Τα διατηρητέα κτήρια της Καλαμάτας είναι ένα…καρφί στο μάτι της πόλης, αφού η κατάσταση των περισσότερων είναι υπό κατάρρευση. Δεν είναι όμως μόνο θέμα αρχιτεκτονικής και διαφύλαξης του πολιτισμού. Τα περισσότερα από αυτά είναι και άκρως επικίνδυνα για τους περαστικούς.
Προχθές, σε ένα από τα κουφάρια- διατηρητέα, στην οδό Αναγνωσταρά, “έβρεξε” σοβάδες. Ευτυχώς που δεν υπήρχε κάποιος διερχόμενος, γιατί το μέγεθός τους σίγουρα θα τον έστελνε στο νοσοκομείο.
Τούτων δοθέντων μπαίνει για μια ακόμα αφορά επιτακτικά το ερώτημα για το πώς πρέπει να διαχειριστούμε το πρόβλημα. Τα κτήρια “κουασιμόδοι” πρέπει να μεταμορφωθούν με κάποιο τρόπο.
Ας δούμε το πρόβλημα λίγο γενικότερα. Είναι καιρός τώρα που η ελληνική κοινωνία ζει ασύντακτα μια μη ομαλή, μη κανονική ζωή. Τι δουλειά θα κάνουμε από αύριο; Πώς θα πληρώσουμε, όχι τους φόρους επί των κερδών παραγωγικών δραστηριοτήτων, αλλά τα χαράτσια επί των όποιων αποθεμάτων μας; Για ποιο πράγμα προετοιμάζουν τις νέες γενιές τα σχολεία και τα πανεπιστήμια και με ποια μέσα θα το πετύχουν;
Σε μία κατάσταση που μοιάζει να εξελίσσεται με αυτόματο πιλότο, αναπάντητα ερωτήματα σαν αυτά μεγαλώνουν τη σύγχυση και μαζί της μία αίσθηση απόγνωσης. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως αυτό το κλίμα δεν οδηγεί πουθενά. Είναι κατεπείγον να ανασυνταχθούμε.
Και μέχρι να καταστρώσουμε ένα συνολικό σχέδιο για την πορεία μας, ας ξεκινήσουμε αποτιμώντας με συγκεκριμένο τρόπο την κατάσταση και μετρώντας τις δυνάμεις μας σε όλα τα εν δυνάμει παραγωγικά πεδία, όπως το αγροτικό, το βιομηχανικό, το τουριστικό και τα υπόλοιπα.
Ένα από αυτά τα πεδία είναι βεβαίως η «οικοδομή». Η «οικοδομή», κεντρική βιομηχανία της Ελλάδας σε ολόκληρη τη μεταπολεμική περίοδο, είναι σήμερα σε μαρασμό. Μία ανάλογη κατάσταση για τη Γερμανία θα ήταν η ολική κατάρρευση των αυτοκινητοβιομηχανιών της. Στις συνθήκες αυτές, η αποκαλούμενη «ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας» αποσυντίθεται.
Η τεχνογνωσία παραγωγής σταδιακά χάνεται, η αξία των αποθεμάτων της κοινωνίας που είχαν επενδυθεί στις κατασκευές απομειώνεται και η παραγωγή καθ’ εαυτή σχεδόν δεν υφίσταται. Μα, τα κτήρια, προϊόντα αυτής της μακρόχρονης εργώδους οικοδομικής δραστηριότητας, εμπλέκονται έτσι κι αλλιώς ποικιλοτρόπως στις ζωές μας.
Ποιος είναι λοιπόν ο βέλτιστος τρόπος διαχείρισής τους; Μπορούν να λειτουργήσουν με ασφάλεια αλλά και αποδοτικότητα μεσοπρόθεσμα; Πόσο απαραίτητη είναι μία αναβάθμισή τους ώστε να ανταποκριθούν σε νέες απαιτήσεις; Τι σημαίνει αυτό από τεχνική και οικονομική άποψη;
Στις περιπτώσεις κατεδάφισης και εκ νέου κατασκευής ποιες είναι οι τεχνικές, οικονομικές παράμετροι αυτού του εγχειρήματος και ποια τα περιθώρια που αφήνει το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο, αλλά και συγκεκριμένα δεδομένα της πραγματικότητας, όπως είναι η πολυϊδιοκτησία;
Ημερίδα
Η ανάδειξη αυτών των ζητημάτων ήταν το αντικείμενο ημερίδας με τον πολλαπλά συμβολικό τίτλο «Συντήρηση ή κατεδάφιση;» στο Τεχνικό Επιμελητήριο, η οποία οργανώθηκε, πρόσφατα, από το ΚΕΜ (Κοινωνικό Εργαστήριο Μηχανικών).
