ΤΑΣΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ, ΚΥΡΙΩΣ ΝΕΩΝ, ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ
Του Αντώνη Πετρόγιαννη
Στην πρόσφατη συνέντευξη Τύπου στο ΤΕΙ Πελοποννήσου (Καλαμάτας) για το πρόγραμμα «Τριπτόλεμος», ο επίκουρος καθηγητής, Αναστάσιος Κώτσιρας, υποστήριξε ότι τα δύο τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική τάση και στο νομό μας επιστροφής, κυρίως νέων ανθρώπων, στο χωράφι. Ως απάντηση στην κρίση.
Σε δηλώσεις του στο «Θάρρος» ο διευθυντής Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής στην Τριφυλία, Αντώνης Παρασκευόπουλος, ανέφερε ότι παρά τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας για το νομό, στα οποία υπερέχει ο τριτογενής τομέας στην απασχόληση των κατοίκων, η πείρα του δείχνει ότι, όχι μόνο υπάρχει στροφή στον πρωτογενή τομέα, αλλά είναι κι αυτός, μαζί ίσως με τον τουρισμό, ο οποίος μπορεί να ξεκολλήσει τη Μεσσηνία από την ανεργία και την υπανάπτυξη.
Τώρα, ως γενικότερη αίσθηση, τα στοιχεία δείχνουν ότι καταγράφεται μια μικρή αλλά ευδιάκριτη πλέον στροφή στο γεωργικό τομέα, ως απότοκο φαινόμενο της κρίσης που χτύπησε ιδιαίτερα τα μεγάλα αστικά κέντρα. Υπάρχει μια σαφής «εισαγωγή» νέων αγροτών στο γεωργικό επάγγελμα, παρά τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν και με ανοικτό, βέβαια, το ερώτημα εάν πρόκειται για σταθερή επιλογή.
Έπειτα από δεκαετίες υποχώρησης του αριθμού των απασχολουμένων στη γεωργία, στα τέλη του 2013 καταγράφηκε (για δεύτερη φορά ύστερα από το 2010) μια μικρή αύξηση.
Στη νέα ιδέα της «αγροτικότητας» υπάρχει και η νοσταλγία της «επιστροφής στη γη και στις ρίζες». Αλλά πλέον, λόγω της οικονομικής κρίσης, η γεωργία αποκαθίσταται και προσεγγίζεται για πρώτη φορά από νέους κατοίκους των αστικών κέντρων, οι οποίοι προσδοκούν μια ζωή στις αγροτικές περιοχές, με απασχόληση, ποιότητα ζωής και περιβαλλοντική αξία.
Ιδιαίτερα σημαντική, σύμφωνα με την «Καθημερινή», είναι η ηλικιακή ανανέωση, καθώς η μέση ηλικία νεοεισερχομένων είναι 41,7 έτη έναντι του 47,3 των παλαιότερων αγροτών.
Τέλος, ο νέος αγρότης είναι σε μεγάλο βαθμό μορφωμένος, καθώς ο ένας στους τρεις έχει αποφοιτήσει από ΑΕΙ ή ΤΕΙ, ένας στους δέκα έχει και μεταπτυχιακό τίτλο, ενώ ένας στους δύο είναι απόφοιτος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (47%).
Δυνατότητες υπάρχουν, αλλά…
Η τάση επιστροφής στη γεωργία υπάρχει και είναι ελπιδοφόρα. Το ζητούμενο είναι εάν θα υπάρξει ανθεκτικότητα σε αυτήν την επιλογή. Κι ακόμα, εάν απλά θα επιστρέψουμε στην πρότερη κατάσταση ή θα έχουμε ένα τίναγμα προς τα εμπρός, με αλλαγή του παραγωγικού και αναπτυξιακού μοντέλου.
Δυνατότητες υπάρχουν. Είναι σημαντικό πως έξι στα πρώτα δέκα εξαγωγικά προϊόντα είναι αγροτικά το 2013 (νωπά φρούτα, ελαιόλαδο – ελιές, αυγά, γάλα κ.ά.).
