Τους μάγεψε το τοπίο και η δυνατότητα να ζήσουν στη φύση, να ασχοληθούν με τις ελιές, να καλλιεργήσουν τον κήπο τους, κι αφού έπειτα από προσπάθεια κατάφεραν να πετύχουν το στόχο τους και να κατασκευάσουν τις κατοικίες τους, βλέπουν από τώρα να πλανιέται στην ατμόσφαιρα η οικολογική καταστροφή στην περιοχή, με τη δημιουργία της μονάδας επεξεργασίας των απορριμμάτων και του χώρου ταφής των υπολειμμάτων στην Καλλιρρόη.
Ο λόγος για μια ομάδα Σουηδών, με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, οι οποίοι έχουν κατασκευάσει κατοικίες στην παλιά Καλλιρρόη και αποκαλούν την κοινότητά τους «Ελαιώνα» (Olivlunden).
Ομολογώ πως δε γνώριζα την ιστορία της συγκεκριμένης κοινότητας, αλλά όταν μου ανέφερε την ύπαρξή της το μέλος της επιτροπής των κατοίκων που αντιτάσσονται στη λειτουργία του «καρκινοεργοστασίου», όπως το αποκαλούν, Δημ. Καπόπουλος, θέλησα να μάθω περισσότερα.
Ο κ. Καπόπουλος ήταν αυτός που έκανε την αρχική επαφή και από εκεί και μετά όλα ακολούθησαν το δρόμο τους. Με ενδιέφερε περισσότερο να μάθω τις απόψεις τους, δεδομένου ότι στις σκανδιναβικές χώρες η οικολογική συνείδηση είναι πολύ ανεπτυγμένη, όπως και η κουλτούρα τους για το περιβάλλον.
Τα όσα αναφέρει εκ μέρους της κοινότητας στο «Θ» η κα Μαργαρίτα Μέλμπεργκ, η οποία είναι και μεταφράστρια έργων της σουηδικής λογοτεχνίας στα ελληνικά, είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα. Δείχνουν ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης, που απέχει παρασάγγας από το δικό μας, καθώς στη χώρα τους έχουν μάθει πως αποτελούν κομμάτι του περιβάλλοντος, ενώ στην Ελλάδα αρκετοί είναι εκείνοι που θεωρούν πως οι έννοιες άνθρωπος και περιβάλλον είναι εντελώς ασύνδετες.
Τα κριτήρια επιλογής
Όπως μας είπε η κα Μέλμπεργκ, στην παλιά Καλλιρρόη έχουν κατοικία τέσσερις οικογένειες. Υπάρχει και άλλη μία που έχει αγοράσει γη, αλλά δεν έχτισε ακόμα το σπίτι της. Οι κάτοικοι της κοινότητας έχουν ηλικία από 2 έως 80 ετών. Οι ενήλικοι είναι όλοι απόφοιτοι πανεπιστημίων και σε αυτούς περιλαμβάνονται συνταξιούχοι γιατροί, φιλόλογοι, συγγραφείς, μεταφραστές, αρχιτέκτονες, καθηγητές, οικονομολόγοι και καλλιτέχνες.
Στο ερώτημα, πώς προέκυψε η επιλογή του συγκεκριμένου χώρου και ποια ήταν τα κριτήρια, η απάντηση είναι αφοπλιστική: «Μας μάγεψε το τοπίο! Η δυνατότητα να ζήσουμε στη φύση, να ασχοληθούμε με τις ελιές, να καλλιεργήσουμε τον κήπο μας. Χάρη σε Μεσσήνιους φίλους ανακαλύψαμε τον τόπο όπου θα μπορούσαμε να κάνουμε πραγματικότητα το όνειρό μας. Εδώ πρέπει να αναφέρω πρώτα πρώτα το Μεσσήνιο φίλο Νίκο Αθανασόπουλο, που στη δεκαετία του 1980 φιλοξένησε την οικογένειά μου στο σπίτι του στο χωριό Μίλα. Ο Νίκος και η γυναίκα του Κάριν, που εδώ και χρόνια ζουν μόνιμα στο χωριό τους, είναι οι κυριότεροι σύμμαχοι στην προσπάθειά μας να ριζώσουμε στην Καλλιρρόη.
Μεγάλη θέση στην καρδιά μας κατέχει και ο φίλος μας Θανάσης Ψαρούλης, που κατάγεται από τη Βασιλάδα. Έχει ελληνο- σουηδική οικογένεια, ζει στη Στοκχόλμη και στο χωριό. Με τα ποικίλα ενδιαφέροντά του στον τομέα του πολιτισμού και του τουρισμού, μας ενέπνευσε να συμπορευτούμε. Μας βοήθησε να ξεπεράσουμε πολλά πρακτικά προβλήματα και μας έφερε σε επαφή με αξιόλογους επιστήμονες-πρεσβευτές του μεσσηνιακού πολιτισμού, όπως τον Πέτρο Θέμελη, την Ξένη Αραπογιάννη, μέλη του Μεσσηνιακού Ευρωπαϊκού Συνδέσμου, του “Δρόμου της Ελιάς”, ερευνητές στην Costa Navarino κ.ά..»
Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι στο χώρο δεν υπήρχε παλιότερος οικισμός και όλα τα σπίτια κατασκευάστηκαν από την αρχή. Σύμφωνα με την κα Μέλμπεργκ, «ο συγκεκριμένος ελαιώνας ήταν εγκαταλελειμμένος και δύσβατος. Τον αγοράσαμε και ξεκινήσαμε από την αρχή. Το 2005 ζητήσαμε άδεια οικοδομής από την Πολεοδομία. Περιμέναμε δύο ολόκληρα χρόνια για να εκδοθεί! Ο λόγος; Το συμβούλιο δεν είχε ποτέ “απαρτία” και μας πήγαιναν από αναβολή σε αναβολή, ώσπου έδιωξαν το διευθυντή. Το 2007, με την πολυπόθητη άδεια στα χέρια, αρχίσαμε να κατασκευάζουμε τις προγραμματισμένες κατοικίες που ολοκληρώθηκαν την άνοιξη του 2009».
«Το αποφασίσαμε πολύ γρήγορα»
Δε χρειάστηκε, όμως, και μεγάλη σκέψη για να κατοικήσουν στην περιοχή: «Το αποφασίσαμε πολύ γρήγορα. Η ομορφιά του τοπίου, το κάστρο, η Μάλθη με τις αρχαιότητες που έφερε στην επιφάνεια ο Σουηδός αρχαιολόγος Νάταν Βαλμίν, η Αρχαία Μεσσήνη που χάρη στον Πέτρο Θέμελη και την ομάδα του αποκτούσε όλο και μεγαλύτερο κύρος, συντέλεσαν στο να πάρουμε αμέσως την απόφασή μας. Ενώ χτίζονταν τα σπίτια, ο Νίκος και η Κάριν μας φιλοξενούσαν εκ περιτροπής. Ξεκινήσαμε μαζί, και παράλληλα ιδρύσαμε το σύλλογό μας “Οι φίλοι του ελαιώνα”».
Έτσι, τα τελευταία πέντε χρόνια ο οικισμός κατοικείται για περίπου τρεις μήνες το χρόνο, όμως, κάποιοι από αυτούς κάθε δύο μήνες πηγαίνουν να μείνουν εκεί.
Η κα Μέλμπεργκ ανέφερε, επίσης, πως «στη δεκαετία του 1970 ήταν διαδεδομένη η συγκεκριμένη μορφή διαβίωσης, γνωστή με την ονομασία “Grona Vagen” (πράσινη τάση). Πολλοί άφηναν την πόλη για να ζήσουν κοντά στη φύση. Στο νησί Gotland, στο Osterlen στη νότια Σουηδία, στον απομακρυσμένο βορρά. Άνθρωποι της γενιάς μας αγόραζαν παλιές αγροικίες, κτήματα, βοσκοτόπια, για να ασχοληθούν με την κτηνοτροφία και τη γεωργία. Ο γνωστός οίκος μόδας Marimekko κάπως έτσι ξεκίνησε, έκανε τα χαρακτηριστικά υφάσματά του με δικές του πρώτες ύλες».
Δύο χιλιόμετρα μακριά
Υποθέτω πως αν γνώριζαν εκ των προτέρων ότι στον τόπο που επέλεξαν οι ίδιοι για να ζήσουν θα κατασκευαζόταν η συγκεκριμένη μονάδα, ίσως και να μην το έκαναν. Η μονάδα απέχει περίπου δύο χιλιόμετρα από τον οικισμό, σε ευθεία γραμμή και έχουν οπτική επαφή με αυτή, αλλά με ένα παλιό κάστρο, που δεσπόζει στο απέναντι βουνό.
Είναι χαρακτηριστικό ότι από την ταράτσα του σπιτιού της οικογένειας φαίνεται ακριβώς η θέση που έχει επιλεγεί για το εργοστάσιο, ενώ το πανέμορφο παλιό κάστρο θα «σβήσει» με την κατασκευή της μονάδας, όπως σημείωσε.
«Οικολογική καταστροφή»
Θέλησα να μάθω τους λόγους για τους οποίους υπάρχει η πεποίθηση πως η κατασκευή του σκουπιδοεργοστασίου θα επηρεάσει τη ζωή τους στην περιοχή.
