Την αποκατάσταση δύο παλαιών Ιερών Ναών και μίας Μονής στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Καλαμάτας ενέταξε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Πελοπόννησος 2014-2020», με αποφάσεις του, ο περιφερειάρχης Πελοποννήσου, Π. Νίκας.
Οι τρεις ανήκουν στο 13ο και το 14ο αιώνα και οι εργασίες που προβλέπονται αφορούν τόσο στα ίδια τα κτίσματα όσο και στις τοιχογραφίες τους.
Τα δε χρήματα που διεκδικεί από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων για τα έργα αυτά ξεπερνούν τα 800.000 ευρώ.
Στην Άνθεια
Το πρώτο έργο αφορά σε «Αποκατάσταση του καθολικού και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου Ι.Μ. Ελληνικών (Παλαιοκάστρου) στην Άνθεια Μεσσηνίας».
Το καθολικό της μονής, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, συνιστά σημαντικό μνημείο του 13ου αιώνα. Πρόκειται για σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό της παραλλαγής των απλών δίστυλων. Στα ανατολικά προβάλλει μία ορθογώνια αψίδα ιερού βήματος, ενώ οι αψίδες των παραβημάτων εγγράφονται στο πάχος του ανατολικού τοίχου. Στα βόρεια του ΒΔ γωνιακού διαμερίσματος προβάλλει ταφικό αρκοσόλιο, σύγχρονο της ανέγερσης του ναού. Ο ναός είναι κτισμένος με μεγάλες ορθογωνισμένες λιθοπλίνθους, συλημένες από κτίσματα της Αρχαίας Θουρίας.
Το μνημείο έχει υποστεί, κυρίως, μικρής κλίμακας επισκευές και μικρές αλλοιώσεις της εξωτερικής μορφής από μεταγενέστερες επεμβάσεις, ενώ εσωτερικά τα νεότερα επιχρίσματα από τσιμεντοκονίαμα έχουν καλύψει και ενδεχομένως έχουν καταστρέψει την αρχική ζωγραφική διακόσμηση του μνημείου.
Μεταξύ άλλων, προβλέπονται να γίνουν οι εξής εργασίες:
-Αναμόρφωση της θύρας εισόδου στο νότιο περίβολο (τοξωτό ανώφλι, κατασκευή δικλινούς επίστεψης, νέο ξύλινο κούφωμα)
-Πλακόστρωση της αυλής με λίθινες πλάκες, αποκατάσταση των 4 παρτεριών, αποκατάσταση της λίθινης κλίμακας με προσθήκη αναβατορίου κλίμακας με πλατφόρμα για αμαξίδιο AμεA (αναδιπλούμενο) και κατασκευή ράμπας ανόδου ΑμεΑ εκτός περιβόλου
-Στερέωση και μορφολογική αποκατάσταση καθολικού
-Αποκατάσταση του κωδωνοστασίου
-Αποξήλωση των νεότερων τσιμεντοπλακιδίων του δαπέδου και κατασκευή νέου δαπέδου με λίθινες πλάκες
-Καθαίρεση μεταλλικών κουφωμάτων και τέμπλου και τοποθέτηση ξύλινων θυρών και κατασκευή νέου τέμπλου
-Αποκατάσταση Αγίας Τράπεζας
-Επιδιόρθωση στεγών και τρούλου
-Συντήρηση τοιχογραφιών και αρχικών κονιαμάτων: καθαίρεση νεότερων εσωτερικών επιχρισμάτων από τσιμεντοκονίαμα με σκοπό τη διερεύνηση και οριοθέτηση των αρχικών τοιχογραφιών στους επιχρισμένους τοίχους, στερέωση σαθρού και αποκολλημένου υποστρώματος, στερέωση κονιοποιημένου ή απολεπισμένου ζωγραφικού στρώματος, περιμετρικές συγκρατήσεις και στερεώσεις των κονιαμάτων και της ζωγραφικής επιφάνειας με προσθήκη κονιάματος. Καθαρισμός ζωγραφικής επιφάνειας από: άλατα, αιθάλη, σκόνη και μικροοργανισμούς, όπου απαιτείται, οπλισμός, και αντιστήριξη κατά τη διάρκεια των αναστηλωτικών εργασιών.
