Κεφάλαιο «εν υπνώσει» η πολιτιστική μας κληρονομιά
«Είναι ευκαιρία, με αφορμή την Αμφίπολη, να τεθεί το θέμα της ουσιαστικής ανάδειξης των αρχαιολογικών χώρων της Μεσσηνίας, κάτι που θα δώσει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία στον τουρισμό της περιοχής μας».
Αυτά μας έλεγε, μόλις χθες, ένας άνθρωπος που γνωρίζει τα πράγματα από μέσα. Συνέχισε, δε, υπογραμμίζοντας ότι αποτελεί ανεκτίμητη αξία και πλουτοπαραγωγική πηγή «εν υπνώσει» η πολιτιστική μας κληρονομιά. Αν και είναι ένας από τους βασικούς λόγους για τον οποίο οι ξένοι επισκέπτονται και τη Μεσσηνία, η αξία της δεν κεφαλαιοποιείται. Ως τουριστική πηγή, όμως, ο πολιτισμός έχει μακρά παράδοση παγκοσμίως, ζωντανό παρόν και πολλά υποσχόμενο μέλλον.
Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, τα ετήσια έσοδα από την αξιοποίηση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς μπορούν να ξεπεράσουν τα 300 εκατ. ευρώ σε μια πενταετία, μέσω της υλοποίησης 11 βασικών δράσεων και της ανάπτυξης κατάλληλων υποδομών σε τρεις άξονες στρατηγικής, με βάση το ευρωπαϊκό μοντέλο: τα προϊόντα και τις υπηρεσίες, την προβολή και το δίκτυο και την εμπειρία επισκέπτη.
Από την άλλη, πώς μπορεί να γίνεται λόγος για όλα τα παραπάνω, όταν την ίδια στιγμή συρρικνώνονται με οριζόντιο τρόπο οι Εφορείες Αρχαιοτήτων, χωρίς κανένα επιστημονικό κριτήριο, αλλά με μόνο στόχο τον περιορισμό του αριθμού τους; Καταργούνται μονάδες με αρμοδιότητα δραστηριότητες που έχουν μπει στο στόχαστρο του ιδιωτικού τομέα, όπως στον τομέα της προβολής και της διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς, προετοιμάζοντας την επερχόμενη ιδιωτικοποίηση. Υποβαθμίζεται ο επιστημονικός – ερευνητικός χαρακτήρας της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, την ίδια στιγμή που η αρχαιολογική έρευνα έχει βρεθεί στην πρώτη γραμμή της δημοσιότητας
Η σημασία των ευρημάτων στον τάφο της Αμφίπολης είναι αδιαμφισβήτητη, άξια όλων των χαρακτηρισμών στον υπερθετικό τους βαθμό. Αποδεικνύοντας στην πράξη πως ο πολιτισμός, τα μνημεία, η αρχαιολογία αποτελούν ως ταίρι με τον τουρισμό τη βαριά βιομηχανία αυτού του τόπου.
Όμως, η Ελλάδα και, κυρίως, οι πολιτικοί μοιάζουν σαν να ξύπνησαν ξαφνικά από ένα βαθύ ύπνο, αν όχι λήθαργο, ανακαλύπτοντας τη μαγική πηγή από την οποία ρέει το πιο γλυκό και ταυτόχρονα γλυφό νερό… Της δόξας και των αντιφάσεων.
Γιατί κάπως έτσι ξεκινούν τα οξύμωρα, αν όχι τραγικά, για έναν τόπο που θα έπρεπε όχι απλά να έχει υπερστελεχώσει τις σχετικές υπηρεσίες, αλλά να έχει σε εξέλιξη ένα διαρκές πρόγραμμα ανασκαφών και δημιουργίας μουσείων ειδικά στην περιφέρεια, μη αφήνοντας σπιθαμή γης χωρίς προστασία και ανάδειξη. Πόσω μάλλον στη Μεσσηνία, όπου υπάρχουν αρχαιότητες, που φυσικά είναι αδύνατον να προστατευτούν από μια χούφτα αρχαιολόγους και φύλακες.