Η απάντηση ήρθε σε δέκα λέξεις: «Μα οι λόγοι είναι φανεροί. Μιλάμε για μια οικολογική καταστροφή!». Η συνομιλήτριά μας συνέχισε λέγοντας πως «η μονάδα που προτείνει η ΤΕΡΝΑ θα απορριφθεί στην Ε.Ε. Εκτός από την ακαταλληλότητα του χώρου –που αποδεικνύεται από τις μελέτες που έχουν γίνει–, δεν υπάρχει τοπική υποστήριξη. Ούτε καν διάλογος με την κοινωνία, η οποία θίγεται. Πώς είναι δυνατόν να ξεκινά ένα τεράστιο έργο χωρίς προετοιμασία, ενημέρωση και προγραμματισμό; Στο τέλος –επειδή οι δρόμοι εξυπηρετούν–, θα καταλήγουν σε εμάς και τα σκουπίδια της Κέρκυρας και, γιατί όχι, της Ιταλίας… Ας μας το πουν από τώρα! Στη δε Ιταλία ποιος είναι αυτός που διαχειρίζεται τα σκουπίδια;».
Η κοινότητα αντιδρά
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε πως η συνομιλήτριά μας έχει ήδη αντιδράσει στην πιθανότητα δημιουργίας της μονάδας, με επιστολές της στον τέως δήμαρχο Οιχαλίας Φίλιππο Μπάμη και τον νυν Αριστ. Σταθόπουλο, εκ μέρους της σουηδικής κοινότητας και συμπαραστέκεται στα αιτήματα των κατοίκων.
Όταν τη ρωτήσαμε για τις εκτιμήσεις της ως προς την κατάληξη της συγκεκριμένης υπόθεσης, απάντησε πως «ήδη βιώνουμε τις αρνητικές επιπτώσεις αυτής της ιστορίας. Στη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας η κοινότητά μας έτυχε σημαντικής προβολής στο σουηδικό Τύπο. Πολλοί Σουηδοί που αρχικά έδειξαν ενδιαφέρον και είχαν την πρόθεση να κατέβουν προκειμένου να σταθμίσουν την προοπτική μιας επένδυσης στην Καλλιρόη, έκαναν πίσω. Γιατί; Μα δεν μπορούμε να αποσιωπήσουμε αυτό που επίκειται να συμβεί…».
Η ίδια εκτιμά ότι η προσπάθεια της κοινότητας δεν είναι αρκετή και προσθέτει ότι υπήρξε καθυστέρηση στην ενημέρωση. «Κινητοποιηθήκαμε χάρη στους εκπροσώπους του συλλόγου “Ο Άγιος Κωνσταντίνος”, που συναντήσαμε στις αρχές Σεπτεμβρίου. Θέλουμε να κάνουμε περισσότερα, ελπίζω να προλάβουμε», είπε χαρακτηριστικά.
Δηλώνει πως «θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε. Θα επιστρατεύσουμε και άλλες δυνάμεις. Θα προχωρήσουμε μαζί με τους κατοίκους. Έχουμε ακόμα ελπίδα. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε ότι περισσότερες από 60 οικογένειες Σουηδών έχουν χτίσει σπίτια στη Μεσσηνία για παραθερισμό και αναψυχή. Αποτελούν και αυτοί ένα δυναμικό. Πρόκειται για φιλέλληνες που σίγουρα θα μας συμπαρασταθούν».
«Ο εχθρός του λαού»
Θα πρέπει να θυμίσουμε ότι πρόσφατα η κα Μέλμπεργκ είχε αποστείλει επιστολή στο ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας, προτείνοντας να ανέβει το έργο του Ίψεν «Ένας εχθρός του λαού», που αναφέρεται στο ζήτημα των απορριμμάτων, προσφέροντας τη μετάφραση χωρίς αμοιβή. Θελήσαμε να μάθουμε αν δόθηκε απάντηση σε αυτή την πρόταση κι αν υπάρχει ή όχι πεδίο συνεννόησης με το ΔΗΠΕΘΕ.
Όπως μας είπε, «δεν μπορώ να ξέρω, αφού δε γνωρίζω κανέναν εκεί. Η πρόταση ήταν αυθόρμητη. Εννοώ πως μόλις συνειδητοποίησα ότι το έργο μάς αφορά και πως θα μπορούσε να βοηθήσει την υπόθεσή μας, έγραψα αμέσως την επιστολή. Ο θεατρικός λόγος έχει μεγάλη απήχηση. Μια παράσταση μπορεί να πετύχει αυτό που δεν πετυχαίνουν ούτε οι συγκεντρώσεις ούτε οι φωνές διαμαρτυρίας».
Του Χάρη Χαραλαμπόπουλου
