-Έρευνα του ΚΕΜΕΑ για το φαινόμενο στην περίοδο του εγκλεισμού
-Κάλεσμα στις γυναίκες να συμμετάσχουν
Μια σημαντική έρευνα για την ενδοοικογενειακή βία κατά τη διάρκεια των περιορισμών λόγω του Covid-19 πραγματοποιεί αυτό το διάστημα η Καλαματιανή ερευνήτρια του Κέντρου Μελετών Ασφάλειας του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη στον τομέα Αντεγκληματικής Πολιτικής και Ριζοσπαστικοποίησης, Αντωνία Ποθουλάκη.
Σκοπός της έρευνας, όπως μας εξήγησε η κα Ποθουλάκη, είναι να εντοπίσει την έκταση και τις μορφές που έχει λάβει το αδίκημα στην Ελλάδα, καθώς δεν υπάρχουν πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία. Απευθύνεται, δε, κυρίως σε γυναίκες από 16 χρόνων και άνω που διαμένουν στην Ελλάδα, ενώ θα διενεργηθεί στο διαδίκτυο με τη συμπλήρωση ενός ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου.
-Σπουδάσετε Φιλοσοφία… Πώς αυτή συνδέεται με ψυχική υγεία;
Εγώ ξεκίνησα με τη Φιλοσοφία, που είναι η βάση όλων των επιστημόνων. Αυτή σου ανοίγει το μυαλό και όταν τη σπουδάζεις, βελτιώνεις τον τρόπο σκέψης. Μπορείς να πάρεις τη σοφία των αρχαίων και να φανεί χρηστική στην καθημερινότητα και στην αντιμετώπιση κοινωνικών ζητημάτων. Έτσι, μπορείς να αξιολογήσεις διάφορα ζητήματα, και αυτή είναι η μαγεία τούτης της επιστήμης: να δεις πώς εφαρμόζεται στην πράξη στη σύγχρονη εποχή.
-Αυτή την περίοδο ασχολείστε ειδικά με την ενδοοικογενειακή βία και πώς συνέβαλε σε αυτή η καραντίνα…
Είμαι ερευνήτρια στο Κέντρο Μελετών Ασφάλειας του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και συμμετέχω σε εθνικά και ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα τα οποία αφορούν στην αντεγκληματική πολιτική, μεταξύ άλλων την αντιμετώπιση και καταπολέμηση της εμπορίας και εκμετάλλευσης ανθρώπων, τη ριζοσπαστικοποίηση, την πολιτική έρευνα και την πρόληψη του οργανωμένου εγκλήματος, της τρομοκρατίας.
Αυτή τη στιγμή είμαι στην ενδοοικογενειακή βία. Είναι μια έρευνα που «τρέχει» για δύο μήνες, συμμετέχουν διάφοροι φορείς και εγώ ηγούμαι εκ μέρους του ΚΕΜΕΑ, ενώ για τη διεξαγωγή της συνεργάζονται ακόμα ερευνήτριες του βρετανικού Πανεπιστημίου Huddersfield και ειδικότερα η καθηγήτρια Μαρία Ιωάννου (εκπρόσωπος του Research Centre Secure Societies Institute, UK) και η δρ. Κάλλη Τζάνη-Πεπελάση, καθώς και το εργαστήριο του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, «Αποκαταστατική Δικαιοσύνη και Διαμεσολάβηση», διευθύντρια του οποίου είναι η καθηγήτρια Βασιλική Αρτινοπούλου.
-Πώς είναι η κατάσταση με την ενδοοικογενειακή βία στην Ελλάδα;
Πριν από το lock down, διάστημα που εμείς ερευνούμε αυτή τη στιγμή, αφού θέλουμε να δούμε το επίμαχο εκείνο τρίμηνο, φαίνεται ένα ποσοστό αύξησης της τάξεως του 34% και αφορά, κυρίως, γυναίκες και παιδιά.
-Η ενδοοικογενειακή βία πώς ξεκινά;
Η βία αυτή δεν ξεκινά από τη μια μέρα στην άλλη. Δε σημαίνει, δηλαδή, ότι λόγω του εγκλεισμού αυτή ξεκίνησε. Προφανώς το οικογενειακό περιβάλλον ήταν ήδη βίαιο. Τα γενεσιουργά αίτια της βίας εκδηλώνονται σε στρεσογόνες συνθήκες, όπως η οικονομική κρίση, η καραντίνα, αλλά και άλλες δύσκολες συνθήκες.
Για παράδειγμα, γιατί κάποιος επιτίθεται; Επειδή φοβάται και θυμώνει; Τι φοβάται; Τι είναι θυμός;
Ο θυμός είναι ένα δευτερογενές συναίσθημα, είναι η αντίδραση απέναντι στο φόβο.
Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι υπάρχουν οι άνθρωποι που αναπαράγουν τη βία επειδή την έχουν βιώσει. Αυτό, βέβαια, δεν τους δίνει άλλοθι.