Ψυχρή αλήθεια
Η αλήθεια είναι τραγική. Με την ψυχρή γλώσσα των αριθμών να προκαλεί έκπληξη για όσους δε γνωρίζουν τα πάθη της ελληνικής αρχαιολογίας, των μνημείων και όσων έχουν ταχθεί στην υπηρεσία τους.
Από τη στιγμή που η ΛΗ’ Εφορεία δε διαθέτει προϊστάμενο με έδρα την Καλαμάτα, δεν μπορούμε να περιμένουμε και πολλά, παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται. Αν προσθέσει κάποιος και την κλασική υποχρηματοδότηση και υποστελέχωση, που έχουν χειροτερέψει τα τελευταία χρόνια μετά τις δραματικές περικοπές σε όλα τα επίπεδα, τότε μπορεί να καταλάβει τι γίνεται στη Μεσσηνία.
Δεν υπάρχει ιεράρχηση στη σημασία των μνημείων, όταν τόσα πολλά χρήζουν προστασίας και ανάδειξης, με ένα αριθμό από αυτά να έχουν εγκαταλειφθεί από την Πολιτεία. Σκεφθείτε μόνο πώς συνεχίζεται η ανασκαφική σκαπάνη στην Αρχαία Θουρία.
Το ενδιαφέρον για τον πολιτισμό και τις αρχαιότητες θα έπρεπε να είναι διαχρονικό και συνεχές στο μέγιστο βαθμό και όχι περιστασιακό, με στρατιές ελπιδοφόρων νέων αρχαιολόγων να βλέπουν κάθε κίνητρο, όνειρο και ελπίδα να καταρρέει – κυριολεκτικά – επί ερειπίων.
Τα σοβαρά ζητήματα της ακραίας υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσης ταλανίζουν τις Εφορείες Αρχαιοτήτων, πλήττοντας κατά κύριο λόγο τα μνημεία, τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία που δεν έχουν την τύχη να συνδέονται με λαμπρές ιστορικές προσωπικότητες ή περιόδους, αλλά που εξακολουθούν να χρειάζονται συντήρηση, αναστήλωση, προστασία, φύλαξη και ανάδειξη.
«Η αρχαιολογική μας κληρονομιά κινδυνεύει και παρότι η φύλαξη των αρχαίων είναι εθνικό χρέος, ώστε όπως μας τα παρέδωσαν οι πρόγονοί μας, έτσι κι εμείς να τα παραδώσουμε στις επόμενες γενιές, η Πολιτεία δε φροντίζει να καλύψει με προσλήψεις την πολιτιστική μας αυτή περιουσία και να μεριμνήσει για την ασφάλειά της. Δυστυχώς, λοιπόν, παρουσιάζεται μεγάλη ανάγκη σε ανθρώπινο δυναμικό. Αν, όμως, γίνει μια κλοπή αύριο σε μια αποθήκη ή σε ένα μικρό μουσείο, θα είναι δυσφήμηση για τη χώρα μας, ενώ μπορεί να αποφευχθεί με την τοποθέτηση προσωπικού. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι επιθέσεις που δεχόμαστε στα μνημεία μας είναι πάρα πολλές, άσχετα αν βγαίνουν στη δημοσιότητα ή όχι», μας είπε ο χθεσινός συνομιλητής μας.
Ολοκληρώνοντας σημείωσε ότι «η Αρχαιολογική Υπηρεσία στη Μεσσηνία δουλεύει με το φιλότιμο». Και το παράπονο βαρύ και δικαιολογημένο. «Θέλουν να συνδέσουν τον πολιτισμό με τον τουρισμό, αλλά δε δίνουν χρήματα…».
Του Αντώνη Πετρόγιαννη
