Όπως πάντα, ο φωτογραφικός μας φακός συνεχίζει να ξεναγεί τους φίλους αναγνώστες, θιασώτες της παλιάς μας Καλαμάτας.
Κάθε φορά μάς παρουσιάζει άγνωστα σε πολλούς φωτογραφικά και ιστορικά γεγονότα, με σκοπό, βέβαια, την πληροφόρηση – κυρίως των νέων μας – για τον τόπο καταγωγής τους και την ιστορία του.
Ένα απ’ τα πιο αξιόλογα κομμάτια της ιστορικής μας Καλαμάτας είναι το μοναστήρι των Καλογραιών, αφιερωμένο στη μνήμη των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.
Η ιστορία του ξεκινάει απ’ τα 1795, όταν έφθασαν στην Καλαμάτα δύο μοναχές. Η μοναχή Σωφρονία, μικρή κόρη του καπετάν Θανάση Κουλά απ’ την Καρύταινα και η Μακαρία απ’ τη Μεθώνη.
Όταν έφθασαν στην Καλαμάτα, επισκέφτηκαν τον ιερομόναχο Γεράσιμο Παπαδόπουλο, έναν ευσεβή και φιλόθρησκο Καλαματιανό και του εξέφρασαν την ιδέα δημιουργίας στον τόπο μας μοναστηριού γυναικών.
Ο πατήρ Γεράσιμος τις ενεθάρρυνε και μαζί με το βαφτισιμιό του Πανάγο Στούνο (πυργοδεσπότη), και διαθέτοντας απ’ την περιουσία του χρήματα, συνετέλεσε στην ανοικοδόμηση των πρώτων κελιών για τις μέλλουσες μοναχές.
Αρωγοί σ’ αυτή την προσπάθεια ήρθαν ο μητροπολίτης Μονεμβασίας και Καλαμάτας Ιγνάτιος Ζαμπλάκος, καθώς και μερικοί πρόκριτοι της Καλαμάτας, και τους παρεχώρησαν χώρο, όπου βρισκόταν ο πύργος του Βαρσαμά, και ο προαύλιος χώρος της εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου.
Με την πάροδο του χρόνου εκεί χτίστηκαν και άλλα κελιά και οι μοναχές πολλαπλασιάστηκαν, με ηγουμένη τη Γρηγορία Καφετζοπούλου, η οποία ήρθε απ’ τη Νάξο.
Πρώτη μέριμνα του πατρός Γερασίμου ήταν ν’ αναθέσει στις μοναχές την εκπαίδευση στα κορίτσια της πόλης μας, σε γράμματα, χειροτεχνήματα και, κυρίως, στην τέχνη της μεταξοϋφαντουργικής. Επίσης, έπεισε τη μοναχή Σοφρωνία Μπενακοπούλα, η οποία εμόνασε στη Βλαχία, και χάρισε ένα τεράστιο ιδιόκτητο περιβόλι με μουριές, στη θέση Βαρσαμά κοντά στο Πηγάδι του Βοεβόδα. Το κτήμα αυτό δωρήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου του 1803 και μάλιστα με επιστολή δωρεάς, η οποία να είναι για πάντα αναλλοτρίωτη και αδούλωτη.
Στο χώρο αυτόν, λοιπόν, έγιναν 8 εργαστήρια, και λίγο αργότερα 27, προς όφελος της Μονής. Εκεί διδάχτηκε και αξιοποιήθηκε η τέχνη της μεταξοϋφαντουργικής και άρχισε να παίρνει πανελλήνιες διαστάσεις γνωριμίας.
Στο σημείο αυτό, όμως, θα διακόψουμε την πορεία της Μονής, για ν’ αναφερθούμε – όσο γίνεται πιο συνοπτικά – στο βιογραφικό του πρωτεργάτη και ιδρυτή της, Γερασίμου Παπαδοπούλου.
Ήταν γιος του Ιωάννη Παπαδόπουλου, ο οποίος ήρθε στην Καλαμάτα από τον Ζάτουνα, ασχολήθηκε με το εμπόριο και παντρεύτηκε την Αντωνία Καραλιά, εξέχουσας οικογένειας.
