Διήμερες είναι οι φετινές εκδηλώσεις που διοργανώνει ο Δήμος για τη Μάχη της Καλαμάτας (28/29 Απριλίου 1941). Φέτος, μάλιστα, συμπληρώνονται 80 χρόνια από το σπουδαίο αυτό ιστορικό γεγονός, που αποτέλεσε την τελευταία μάχη στην ηπειρωτική Ελλάδα κατά των γερμανικών δυνάμεων, που προήλαυναν ορμητικά, την οποία έδωσαν οι συμμαχικές δυνάμεις αποτελούμενες από Βρετανούς, Νεοζηλανδούς, Αυστραλούς και Έλληνες (από την Ελλάδα και την Κύπρο), Σέρβους και Εβραίους.
Οι εκδηλώσεις που έχουν προγραμματιστεί, σε συνέχεια επικοινωνίας του Δήμου με την Αδελφότητα των Απομάχων, θα είναι διήμερες, για να υπάρξει διαδικτυακή συμμετοχή όσων λόγω απόστασης και πανδημίας δεν μπορούν να παρευρεθούν στην Καλαμάτα.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Δήμος Καλαμάτας χθες πραγματοποίησε διαδικτυακή εκδήλωση, με ομιλητή τον δρα Μάριο Αθανασόπουλο, μέλος ΕΔΙΠ Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, με θέμα «Ιστορικά Στοιχεία και Ντοκουμέντα από τη Μάχη της Καλαμάτας». Συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ο Μανώλης Μάκαρης, ενώ τη μετάφραση είχε αναλάβει ο Λεωνίδας Βέλλης, δεδομένου ότι θα παρακολουθούσαν και απόγονοι των Βρετανών, Νεοζηλανδών, Αυστραλών και Εβραίων απομάχων.
Σήμερα, δε, στις 11.00 το πρωί θα πραγματοποιηθεί η καθιερωμένη τελετή στο μνημείο το οποίο βρίσκεται στο νότιο άκρο του Δημοτικού Πάρκου Σιδηροδρόμων της Καλαμάτας.
Ιστορία
Οι Συμμαχικές δυνάμεις, αποτελούμενες από Βρετανούς, Νεοζηλανδούς, Αυστραλούς και Έλληνες (από την Ελλάδα και την Κύπρο), Σέρβους και Εβραίους, κατά των γερμανικών δυνάμεων που προήλαυναν, προωθούμενες με μεγάλη ταχύτητα, έδωσαν στις 28 και 29 Απριλίου 1941 την τελευταία μάχη στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Στις 20 Απριλίου 1941 υπογράφεται η συνθηκολόγηση από τον αντιστράτηγο Γεώργιο Τσολάκογλου μεταξύ της Ελλάδος και της Ναζιστικής Γερμανίας. Τη νύχτα της 24ης προς 25η Απριλίου έσπασε η βρετανική γραμμή άμυνας στις Θερμοπύλες. Όλοι αυτοί οι άνδρες χωρίς σχεδιασμό κατευθύνονται προς το νότο, για να μεταφερθούν στην Κρήτη.
Την 26η Απριλίου στην Καλαμάτα, σύμφωνα με εκτιμήσεις, φθάνουν σταδιακά περισσότεροι από 55.000 άνδρες.
Ο μεγαλύτερος αριθμός είναι άνδρες από την Κοινοπολιτεία (Βρετανοί, Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί, κ.λπ.), όπως και Γιουγκοσλάβοι. Ο οπλισμός τους είναι ελαφρύς έως υποτυπώδης, σε σχέση με των Γερμανών στρατιωτών. Όλη αυτή η δύναμη των ανδρών συγκεντρώνεται σε όλο το παραλιακό μέτωπο της Καλαμάτας περιμένοντας να μεταφερθούν στην Κρήτη. Και τότε ξεκινά η επιχείρηση “Δαίμων” (η μεταφορά στρατιωτών από λιμάνια της χερσαίας Ελλάδας στην Κρήτη).
Η εκκένωση άρχισε στις 26 Απριλίου όταν επιβιβάστηκαν 8.000 άνδρες σε 4 πλοία.