«Οι μετακινήσεις προς τον αγροτικό τομέα δε συνοδεύονται από ένα πλαίσιο πολιτικής και μια στρατηγική για την ανάπτυξη της υπαίθρου. Υπάρχουν μόνο ρητορικές διαβεβαιώσεις σχετικά με τις νέες ευκαιρίες που ενδεχομένως να υπάρχουν σε αγροτικές περιοχές και οι οποίες παρουσιάζονται σχεδόν ως “χρυσωρυχεία”. Κι όμως, ο τομέας των τροφίμων έχει γίνει μια αρένα του ολιγοπωλιακού ανταγωνισμού. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι νεοεισερχόμενοι στη γεωργία παραμένουν ευάλωτοι παρά τον αρχικό ενθουσιασμό τους», τονίζει ο κ. Κασίμης, καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο.
Ο δρόμος για το χωριό είναι… δύσκολος
Πριν από έξι χρόνια ο κ. Νικόλας Κάστορας εργαζόταν ως σερβιτόρος στην Αθήνα. Σήμερα, πέρα από τις παραδοσιακές ελιές, καλλιεργεί φιστικιές, μανιτάρια «πλευρώτους», ενώ πειραματίζεται με μαύρη συκιά και εξωτικά φυτά. Επέστρεψε στην Καλαμάτα, όταν τα πρώτα σημάδια της κρίσης έριξαν την απειλητική τους σκιά στην Αθήνα. Μην νομίζετε, όμως, ότι τα πράγματα ήταν και είναι ειδυλλιακά στον αγροτικό τομέα. Ο Νικόλας είναι υποχρεωμένος να κάνει δύο και τρεις δουλειές για να τα βγάλει πέρα. Η παλιά τέχνη του σερβιτόρου είναι ξανά χρήσιμη, αφού την ασκεί και πάλι στην Καλαμάτα.
Όπως δήλωσε στην “Καθημερινή”: «Γύρισα πίσω για να αξιοποιήσω τα οικογενειακά κτηματάκια. Δεν το έχω μετανιώσει και πιστεύω ότι για πολλούς νέους η επιστροφή αποτελεί μια διέξοδο, πρώτα και κύρια γιατί μπορείς να έχεις άλλη ποιότητα ζωής.
Τον πρώτο καιρό, όμως, έπαθα πολλές ζημιές. Έψαχνα στο διαδίκτυο να βρω τι θα καλλιεργήσω! Δεν υπήρχε καμία βοήθεια από το κράτος σε τεχνογνωσία, σε πιστοποίηση, σε τίποτα. Στράφηκα στα σαλιγκάρια και την πάτησα».
Στη συνέχεια, με τη βοήθεια και πιστοποίηση του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ), καλλιέργησε μανιτάρια «πλευρώτους» με καλά αποτελέσματα. Τώρα, ο ανήσυχος νέος αγρότης πειραματίζεται με υδροπονικές καλλιέργειες (μέσα στο νερό), μαύρη συκιά (πρώιμη και δίφορη), καθώς και με τα «passion fruits», ένα εξωτικό είδος που πιάνει καλές τιμές και φαίνεται να ταιριάζει στο κλίμα της Μεσσηνίας.
Στο ίδιο ρεπορτάζ, ο κ. Παναγιώτης Κάτσαρης, ερευνητής στο ΕΘΙΑΓΕ Καλαμάτας, υποστηρίζει: «Είναι πολύ αναγκαία και σημαντική η βοήθεια και η στήριξη στους νέους αγρότες. Από το 2010 και μετά υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον για επιστροφή στην πρωτογενή παραγωγή, κυρίως από κόσμο που έχασε τη δουλειά του ή απειλείται να τη χάσει. Ένα τμήμα από όλους αυτούς μπαίνει τελικά στη γεωργική παραγωγή», σημειώνει.
Ο κ. Κάτσαρης τονίζει ότι τα προγράμματα για τους νέους αγρότες αποτελούν «σταγόνα στον ωκεανό» και δίνονται με όρους που αποκλείουν πολλούς, ενώ δε δίνονται σε όσους έχουν μικρές εκτάσεις, ωθώντας στη συγκέντρωση της αγροτικής γης.
«Δεν μπορεί να υπάρξει μεγάλη και σταθερή στροφή στη γεωργία, χωρίς να ενισχυθούν οι υποστηρικτικές δομές, όπως το ΕΘΙΑΓΕ, ο ΕΛΓΑ κ.λπ. Από 1.500 ερευνητές που είχαμε στους αγροτικούς οργανισμούς, σήμερα δεν υπάρχουν ούτε 500. Για την πιστοποίηση προϊόντων το κράτος απασχολεί μόνο 40-50 άτομα», λέει ο κ. Κάτσαρης.