Η ημερομηνία έναρξης της πράξης είναι η 1η/6/2021 και η ημερομηνία λήξης στις 31/12/2023. Η δημόσια δαπάνη της πράξης που προτείνεται για εγγραφή στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων ανέρχεται σε 400.000 ευρώ.
Στην Αίπεια
Το δεύτερο έργο είναι η αποκατάσταση του Ι.Ν. Παναγίτσας στην Αίπεια του Δήμου Καλαμάτας.
Ο ναΐσκος της Παναγίτσας βρίσκεται στα ανατολικά του οικισμού της Αίπειας, στο σημείο όπου τα τελευταία χρόνια έχει αποκαλυφθεί ανασκαφικά το Ασκληπιείο της Αρχαίας Θουρίας. Η ευρύτερη περιοχή αποτελεί κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο. Ο μικρός μονόχωρος ναός της Παναγίτσας με την τρίπλευρη εξωτερικά κόγχη του ιερού βήματος, καλύπτεται σήμερα με ξύλινη δικλινή στέγη. Η αρχική οικοδομική φάση χρονολογείται στο 13ο -14ο αι., ενώ αναγνωρίζονται τουλάχιστον άλλες δύο οικοδομικές φάσεις. Το δυτικότερο τμήμα, η κατασκευή της ξύλινης στέγης, και η διαμόρφωση του εσωτερικού χώρου (δάπεδο, οροφή, τέμπλο) αποτελούν επεμβάσεις του 20ού αιώνα. Ο ναός σήμερα βρίσκεται σε μέτρια έως κακή κατάσταση διατήρησης. Πέρα από τη φθορά και τις βλάβες των δομικών στοιχείων, το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σχετίζεται με τις νεότερες επεμβάσεις, οι οποίες έχουν αλλοιώσει τη μορφή και την αυθεντικότητα του μνημείου και συγκεκριμένα, με την επέκταση προς τα δυτικά με πρόχειρη κατασκευή από τσιμεντόλιθους.
Με το συγκεκριμένο έργο προβλέπονται, μεταξύ άλλων, οι εξής εργασίες:
-Κατασκευή υπερυψωμένου προαύλιου χώρου στα δυτικά (αφαίρεση επιχώσεων και νέα πλακόστρωση, κλίμακα, αναλημματικοί τοίχοι, πεζούλες) και αναλημματικών τοίχων στα δυτικά και βόρεια του ναού
-Διαμόρφωση εισόδου στον αρχαιολογικό χώρο του Ασκληπιείου (θύρα, επίπεδα πρόσβασης)
-Στερέωση και μορφολογική αποκατάσταση ναού
-Κατασκευή νέας ξύλινης στέγης και νέα κεράμωση
-Καθαίρεση των νεώτερων εξωτερικών επιχρισμάτων και διατήρηση των αυθεντικών αρμολογημάτων των όψεων και αρμολόγηση στις περιοχές εκτενούς φθοράς με ταυτόχρονες τοπικές συμπληρώσεις και τοπικά ενέματα, αποκατάσταση του κεραμοπλαστικού διακόσμου.
-Καθαίρεση νεότερων εσωτερικών επιχρισμάτων, στερέωση τοιχογραφικού διακόσμου και εφαρμογή νέων εσωτερικών επιχρισμάτων ή αρμολογημάτων
-Κατασκευή νέου ξύλινου κουφώματος θύρας και παραθύρου και τοποθέτηση σήτας στο παράθυρο του ιερού
-Αποκατάσταση εσωτερικού δαπέδου
-Αντικατάσταση του νεότερου τέμπλου με νέο ξύλινο τέμπλο
-Αποκατάσταση Αγίας Τράπεζας.
Η ημερομηνία έναρξης της πράξης είναι η 01η/06/2021 και η 28η/02/2023.
Η δημόσια δαπάνη της πράξης που προτείνεται για εγγραφή στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων ανέρχεται σε 185.000 ευρώ.
