφή κειμένων, και μάλιστα εκτενών, θα επέτρεπε στους νέους μας να εξοικειωθούν με τη γραπτή μορφή της γλώσσας μας. Οι πολλές και ποικίλες θεωρητικολογίες που κυκλοφορούν απλώς αποτρέπουν τους μαθητές από το να γράψουν ελληνικά!
-Τα Greeklish «σκοτώνουν» την ελληνική γλώσσα;
Η ελληνική γλώσσα, άτμητη και αέναη στο άνυσμα του χρόνου, δε θα πεθάνει ποτέ. Τα Greeklish είναι, κατά την άποψή μου, ένα ελαφρώς γελοίο επιγέννημα του διαδικτύου, το οποίο φθίνει σταδιακά και σύντομα θα αποτελέσει παρελθόν.
-Αυτή τη στιγμή στο Τμήμα «τρέχουν» τρία μεταπτυχιακά. Ποια η ανταπόκριση των πτυχιούχων φοιτητών μέχρι σήμερα; Να περιμένουμε κάτι νέο;
Πράγματι, το Τμήμα Φιλολογίας προσφέρει αυτήν τη στιγμή δύο εξαιρετικά οργανωμένα μεταπτυχιακά προγράμματα, το ένα στην Αρχαία Ελληνική Φιλολογία και το άλλο στην Ηθική Φιλοσοφία (Αρχαία και Νεότερη), καθώς επίσης οδήγησε προσφάτως στην ολοκλήρωσή του το μεταπτυχιακό πρόγραμμα της Ειδικής Αγωγής.
Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος, επειδή η απήχηση των δύο πρώτων μεταπτυχιακών προγραμμάτων υπήρξε ως τώρα πολύ μεγάλη, όχι μόνο στην περιοχή της Πελοποννήσου αλλά και ευρύτερα στη χώρα μας.
Η συνεργασία μας με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και ειδικότερα με το Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, παραμένει αγαστή και δημιουργική. Παρομοίως, το μεταπτυχιακό πρόγραμμα στην Αρχαία Ελληνική Φιλολογία, το οποίο προσελκύει κάθε χρόνο πολλούς υποψήφιους φοιτητές, έχει παγιωθεί στη συνείδηση του κόσμου ως ένα σοβαρό και άρτια συγκροτημένο πρόγραμμα σπουδών στον τομέα της μελέτης της αρχαίας γραμματείας μας. Ευελπιστούμε ότι σύντομα θα ιδρυθεί μεταπτυχιακό πρόγραμμα στη Νεοελληνική Φιλολογία, καθώς επίσης θα καταβληθεί προσπάθεια να θεσπιστεί αγγλόφωνος κύκλος μεταπτυχιακών μαθημάτων, σχετικών με την έρευνα στο πεδίο του αρχαίου θεάτρου και της αττικής ρητορείας.
-Με αυτό της Ειδικής Αγωγής, που υπήρχε πρόβλημα από την πλευρά του ιταλικού πανεπιστημίου, έχει βρεθεί λύση;
Επιτρέψτε μου να μην επεκταθώ αναφορικά με το ζήτημα αυτό, διότι οι δύο ενδιαφερόμενες πλευρές βρίσκονται ακόμη σε διαβουλεύσεις για το τι μέλλει γενέσθαι.
-Τι να περιμένουμε γενικότερα από το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και ειδικότερα από το Τμήμα Φιλολογίας;
Πιστεύω ακράδαντα ότι το Τμήμα Φιλολογίας θα συνεχίσει την ανοδική του πορεία τα επόμενα χρόνια και θα καταστεί πόλος έλξης φοιτητών από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι ήδη έχουν ληφθεί αποφάσεις για την έκδοση πανεπιστημιακής επετηρίδας της Σχολής μας, όπου θα δίδεται βήμα στους συναδέλφους και στους νέους μελετητές να δημοσιεύουν τα αποτελέσματα των ερευνητικών τους ενασχολήσεων. Επίσης, υπάρχει πρόβλεψη να συνεχίσουν τη λειτουργία τους τα Ανοικτά Πανεπιστημιακά Σεμινάρια, τα οποία θα αποτελούν προπομπό διεθνών επιστημονικών συνεδρίων αναφορικά με τη μελέτη της αρχαίας και της νέας ελληνικής γραμματείας.
Αξίζει να τονίσω ότι με την αξιοποίηση των μεταδιδακτορικών ερευνητών μας, οι οποίοι έχουν αναλάβει να υλοποιήσουν καινοτόμες επιστημονικές δράσεις, θα προχωρήσουμε στην έκδοση των πρακτικών των συνεδρίων μας σε έγκριτους εκδοτικούς οίκους του εξωτερικού.
Επιθυμία όλων μας είναι το Τμήμα Φιλολογίας να καταστεί σημείο αναφοράς για τη διεθνή επιστημονική κοινότητα, προκειμένου να ισχυροποιήσουμε έτι περαιτέρω το πτυχίο που απονέμουμε στους φοιτητές μας.
-Ποιοι οι στόχοι σας για το Τμήμα, αλλά και ως καθηγητής;
Κύριος στόχος μου είναι η υλοποίηση των επιστημονικών δράσεων και των συνεδριακών εκδηλώσεων που έχουν ήδη προγραμματιστεί, προκειμένου να ενδυναμωθεί η παρουσία του Τμήματος Φιλολογίας στην Καλαμάτα, καθώς επίσης η περαιτέρω βελτίωση των υλικοτεχνικών υποδομών, ειδικότερα η δρομολόγηση ανέγερσης φοιτητικής εστίας, πόθος και όνειρο όλων των συναδέλφων και των σπουδαστών μας.
Αναφορικά με την προσωπική μου πορεία, θα ήθελα απλώς να εκφράσω την ευχή να μπορέσω να συνεχίσω να συμβάλλω δημιουργικά στην επιστήμη μου και στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