Ένα άτομο που δεν είναι βίαιο, δε θα γίνει ξαφνικά βίαιο λόγω μιας κατάστασης. Ίσως γίνει πιο επιθετικό με περισσότερα ξεσπάσματα, αλλά μέχρι εκεί.
-Τα άτομα που έχουν υποστεί κακοποίηση μιλούν ή ακόμα φοβούνται;
Προφανώς και φοβούνται. Δεν είναι εύκολο να μιλήσουν και να σπάσουν τη σιωπή τους, όμως με δράσεις που ξεκίνησαν το Νοέμβριο του 2019, οι υποθέσεις ακόμα και θυμάτων που δύσκολα μιλούσαν, έρχονται σε επαφή με εξειδικευμένη υποστήριξη από προσωπικό που έχει εκπαιδευτεί και συνεχώς εκπαιδεύεται και παρέχει την κατάλληλη στήριξη.
Οπότε, όσο δύσκολο και αν είναι ένα θύμα να μιλήσει, έστω και με ένα απλό ανώνυμο τηλεφώνημα στο 15900, η υπόθεση μετά θα πάρει το δρόμο της.
Δυσκολεύονται να μιλήσουν γενικά, γιατί μπορεί μια γυναίκα να εξαρτάται οικονομικά ή κοινωνικά από τον άντρα της ή μπορεί να έχει υποστεί τόση βία που να έχει παγώσει το συναίσθημά της και να μη μπορεί να αντιδράσει.
-Ένας γείτονας που έχει υποψιαστεί ότι κάτι συμβαίνει στη διπλανή πόρτα πρέπει να μιλήσει ή όχι;
Φυσικά και πρέπει να μιλήσουν. Πρέπει να σπάσουν τη σιωπή. Μπορεί εκείνη τη στιγμή να μη συμβαίνει στο σπίτι τους, αλλά ίσως στο μέλλον να συμβεί και στο δικό τους. Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα εγκληματικό φαινόμενο και αγγίζει την καθημερινότητα πολλών πολιτών, ειδικά των ευάλωτων ομάδων. Όσοι δεν είναι ευάλωτοι, πρέπει να ευαισθητοποιούνται, να ενημερώνουν και να βοηθούν τους ευάλωτους.
Αν κάποιος, λοιπόν, ακούσει φωνές ή κλάματα στο διπλανό σπίτι ή αισθανθεί ότι υπάρχει βία, έστω και ανώνυμα, ας τηλεφωνήσει στο 15900 ή στο 100.
Πρέπει όλοι να ευαισθητοποιηθούμε για την υποστήριξη των ευάλωτων ανθρώπων που είναι δίπλα μας.
-Τι είναι αυτό που κάνει τόσο σημαντική τη συγκεκριμένη έρευνα;
Εντάσσεται στο πλαίσιο διερεύνησης των περιστατικών βίας ως απότοκο της λήψης μέτρων για τον περιορισμό της πανδημίας στη χώρα μας.
Είναι σημαντικό, γιατί είναι η πρώτη φορά που θα υπάρξουν αποτελέσματα για τη μελέτη των συνεπειών. Μέχρι σήμερα έχουμε απλά καταγραφές και, μάλιστα, πριν από το lock down.
Σε εθνικό επίπεδο δεν έχουμε επικαιροποιημένα ερευνητικά δεδομένα. Έτσι, με τη συγκεκριμένη έρευνα φιλοδοξούμε να συγκεντρώσουμε αυτά τα δεδομένα που το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη ζητά ερευνητικά. Είναι αυτό που εμείς λέμε: οι πολιτικές να στηρίζονται σε δεδομένα ερευνών, κάτι που στην Ελλάδα μέχρι σήμερα δεν υπάρχει.
Θα προκύψει, λοιπόν, ένα εργαλείο εκτίμησης του κινδύνου σε περιόδους κρίσεων. Μέχρι σήμερα, βέβαια, το υπουργείο έχει δείξει το ενδιαφέρον του για την ενδοοικογενειακή βία μέσα από δράσεις που έχει κατά καιρούς πραγματοποιήσει και πραγματοποιεί, αλλά τώρα μιλάμε για κάτι διαφορετικό.
Στην Ελλάδα από το Νοέμβριο του 2019 υπάρχουν 14 δομές – γραφεία, υπάρχει η γραμμή SOS 15900, υπάρχει το Πανελλαδικό Δίκτυο Υποστήριξης Γυναικών Θυμάτων Βίας, υπάρχουν υπηρεσίες για αυτό το ζήτημα.
Τα παραπάνω δείχνουν το ενδιαφέρον του υπουργείου Προστασίες του Πολίτη για το όλο ζήτημα.
Πρέπει, δε, να σημειωθεί ότι γίνονται διαρκείς ενημερώσεις και εκπαιδεύσεις στο προσωπικό της Αστυνομίας για την ενδοοικογενειακή βία.
Θέλω να καταλήξω ότι υποθέσεις που έχουν να κάνουν με την ενδοοικογενειακή βία τυγχάνουν εξειδικευμένης αντιμετώπισης από προσωπικό που είναι κατάλληλα εκπαιδευμένο για τη διαχείριση τέτοιων περιστατικών.
