Το σημερινό και το επόμενο άρθρο είναι αποσπάσματα από το βιβλίο του καθηγητή Γεωργίου Δερτιλή με τίτλο «Επτά πόλεμοι, τέσσερις εμφύλιοι, επτά πτωχεύσεις, 1821-2016», για εθνική αυτογνωσία:
Γεγονότα μιας Ιστορίας δύο αιώνων, βιώματα τραυματικά που απωθήσαμε μέσα μας, ξεχασμένες χρεοκοπίες με τη σφραγίδα της αμάθειας και της δημαγωγίας, κρίσεις που μας υποδούλωσαν στην ένδεια, στις πλάνες και στο ψεύδος, πόλεμοι πολύνεκροι, εμφύλιοι αδελφοκτόνοι και απωθημένοι;
Γεγονότα που απωθήσαμε στη λήθη για να γλιτώσουμε από τη φρίκη και τις τύψεις- ενώ η μόνη κάθαρση θα ήταν η μνήμη και η επίγνωσή τους. Ας ανοίξουμε τα μάτια και την ψυχή μας στην Ιστορία, που εξορίζει τη λήθη και φέρνει την Α-λήθεια.
Από το 1821 έως σήμερα, η Ελλάδα έχει εμπλακεί σε τέσσερις εμφυλίους και επτά εξωτερικούς πολέμους. Σε αυτούς τους δύο αιώνες το ελληνικό κράτος «πτώχευσε» επτά φορές, βυθίστηκε σε αντίστοιχες κρίσεις και έζησε σχεδόν συνεχώς υπό διεθνή οικονομικό έλεγχο. Τέτοια αλλεπάλληλα βιώματα μπορούν να χαράξουν βαθύτατα τον ψυχισμό και τη νοοτροπία μιας κοινωνίας ολόκληρης. Για να το καταλάβουμε, αρκεί μια απλή σκέψη. Στην Ιστορία της νεότερης Ελλάδας δεν υπήρξαν ποτέ Έλληνες ή Ελληνίδες που να μην εβίωσαν τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους τη φρίκη ή, έστω, την απειλή και τον φόβο του πολέμου. Δεν υπήρξαν ποτέ Έλληνες ή Ελληνίδες που να μην αισθάνθηκαν τη βαθιά ανασφάλεια των οικονομικών κρίσεων.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή οι έξι υπαίτιοι οδηγήθηκαν σε δίκη, σε έκτακτο δικαστήριο, που τους έστειλε στο απόσπασμα. Ήταν και αυτό ένα σφάλμα. Ο σοβαρός Τύπος σε όλο τον κόσμο χαρακτήρισε τη μεν δικαστική απόφαση νομικώς έωλη, εμπαθή και καταφώρως άδικη, τη δε ποινή βάρβαρη.
Ένας εμφύλιος, ένας πόλεμος ολοκληρωτικής εξόντωσης του πλησίον μας, προϋποθέτει αμοιβαία απέχθεια και τροφοδοτεί απέραντο μίσος. Η απέχθεια μεταμορφώνει τον πλησίον μας σε άψυχο και σιχαμερό αντικείμενο, και το μίσος επιβάλλει την καταστροφή του.
Αυτά κυριαρχούν στη σκέψη των μαχητών ενός εμφυλίου, και σε τέτοιο βαθμό, ώστε γίνονται τελικά τρόπος ζωής και νοοτροπία. Κι επειδή ένας εμφύλιος ξεσκίζει στα δύο τη χώρα ολόκληρη, ύπαιθρο, πόλεις και γειτονιές, οικογένειες και φιλίες, γι’ αυτό είναι πανδημία κληρονομική. Όποιος εβίωσε το μίσος, το μεταφέρει στους απογόνους του. Ο χρόνος θα σφυρηλατήσει αυτή τη νοοτροπία και από γενιά σε γενιά θα τη μεταλλάξει σε κουλτούρα.
Η εμφυλιοπολεμική δημαγωγία οδηγεί σε δικτατορία με κουρελιασμένο μανδύα ψευδοκοινοβουλευτισμού. Βαριά η λέξη, αλλά όχι άδικη. Είναι, άραγε, ασήμαντες οι ανοησίες και οι ψευτιές των «εκπροσώπων του Λαού» που παρελαύνουν στις οθόνες; Είναι μήπως τυχαίοι οι ψευτοδιαξιφισμοί και οι αλληλοκατηγορίες, τα σκισμένα μνημόνια, οι ελαστικές συνειδήσεις και τα ανύπαρκτα ή ψευδή «πόθεν έσχες»;
Και μην ξεχνάμε τις επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας, γιατί μετά την κατάρρευση της σοβιετικής αυτοκρατορίας και τη χειραφέτηση των βαλκανικών χωρών, το «Ανατολικό Ζήτημα» της εποχής μας αφορά κυρίως το γεωπολιτικό και γεωοικονομικό χώρο που καθορίζουν οι ενεργειακές πηγές και οι δίαυλοι διοχέτευσής τους.
Επίσης, μην ξεχνάμε ότι ο πόλεμος δεν είναι υπόθεση όπλων όσο οικονομικών μέσων. Ας τα βρούμε, λοιπόν, πρώτα αυτά και ας μην παρασυρόμαστε πρόωρα από τα λόγια των συμμάχων. Γιατί περισσότερο φοβάμαι τα δικά μας λάθη παρά τα σχέδια των εχθρών (Θουκυδίδης).
Συμπερασματικά: Αν οι Έλληνες πολίτες γνώριζαν τα σφάλματα που οδήγησαν τις έξι πρώτες πτωχεύσεις της Ιστορίας μας, θα είχαμε αποφύγει την έβδομη. Αν οι Έλληνες πολιτικοί γνώριζαν τα σφάλματα που οδήγησαν στους εμφυλίους πολέμους της Ιστορίας μας, θα είχαν αποκηρύξει τις εμφυλιοπολεμικές τους δημαγωγίες.
Εάν κάτι μπορέσουμε να μάθουμε από την Ιστορία, ίσως αποφύγουμε στο μέλλον ορισμένα από τα λάθη του παρελθόντος. Η γνώση της Ιστορίας οδηγεί στην αυτογνωσία και στην επίγνωση. Από εκεί στην πράξη, ο δρόμος της Δημοκρατίας είναι ανοιχτός. Από εμάς τους πολίτες εξαρτάται αν θα βγούμε επιτέλους από τη δίνη των σφαλμάτων, αν θα ανακόψουμε τις δυνάμεις που την κινούν
(Συνεχίζεται)
Γράφει ο Παύλος Μάραντος
*Ο Παύλος Μάραντος είναι Έλληνας και Ευρωπαίος πολίτης
marantosp@gmail.com
