Η Μάνη βαστά χαρακτήρα ανά τους αιώνες
Για τον «έξω κόσμο» η Μάνη και οι άνθρωποί της παραμένουν άλυτο μυστήριο. Όσο και αν οι κάτοικοι αυτής της άνυδρης και άγονης περιοχής έχουν υιοθετήσει τους σημερινούς κώδικες, υπάρχει σταθερά ένα κάλεσμα στο παρελθόν, μια αδιόρατη επικοινωνία με τους προγόνους. Αυτό το περίεργο δέσιμο με ό,τι και όποιον έχει υπάρξει κάτω από τον μανιάτικο ήλιο, δεν ισχύει μόνον για τους τωρινούς. Οι –ανά τις εποχές– γηγενείς αναγνώριζαν ενστικτωδώς τα διαφορετικά χαρακτηριστικά τους και προσπαθούσαν να τα περιγράψουν και να τα καταγράψουν.
Ένας από αυτούς, ο Στυλιανός Πετρέας, από ένδοξη γενιά που κρατούσε από τους Παλαιολόγους, έγραψε πριν από 137 χρόνια ολόκληρο πόνημα για τη Μάνη, τα ήθη και τα έθιμά της. Το έκανε όταν ακόμα ήταν φοιτητής στο Ερλάνγκεν της Γερμανίας. Πολυμαθής, πολύγλωσσος και πολυγραφότατος, αφιερωμένος στην εκπαίδευση αποτύπωσε στο χαρτί τον τρόπο με τον οποίον έβλεπε ο ίδιος την πατρογονική του γη, σε μια πραγματεία διανθισμένη με όλες τις γνώσεις Ιστορίας, Γεωγραφίας και Λαογραφίας που διέθετε. Το κείμενο αυτό θα είχε χαθεί για πάντα, όπως συνέβη με άλλα κειμήλια, όταν ένας κεραυνός χτύπησε –αρκετές δεκαετίες αργότερα– το πυργόσπιτο της οικογένειας στην Καρδαμύλη.
Διασώθηκε ως εκ του θαύματος χάρις σε μια ανιψιά του Πετρέα, την Καλλιόπη, που ήταν διδασκάλισσα.
Χάρις σε αυτήν την αγαθή συγκυρία έχουμε σήμερα τη δυνατότητα να διαβάσουμε και εμείς το κείμενό του, στο πέμπτο κατά σειράν «Τετράδιο» της σειράς «Λαογραφικές Καταγραφές» του Λυκείου Ελληνίδων, έναν θεσμό που αγαπά εμπράκτως τη λαογραφία. Και σε αυτό η τύχη έβαλε το χέρι της, καθώς το πολύτιμο χειρόγραφο ανακάλυψε στο γραφείο του συζύγου της η Έφη Πετρέα, έφορος τμήματος Προστασίας Μητέρας και Παιδιού του Λυκείου. Το εμπιστεύθηκε στην Κατερίνα Δασκαλάκη και εκείνη όχι μόνο βρήκε ότι θα είχε ενδιαφέρον να φτάσει στο ευρύ κοινό, αλλά μπήκε και στον κόπο να κάνει όλη τη «μεταγλώττιση» του κειμένου, ώστε να είναι κατανοητό από το σημερινό αναγνώστη.
Τι έχει να προσθέσει αυτή η έκδοση; Όπως διαβάζουμε και στον πρόλογο, υπάρχουν πάμπολλες περισσότερο ή λιγότερο επιστημονικές καταγραφές των ηθών και των εθίμων της Μάνης και είναι αναρίθμητες, ίσως, οι σχετικές μελέτες. Κατά τούτο, το κείμενο του Στυλιανού Πετρέα δεν προσθέτει ιδιαίτερα νέα στοιχεία στις σχετικές έρευνες. «Αποτελεί, όμως, μιαν αυθεντική και πολύ ενδιαφέρουσα μαρτυρία ενός συγχρόνου για έναν τόπο και ένα λαό, η καταγωγή του οποίου χάνεται στη χαραυγή των ελληνικών χρόνων». Κυρίως είναι ένας όρκος αγάπης και πίστης για το μέρος αυτό που αντιστέκεται στη νεωτερικότητα και κρατά αναλλοίωτα πράγματα του παρελθόντος.