-Πώς μπορεί να συμμετάσχει κάποιος στην έρευνα;
Καλώ όλες τις γυναίκες από 16 ετών και πάνω να συμμετάσχουν. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να μπουν στην ιστοσελίδα του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, όπου υπάρχει ο σύνδεσμος της έρευνας, αλλά και στην ιστοσελίδα του ΚΕΜΕΑ.
Να σημειωθεί ότι η συμμετοχή είναι ανώνυμη, ενώ τα στοιχεία θα επεξεργαστούν αποκλειστικά και μόνο για τους σκοπούς της συγκεκριμένης έρευνας.
«Θα τρέξει» για δύο μήνες, ολοκληρώνεται δηλαδή στις 30 Σεπτεμβρίου. Στόχος μας είναι να φτιαχτεί αυτό το εργαλείο κινδύνου προ του ενδεχόμενου δευτέρου lock down.
-Πού αποσκοπεί όλο αυτό;
Όταν έχουμε τα αποτελέσματα και τα ερευνητικά δεδομένα, θα δημοσιευτούν και θα οδηγήσουν σε προτάσεις, προκειμένου να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, με απώτερο στόχο τη βέλτιστη διαχείριση και μείωση της ενδοοικογενειακής βίας σε κατάσταση κρίσης.
-Έχετε ασχοληθεί αρκετά με το Trafficking, ενώ έχετε γράψει και το βιβλίο «Trafficking: Εσωτερικές Πορείες σε Εκτός Νόμου Διαδρομές, Ηθικές, Νομικές και Ψυχολογικές Προεκτάσεις» (Εκδόσεις Πεδίο). Πώς θα περιγράφατε την κατάσταση στη χώρα μας;
Η ιδιαιτερότητα της Ελλάδας είναι ότι είναι μια χώρα ενδιάμεσος σταθμός, μια χώρα διέλευσης, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, αλλά και του νομοθετικού πλαισίου που δεν είναι τόσο αυστηρό στο συγκεκριμένο αδίκημα για τους διακινητές.
Γενικότερα στη χώρα μας υπάρχει μια αύξηση ζήτησης πορνογραφικού υλικού. Κι αφού λοιπόν υπάρχει ζήτηση, υπάρχει και προσφορά.
Να σημειωθεί ότι το σεξουαλικό τράφικινγκ και ειδικά η σωματεμπορία είναι το τρίτο επικερδές εμπόριο μετά τα όπλα και τα ναρκωτικά.
Βιογραφικό
Η δρ. Αντωνία Λάμπρου Ποθουλάκη (PhD, Post Doc) είναι ειδική επιστήμονας στον τομέα της αντιμετώπισης και καταπολέμησης εμπορίας και εκμετάλλευσης ανθρώπων(Anti-Trafficking) και ερευνήτρια κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών.
Είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος Εφαρμοσμένης Ηθικής Φιλοσοφίας με εξειδίκευση στη “Διεθνική Σωματεμπορία και Ηθικά Ζητήματα” και κάτοχος μεταδιδακτορικού τίτλου με θέμα “Διεθνική Σωματεμπορία, Ανθρώπινα Δικαιώματα και Ηθικές-Ψυχολογικές Προεκτάσεις “.
Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν: παράνομη διακίνηση ανθρώπων, που σχετίζεται με την οικονομική, κοινωνική και σεξουαλική εκμετάλλευσή τους, ανάλυση των ηθικών, κοινωνικών, νομικών και ψυχολογικών πτυχών του φαινόμενου της διεθνικής σωματεμπορίας και διερεύνηση του φαινόμενου σε εθνικό, διεθνείς και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Τα ευρήματα της έρευνάς της έχουν δημοσιευτεί επίσημα σε πολλά παγκόσμια συνέδρια. Το βιβλίο της με τίτλο «Trafficking Εσωτερικές Πορείες σε εκτός Νόμου Διαδρομές, Ηθικές, Νομικές και Ψυχολογικές Προεκτάσεις (ISBN: 978-960-635-044-3) εκδόθηκε το 2019 από τις εκδόσεις Πεδίο με κωδικό στο σύστημα του ΕΥΔΟΞΟΥ και διαθέσιμο στο υπουργείο Παιδείας ως διδακτικό επιστημονικό εγχειρίδιο.
Είναι επιστημονική ερευνητική συνεργάτις του Κέντρου Μελετών Ασφάλειας (ΚΕΜΕΑ) του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, με συμμετοχή σε ευρωπαϊκά και εθνικά ερευνητικά προγράμματα τόσο ως team leader αλλά και ως steering committee, στους τομείς της αντιμετώπισης και καταπολέμησης εμπορίας και εκμετάλλευσης ανθρώπων, της ριζοσπαστικοποίησης, της πολιτικής έρευνας και πρόληψης οργανωμένου εγκλήματος, της τρομοκρατίας και της δικαιοσύνης.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