Στο Πήδημα
Το τρίτο έργο είναι η αποκατάσταση της Ι.Ν. Αγίας Κυριακής Πηδήματος και η συντήρηση τοιχογραφιών. Ο εν λόγω ναός βρίσκεται σε απόσταση περίπου 16 χιλιομέτρων βορειοδυτικά της Καλαμάτας, νότια του οικισμού Πήδημα. Κηρύχθηκε «αρχαίο μνημείο» με ζώνη προστασίας 100 μ. περιμετρικά. Ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του σταυρεπίστεγου ναού. Η αρχική φάση κατασκευής του ανάγεται στον 14ο αιώνα. Στο εσωτερικό είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες του τέλους του 14ου αιώνα. Τη δεκαετία του 1970 προστέθηκε στη δυτική του πλευρά πρόχειρο στέγαστρο, καλύφθηκε η στέγη του με κεραμίδια γαλλικού τύπου και προστέθηκε στο εσωτερικό του ναού τέμπλο από οπτοπλινθοδομή. Τα σημαντικότερα δομικά προβλήματα εντοπίζονται στα δυτικά και έχουν σχέση με τη σεισμική δραστηριότητα και την προσθήκη του νεότερου προσκτίσματος. Δύο παράλληλες ρωγμές διατρέχουν τον ημικυλινδρικό θόλο σε όλο του το μήκος στη θέση του κλειδιού και ο ναός έχει υποστεί μικρή μετατόπιση προς τα ανατολικά. Ρηγματώσεις διακρίνονται στο δυτικό τοίχο εξωτερικά και μικρότερες ρωγμές στο βόρειο και το νότιο.
Επίσης, λόγω της ανεπαρκούς στεγάνωσης του μνημείου και της κατά τόπους φθοράς ή καταστροφής των εξωτερικών αρμολογημάτων, εσωτερικά είναι φανερά τα έντονα προβλήματα υγρασίας, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ρηγματώσεων στα επιχρίσματα και εκτεταμένες καταστροφές στις τοιχογραφίες.
Στο ζωγραφικό διάκοσμο διαπιστώθηκαν επιπλέον φθορές όπως: κάλυψη τοιχογραφιών από ασβεστοκονιάματα, άλατα και αιθάλη, βαθιές και επιφανειακές ρωγμές αλλά και απολεπισμένες επιφάνειες.
Με το συγκεκριμένο έργο προβλέπονται, μεταξύ άλλων, οι εξής εργασίες:
-Καθαρισμοί και διερεύνηση με ανασκαφική μέθοδο στη περίμετρο του ναού και άμεσα περιβάλλοντα χώρου
-Διαμόρφωση προαύλιου χώρου στα δυτικά με τελική επικάλυψη από τσιμεντοκονία
-Στερέωση και μορφολογική αποκατάσταση ναού
-Καθαίρεση νεότερης στέγασης και τελική κεράμωση με κεραμίδια βυζαντινού τύπου
-Καθαίρεση των νεώτερων εξωτερικών επιχρισμάτων και σαθρών αρμολογημάτων με διατήρηση των αυθεντικών αρμολογημάτων και νέα αρμολόγηση στις περιοχές εκτενούς φθοράς με ταυτόχρονες τοπικές συμπληρώσεις, συρραφές ρωγμών
-Αποκατάσταση του δυτικού τοίχου
-Καθαίρεση νεότερων εσωτερικών επιχρισμάτων και εφαρμογή νέων ή αρμολογημάτων στις περιοχές που δεν είναι τοιχογραφημένες
-Αποκατάσταση εσωτερικού δαπέδου
-Αντικατάσταση τέμπλου από οπτόπλινθους με νέο ξύλινο τέμπλο. Κατασκευή ξύλινου παγκαριού
-Αποκατάσταση Αγίας Τράπεζας
-Συντήρηση τοιχογραφιών. Καθαρισμός ζωγραφικής επιφάνειας. Αισθητική αποκατάσταση της ζωγραφικής επιφάνειας, όπου κρίνεται αναγκαίο.
Η ημερομηνία έναρξης της πράξης είναι η 1η/06/2021 και η ημερομηνία λήξης στις 31/05/2023.
Η δημόσια δαπάνη της πράξης που προτείνεται για εγγραφή στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων ανέρχεται σε 240.000 ευρώ.
Της Βίκυς Βετουλάκη
