Η Εμπορική Σχολή συμφώνως προς το πρόγραμμά της, ήρχισεν κατά το τρέχον σχολικόν έτος τας επισκέψεις των εργοστασίων της πόλεώς μας, αι οποίαι ως έχουν παρατηρηθή, είναι ωφελιμόταται δια τους μαθητάς αυτής, αρχίζουσα από τους Κυλινδρόμυλους «Ευαγγελίστρια».
Είναι γνωστόν ότι η πόλις μας έχει αξιόλογον βιομηχανίαν, εις την οποίαν οφείλει ένα μέρος η εμπορική ανάπτυξις αυτής.
Με πρώτιστον σκοπόν την συμπλήρωσιν των απαραιτήτων γνώσεων τας οποίας οφείλομεν να κατέχωμεν ως σπουδασταί της Εμπορικής Σχολής, αλλά και δια να γνωρίσωμεν εκ του πλησίον την βιομηχανίαν μας, εξεκινήσαμεν οι μαθηταί και μαθήτριαι των δύο ανωτέρων τάξεων, οδηγούμενοι υπό του ειδικού καθηγητού του μαθήματος της Εμπορευματολογίας Τρύφ. Κωστούρου και συνοδευόμενοι υπό του διευθυντού της Σχολής μας Κοντονικολάου, με κεντρισμένο το αίσθημα της περιεργείας και ενδιαφέροντος δια την ως άνω επίσκεψιν.
Το ως άνω εργοστάσιον είναι ένα από τα μεγαλύτερα του είδους του εις την Ανατολήν και η συμβολή αυτού εις την βιομηχανικήν και εμπορικήν κίνησιν των Καλαμών συνέτεινε ώστε ν’ αναπτυχθή εις ανώτερον επίπεδον.
Εάν έλθωμεν εις επαφήν με τον Εμπορικόν και εργατικόν κόσμον της πόλεώς μας, θα παρατηρήσωμεν μετ’ εκπλήξεως ότι κατηγορείται από πολλούς το ως άνω εργοστάσιον δια του περιορισμού της εισαγωγής αλεύρων και πιτύρων, ως φορεύς της ζημίας των, καθώς και δια την ποιότητα του άρτου, τούτο όμως δεν είναι αληθές διότι η πoιότης του αλεύρου δεν εξαρτάται υπό την θέλησιν των ιθυνόντων τους μύλους, αλλά από την ποιότητα του σίτου, αναλόγως του τόπου προελεύσεως αυτού. Και κατηγορούν αυτό το εργοστάσιον που δίδει εργασίαν εις 300 και πλέον οικογενείας, με εργατικά μόνον ημερομίσθια μηνιαίως περίπου ήμισυ εκατομμύριον (500.000).
Αυτά όμως δεν θα μας απασχολήσουν, ειμή μόνον η εξέτασις των τεχνικών μέσων δια των οποίων αλέθεται ο σίτος και εξέρχεται το άλευρον.
***
Προτού όμως εισέλθομεν εις το θέμα μας, ας ρίψωμεν μία ματιά εις την εξέλιξιν της αλευροβιομηχανίας, η οποία παίζει τον πρωτεύοντα ρόλον εις την βιομηχανίαν της χώρας μας.
Κατ’ αρχάς η δια χειρών κονιοποίησις του σίτου προς την παραγωγήν αλεύρου, κατόπιν ο άλμος και εν συνεχεία δια κυλίνδρων επί λείων επιφανειών η αλευροποίησις του σίτου, εθεράπευον τας ανθρωπίνους ανάγκας. Αυξανομένων των ανθρώπων ηύξανον και αι καταναλωτικαί ανάγκαι αυτού προς θεραπείαν των οποίων εχρειάζετο παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων αλεύρου εις σύντομον χρόνον.
Η εύρεσις των υδρομύλων κατ’ αρχήν εκ των ανεμομύλων κατόπιν εθεράπευον εν μέρει τας ανάγκας αυτού. Ώσπου βαθμηδόν εγγίζοντος του 19ου αιώνος αναφαίνονται αι πρώται πρόοδοι των σημερινών μεγαθηρίων, εκπροσωπευόμεναι από ατμοκινήτους μύλους κατ’ αρχάς (Αγγλίας) και οπλισμένους με σιδηρούς κυλίνδρους (Ελβετία Αφοί Βούλερ) και τελευταίως η χρησιμοποίησις του ηλεκτρισμού, ως κινητηρίου δυνάμεως, έφερον πραγματικήν αναστάτωσιν εις την εν γένει βιομηχανίαν.
Φθάνοντας εις τον μύλον βλέπομεν ένα οικοδόμημα με 6 ορόφους ύψους 30 μ. Μπαίνοντας μέσα νομίζομεν, ότι η γη τρέμει ως από σεισμό.
Συνοδευόμενοι υπό του Αντ. Στασινόπουλου, μυλωνά, όστις και ευγενώς μας προσεφέρθη υπό της διευθύνσεως, εκάμαμεν έναρξιν των επισκέψεων.
Εν αρχή επεσκέφθημεν το μηχανοστάσιον δια του οποίου παρέχεται η ολική κίνησις, κατανεμωμένη εις μηχανικήν ενέργειαν και φωτισμόν. Η ενέργεια αύτη παρέχεται υπό νεωτάτου τύπου (σούπερ Δάζελ) εξακυλίνδρου μηχανής δυνάμεως 1000 ίππων. Εκτός της μηχανής ταύτης διαθέτει το εργοστάσιον και ολόκληρον μηχανοστάσιον εφεδρικόν, δυνάμεως σχεδόν ιδίας.