Η εκδήλωση είχε διεπιστημονικό χαρακτήρα, με εισηγητές τον καθηγητή ΕΜΠ Θ. Π. Τάσιο, με αντικείμενο της ομιλίας του τις υφιστάμενες κατασκευές υπό το πρίσμα των σύγχρονων αντιλήψεων για το σεισμό, τον Γεώργιο Γκανασούλη, γενικό διευθυντή Πολεοδομίας ΥΠΕΝ με θέμα της ομιλίας του «Συντήρηση ή κατεδάφιση: η παράμετρος των παραδοσιακών περιοχών και κτηρίων», τον αρχιτέκτονα Νίκο Φιντικάκη («Κλιματική αλλαγή: ένα νέο δεδομένο για τα κτίρια και τις πόλεις»), την αρχιτέκτονα Κωνσταντίνα Θεοδώρου («Νέα επιχειρηματικά μοντέλα αξιοποίησης του υφιστάμενου οικιστικού αποθέματος»).
Τα θέματα αιχμής που αναδείχθηκαν, και με τη συμβολή των παρευρισκόμενων επιστημόνων, με ανταλλαγή απόψεων τόσο μέσα στην αίθουσα, όσο και ηλεκτρονικά στη συνέχεια, είναι πολλά.
Κατ’ αρχήν προκύπτει πως σ’ αυτή την περίοδο των πενιχρών μέσων η έμφαση είναι κυρίως στη συντήρηση του υφιστάμενου οικοδομικού αποθέματος, καθώς η «δημιουργική κατεδάφιση», υπέρ της ανέγερσης ποιοτικότερων κατασκευών ή της μελετημένης εξάπλωσης των ελεύθερων χώρων και εν γένει της πολεοδομικής αναβάθμισης, μπορεί να λειτουργήσει σε μεγάλη κλίμακα μόνο σε φάσεις ευνοϊκής οικονομικής συγκυρίας.
Αναφορικά τώρα με τη συντήρηση, μεγάλο βαθμό ετοιμότητας έχουν ήδη δείξει οι Έλληνες μηχανικοί στο πεδίο σύνταξης Κανονισμών για τον έλεγχο επάρκειας και την ενίσχυση των υφιστάμενων κατασκευών, με κορυφαίο επίτευγμα τον ΚΑΝΕΠΕ (Κανονισμό Επεμβάσεων). Ανάλογη θωράκιση υπάρχει στη Νομοθεσία περί διατηρητέων και παραδοσιακών οικισμών.
Στο πεδίο όμως της νομοθεσίας που σχετίζεται με τις επενδύσεις και την επιχειρηματικότητα, η ύπαρξη του ΕΝΦΙΑ συνιστά επί της ουσίας μία τρομερή μέγγενη τόσο για την αξία των αποθεμάτων, όσο και κυρίως για την πολυπόθητη ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.
Τα υπουργεία Οικονομικών και Ανάπτυξης, σε συνεργασία με το ΥΠΕΚΑ και το ΥΠΠΟ, οφείλουν να μελετήσουν κατά προτεραιότητα νομοθετικούς τρόπους που να απελευθερώνουν την παραγωγικότητα αντί να τη συνθλίβουν, ώστε να εισπράττουν τελικά τους πολυπόθητους φόρους από την κίνηση και όχι από τα ακίνητα. Υπάρχουν τέτοια παραδείγματα σε ευρωπαϊκές χώρες που επίσης πλήττονται από την κρίση, όπως είναι η Ιταλία και η Πορτογαλία.
Καταλύματα
Τέλος, μια απρόσμενη ανάσα για το οικοδομικό είναι η μετατροπή διαμερισμάτων σε πλήρως εξυπηρετούμενα καταλύματα και η διάθεσή τους σε ξένους που επισκέπτονται την πόλη για λίγες μέρες ή εργάζονται εδώ για κάποιο διάστημα.
Τα θέματα δεν μπορούν να κλείσουν με μια ημερίδα, αλλά κάλλιστα μπορούν να ανοίξουν. Και άλλες ημερίδες θα ακολουθήσουν σ’ αυτή τη σειρά. Είναι πάντως ευεργετικό να διαπιστώνει κανείς πόση ενεργητικότητα, αλλά και πόσες δεξιότητες κρύβονται κάτω από την παγωνιά της καθήλωσης και την επιφάνεια της αποτελμάτωσης. Μόνο που επείγει να βρεθεί τρόπος όλα αυτά να βρουν δημιουργικές διεξόδους.
Επιμέλεια: Αντώνης Πετρόγιαννης