Ο Γεράσιμος γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1763 και το πραγματικό του όνομα ήταν Γεώργιος. Τελειώνοντας το ελληνικό και δημοτικό σχολείο φοίτησε στη Σχολή Δημητσάνας και έγινε διδάσκαλος.
Υπήρξε μεγάλη πνευματική φυσιογνωμία της χριστιανικής αρετής, και όπως αναφέρεται απ’ τους ιστορικούς μας, κοντά του εύρισκαν οι φτωχοί και κατατρεγμένοι ευεργεσία και προστασία, δεδομένου ότι είχε αποκτήσει τεράστια επιρροή στους Τούρκους ως πληρεξούσιος της πόλης και μέλος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου.
Λόγω χώρου, δεν μπορούν ν’ αναφερθούν λεπτομερώς οι ευεργεσίες που προσέφερε στον τόπο μας και ειδικότερα στο Μοναστήρι των Καλογραιών, του οποίου ήταν και δημιουργός. Η χαρισματική αυτή μορφή πέθανε στις 7 Ιουλίου του 1884 και ο τάφος του βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τοίχο του ναού της Μονής.
Συνεχίζοντας την ιστορική πορεία της Μονής των Καλογραιών μας, πρέπει ν’ αναφερθή ότι μετά την ατυχή επανάσταση των Θεόδωρου και Αλεξίου Ορλώφ το 1770, ο ναός της Μονής επυρπολήθη. Ανακατασκευάστηκε για να ξαναπυρποληθεί το 1825 από τον αιμοβόρο Ιμπραήμ.
Η Μονή υπέστη και άλλη μεγάλη δοκιμασία, όταν μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό το 1821, ο προτεστάντης αντιβασιλέας του Όθωνος, Γεώργιος Μάουρερ, εξέδωσε το 1833 διάταγμα και καταργούσε τα Μοναστήρια. Μεταξύ αυτών ήταν και το δικό μας Μοναστήρι των Καλογραιών, παρά τους αγώνες των καλογραιών, του ιδρυτή Γεράσιμου Παπαδόπουλου, των Καλαματιανών και του τότε δημάρχου Παναγιώτη Μπενάκη.
Ο Γ. Π., διαμαρτυρόμενος έντονα γι’ αυτή την απόφαση, συνελήφθη και εστάλη εξόριστος στη Μονή Βουλκάνου, σε ηλικία 72 ετών. Οι δε καλόγριες κατέφυγαν στην Καρδαμύλη της Μάνης.
Τέλος, το έτος 1858, ο ίδιος ο Βασιλιάς Όθωνας επανέφερε τις λειτουργίες των Μονών και ανέθεσε τον έλεγχο παρακολουθήσεως αυτών στις κατά τόπους Νομαρχίες, σε συνεργασία με τους επισκόπους.
Έκτοτε, το μοναστήρι των Καλογραιών μας λειτούργησε με υποδειγματικό τρόπο και, μάλιστα, ανεβάζοντας σε υψηλά επίπεδα την τεχνική της μεταξοΰφαντικής.
Η καλλιέργεια και η κατεργασία της φυσικής μετάξης έπαιξε μεγάλο ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της πόλης μας.
Έγιναν παγκοσμίως γνωστά τα περίφημα μεταξωτά της Μονής Καλογραιών Καλαμάτας, καθώς και τα καλαματιανά μεταξωτά μαντήλια της, που τραγουδήθηκαν και άφησαν ανεπανάληπτη εποχή.
Το Μοναστήρι Καλογραιών της Καλαμάτας έχει μια ιστορική πορεία 220 ετών. Τη μεγάλη της ιστορία έχει συγγράψει ο δημοσιογράφος και ιστορικός συμπατριώτης μας, Αλέκος Χρυσομάλλης, σε δύο τόμους, οι οποίοι διατίθενται από τα γραφεία της.
Για την ιστορία της πόλης: Βασίλης Ι. Μανιάτης
Υ.Γ. Για ιστορικούς λόγους αναφέρεται ότι ο μέγας ευεργέτης της πόλης μας, Σπυρίδων Αλεξανδράκης (1807 – 1871), υπήρξε εκ των μεγάλων υποστηρικτών της Μονής. Σύμφωνα με την επιθυμία του, έχει ταφεί δεξιά στην είσοδο του Μοναστηριού.