***
Εξερχόμενοι εκ του μηχανοστασίου πηγαίνομεν εις την αίθουσαν των καθαριστηρίων, όπου ο σίτος εξερχόμενος εκ της αποθήκης και ζυγιζόμενος αυτομάτως, διοχετεύεται τη βοηθεία αναβατορίου και καταλήγει εκεί, υφιστάμενος καθαρισμόν προς απαλλαγήν ξένων ουσιών και άλλων δημητριακών από τα κόσκινα.
Μετά τον τοιούτον καθαρισμόν ανέρχεται δι’ αναβατορίου εις το άνω πάτωμα δια την απαλλαγήν της κόνεως από ειδικούς αποροφητήρας, οι οποίοι εργάζονται με ρεύμα αέρος. Μετά τον καθαρισμόν ο σίτος κατέρχεται με λούκι εις τα πλυντήρια προς πλύσιν και την απαλλαγήν των τυχόν μενόντων ξένων ουσιών και ίνα εμποτισθή με σχετικήν υγρασίαν άνευ της οποίας δεν δύναται ν’ αλεσθή. Ακολούθως, δι’ αναβατορίου ο πλυνθείς σίτος ανέρχεται εις στεγνωτήρια, όπου δια συνεχούς ανανεώσεως του αέρος και δια φυγοκέντρων αντλιών συντομεύεται το στέγνωμα που διαρκεί 4-5 ώρες. Ο στεγνωθείς σίτος αναβιβάζεται εις το ανώτερον μέρος του μύλου (5ον πάτωμα) εναποθηκεύεται και είναι έτοιμος προς άλεσιν. Από το 5ον πάτωμα με λούκι που καταλήγει εις σιδηρούν κιβώτιον κατέρχεται ο σίτος και απαλάσσεται από κάθε ίχνος μετάλλου δια μαγνήτου. Μετά τον τελευταίον καθαρισμόν ζυγίζεται και καθαρός πλέον πηγαίνει προς άλεσιν.
Εδώ λήγουν αι προκαταρκτικαί εργασίαι που δίδουν τον σίτον έτοιμον προς άλεσιν. Μετά το ζύγισμα ο σίτος καθαρός κατέρχεται προς άλεσιν εις τους κυλίνδρους, οι οποίοι αποτελούνται από δύο ήδη: 1) τους οδοντωτούς και 2) τους λείους. Οι μεν οδοντωτοί εργάζονται δια τομής και σκοπόν έχουν τον τεμαχισμόν των κόκκων και αποχωρισμόν των πυτίρων, ενώ οι λείοι εργάζονται δια πιέσεως και σκοπόν έχουν την άλεσιν των συμιγδαλίων εις άλευρα.
***
Ο τεμαχισμός εις τα οδοντωτά προχωρεί βαθμιαίως. Τα προϊόντα της βαθμιαίας τούτης αποκοπής αποχωρίζονται με κόσκινα εις χονδροκκόκους (πλιγούρι), συμιγδάλια, άλευρα τη βοηθεία κοσκίνων. Επισκεπτόμενος κανείς την αίθουσαν, διότι τα παλμικώς ανά δύο και αντιθέτως κινούμενα κόσκινα υπό χαλιβδίνου βραχίωνος, προκαλούν ζάλη. Εντός αυτών πυρίσκονται τελλάρα με πλέγμα εξ ασβέστου μετάξης τοποθετούμενα το εν κάτωθεν του άλλου, και αναλόγως του διαμετρήματος των οπών, χωρίζονται αι διάφοραι ποιότητες. Οι χονδρόκοκοι υφίσταται πάλιν άλεσιν, καθώς και τα συμιγδάλια άτινα αφού καθαριστούν εις τας συμιγδαλίστρας, παιρνούν από τα λεία κύλινδρα, από την βαθμιαίας άλεσιν των οποίων θα προκύψη άλευρον.
Αφού γίνουν όλαι αύται αι εργασίαι, το άλευρον έτοιμον πηγαίνει προς σόκκιασμα εις τα οικία τμήματα ή μεταβιβάζεται εις χαρμανιέραν προς ανάμιξιν δια την παραγωγήν της συμφερούσης ποιότητος.
Μέχρι της στιγμής ταύτης ούτε δάκτυλον εργάτου ήγγισεν τον σίτον ή το άλευρον εις τα διάφορα στάδια του μετασχηματισμού των. Ο εργάτης είναι απλούς παρατηρητής της μηχανής και πέραν τούτου ουδέν άλλο πράττει.
Η καθαριότης, η τάξις, η πειθαρχία, ο τέλειος καταμερισμός της εργασίας και αι υγιειναί συνθήκαι υπό τας οποίας εργάζονται οι μυλεργάται, μας άφησαν βαθείας εντυπώσεις αι οποίαι μας κάμουν να ευχόμεθα και εις κάθε άλλον κλάδον τοιούτον τέτοιον σύστημα εργασίας και τοιαύτη αμοιβήν.
Με τας τελευταίας πληροφορίας που ελάβαμεν, η παραγωγή κατά 24ωρον είναι 200 – 220 τον. εις άλευρα και πίτυρα, η εκφόρτωσις σιτοφορτίων γίνεται δι’ ειδικού απορροφητήρος, έχοντας 2-3 αποθήκας (σιλό) σίτου 5000 τον. εκάστη.
Η επίσκεψίς μας τελείωσεν και μας άφησεν εντυπώσεις τας οποίας ουδέποτε θα λησμονήσωμεν και πάντοτε οσάκις τυγχάνει περίπτωσις θα καυχώμεθα ότι η πόλις μας έχει τοιούτον βιομηχανικόν ίδρυμα, πραγματικό στόλισμα δι’ αυτήν και δείγμα της βιομηχανικής εξελίξεώς της.
Του Μανούσου Νιαουνιάκη