Η εκκένωση συνεχίστηκε και το βράδυ με πολύ μεγάλη δυσκολία, αλλά από το πρωί της 27ης Απριλίου η κατάσταση δυσκολεύει περισσότερο, καθώς η γερμανική αεροπορία (Λουφτφάβε) άρχισε να σφυροκοπά όλο το παραλιακό μέτωπο της Καλαμάτας. Παρ’ όλα αυτά ή εκκένωση συνεχίστηκε μέχρι και όλο το βράδυ.
Οι Καλαματιανοί συγκεντρωμένοι στο λιμάνι
Την 28η το πρωί η Λουφτφάβε άρχισε πάλι να βομβαρδίζει, σφυροκοπώντας όλο το μήκος του παραλιακού μετώπου, παράλληλα στην Καλαμάτα καταφτάνει και η γερμανική εμπροσθοφυλακή, που κατευθύνεται προς την παραλία.
Οι άνδρες των συμμαχικών δυνάμεων βρίσκονται διασκορπισμένοι σε όλο το μήκος της παραλίας ανά ομάδες, που προσπαθούσαν να καλυφθούν από τους ελαιώνες (λόγω των βομβαρδισμών) χωρίς μεταξύ τους επικοινωνία, και με μία υποτυπώδη και αποκομμένη διοίκηση, αιφνιδιασμένη από την τόσο γρήγορη προσέλευση των Γερμανικών δυνάμεων.
Τότε μικρές ομάδες ανδρών αναλαμβάνουν να καθυστερήσουν ή και να ανακόψουν ακόμα την είσοδο των Γερμανών στο παράκτιο μέτωπο, για να συνεχιστεί η επιβίβαση των ανδρών στα καράβια, που θα τους οδηγήσουν στην Κρήτη. Οι μάχες που δόθηκαν, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των εμπλεκόμενων, ήταν σκληρές.
Οδομαχίες είχαμε μεταξύ των οδών Φαρών και Κανάρη, επίσης επί της Μαιζώνος, Κορώνης και Σανταρόζας. Ακόμα σκληρότερες μάχες δόθηκαν στην προκυμαία και περιμετρικά του λιμένος.
Σημαντικές ήταν οι απώλειες και από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές. Δυστυχώς, όμως, ο διοικητής της ναυτικής δύναμης το βράδυ της 28ης Απριλίου αναγκάστηκε να σταματήσει οριστικώς την εκκένωση, φοβούμενος ότι μπορεί να τους χτυπήσουν ιταλικά υποβρύχια.
Μετά αυτή την εξέλιξη, το πρωί της 29ης Απριλίου περί τις 7.000 στρατιώτες παραδόθηκαν στις γερμανικές δυνάμεις. Για την ιστορία καλό είναι να αναφερθεί ότι αρκετοί Καλαματιανοί βοήθησαν ριψοκινδυνεύοντας (παρ’ όλη την απαγόρευση από τους Γερμανούς) να φυγαδευτούν αρκετοί σύμμαχοι προς την Κρήτη και τη μέση Ανατολή.
Η πείνα και η προσφορά
της γιαγιάς από την Καλαμάτα
Οι μαρτυρίες των στρατιωτών που έζησαν την εκκένωση του Απριλίου δίνουν μία πολύ παραστατική εικόνα για την κατάσταση των Ελλήνων αμάχων. Παρά τη φτώχεια και τις κακουχίες, υπήρχαν μερικοί που προσέφεραν τα λιγοστά που είχαν στους στρατιώτες που τους υπερασπίζονταν.
Στο βιβλίο του «War Dance», ο Αυστραλός στρατιώτης Κεν Κλιφτ, που πολέμησε στην Ελλάδα, συμπεριέλαβε την ιστορία ενός ανώνυμου συντρόφου του, που εντυπωσιάστηκε από τη γενναιοδωρία των Ελλήνων.
Φτάνοντας στις παραλίες της Καλαμάτας, το στράτευμα πέρασε μπροστά από το σπίτι μίας ηλικιωμένης Ελληνίδας, που τους περίμενε στην πόρτα με ψωμί και ρετσίνα. «Προσέφερε φαγητό σε κάθε στρατιώτη που περνούσε, μια ενέργεια που μας συγκίνησε πολύ. Δεν καταλαβαίναμε τι έλεγε, καθώς μας αποχαιρετούσε δακρυσμένη, αλλά όλοι αντιληφθήκαμε τι εννοούσε. Τις απαντούσαμε: «Μην ανησυχείτε, κυρία, θα επιστρέψουμε και θα επανορθώσουμε για όλα»…
