Η πανδημία υποχρέωσε την αύξηση των κονδυλίων έρευνας και καινοτομίας, σε μια προσπάθεια να τιθασεύει το θεριό. Οι δράσεις του τομέα αυτού εντάσσονται στο μεγαλύτερο μέρος τους στα ευρωπαϊκά κονδύλια που αντιμετωπίζουν τις δαπάνες έρευνας και τεχνολογίας στη βάση προκηρύξεων και διαγωνισμών που ευρίσκονται ολοένα στην ημερήσια διάταξη. Εξαιρούνται ορισμένες περιορισμένες δράσεις που στοχεύουν στη διευκόλυνση απορρόφησης των σχετικών ποσών και εντάσσονται στα προγράμματα ανάπτυξης των κρατών μελών της Ε.Ε.
Η Έρευνα και η Καινοτομία θα μπορούσαν να είναι δυο πυλώνες από τους απαραίτητους, ακόμη και στο πλαίσιο του διεθνούς ανταγωνισμού, μετά και την έκρηξη της παγκοσμιοποίησης που έλαβε χώρα στις αρχές της δεκαετίας του ’90 (ορόσημο μετά την επανένωση των δύο Γερμανιών).
Εν τούτοις, ακόμη και οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ε.Ε. αναγνώρισαν ότι η έρευνα και η καινοτομία υπολείπονται των δυο άλλων δυτικών εταίρων με σημαντική τάξη μεγέθους, δηλαδή των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας. Η διαπίστωση αυτή έσπρωξε τις εθνικές συνειδήσεις στην αύξηση των κονδυλίων, πιστεύεται όμως ότι δεν έχει αντιστραφεί το κλίμα.
Στο σημείωμα αυτό θα καταβάλουμε προσπάθεια να δώσουμε τις βασικές αρχές και να παραθέσουμε σοβαρά σημεία του θεσμικού πλαισίου, για να δει κανείς τι μπορεί να αντλήσει, όχι μόνο σε πόρους, αλλά και σε τεχνογνωσία, πειραματισμό και καινοτόμες μεθόδους ανάπτυξης.
Τα κονδύλια που έχουν ανακοινωθεί για την έρευνα και την καινοτομία ανέρχονται στο σοβαρό ποσόν των 13,2 δισ. ευρώ για το 2022, εκ των οποίων το βασικό πρόγραμμα, που λέγεται «ΟΡΙΖΩΝ ΕΥΡΩΠΗ», αναμένεται να απορροφήσει 11,45 δισ. ευρώ. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι στα κονδύλια της έρευνας και καινοτομίας εντάσσονται κι άλλα κονδύλια. Αυτό δείχνει τη διαδραστική «συμπεριφορά» των κονδυλίων και αναφέρομαι σε ορισμένα σοβαρά κονδύλια ακόμη και για τις δαπάνες διοικητικής στήριξης, όπως τα ακόλουθα ποσά για το 2022:
•Δαπάνες για την υλοποίηση του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» – Έμμεση έρευνα ύψους 150 εκατ. ευρώ
•Εξωτερικό προσωπικό που υλοποιεί το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» – Έμμεση έρευνα ύψους 46 εκατ. ευρώ
•Άλλες δαπάνες διαχείρισης για το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» – Έμμεση έρευνα ύψους 88 εκατ. ευρώ
•Δαπάνες σχετικές με μόνιμους και έκτακτους υπαλλήλους που υλοποιούν το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» – Άμεση έρευνα ύψους 151 εκατ. ευρώ
•Εξωτερικό προσωπικό ύψους 36 εκατ. ευρώ
•Άλλες δαπάνες διαχείρισης για το πρόγραμμα «Ο Ορίζων Ευρώπη» – Άμεση έρευνα ύψους 53 εκατ. ευρώ.
Όλες οι ανωτέρω δαπάνες αφορούν δαπάνες διοικητικού χαρακτήρα (μισθούς, μελέτες, συνεδριάσεις εμπειρογνωμόνων, πληροφόρηση, δημοσιεύσεις κ.λπ.), οι οποίες συνδέονται άμεσα με την υλοποίηση των στόχων των προγραμμάτων ή των δράσεων που υπάγονται στην παρούσα ομάδα, καθώς και οποιεσδήποτε άλλες δαπάνες αφορούν αναθέσεις της Κομισιόν σε εξωτερικούς συνεργάτες με ad hoc συμβάσεις παροχής υπηρεσιών.
Η ουσιαστική ευρωπαϊκή έρευνα αυτήν την εποχή και τουλάχιστον για τα 7 ερχόμενα έτη (2021 – 2027) γίνεται μέσω του προγράμματος «ΟΡΙΖΩΝ ΕΥΡΩΠΗ». Πρόκειται για πρόγραμμα που στηρίζεται σε 3 πυλώνες και κάθε ένας πυλώνας στηρίζει και χρηματοδοτεί μια σειρά δράσεων και προγραμμάτων, δίπλα στα τομεακά προγράμματα της πολιτικής της Ε.Ε.
Επιστήμη αριστείας (πυλώνας I), προικοδοτημένος με 3,2 δισ. ευρώ για το 2022, στον οποίο περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, οι Ερευνητικές Υποδομές.
Παγκόσμιες προκλήσεις και ευρωπαϊκή βιομηχανική ανταγωνιστικότητα (πυλώνας II) προικοδοτημένος με περίπου 6 δισ. ευρώ για το 2022, εκ των οποίων για την Ομάδα «Υγεία» αναμένεται να απορροφηθούν περί τα 800 εκ. ευρώ το 2022. Άλλες ομάδες που αναμένεται να επωφεληθούν είναι η Ομάδα «Πολιτισμός, δημιουργικότητα και πολυδεκτική κοινωνία», η
Ομάδα «Πολιτική προστασία για την κοινωνία»- Ευρωπαϊκό βιομηχανικό, τεχνολογικό και ερευνητικό κέντρο ικανοτήτων στον τομέα της κυβερνοασφάλειας, η Ομάδα «Ψηφιακές τεχνολογίες, βιομηχανία και διάστημα», η Ομάδα «Ψηφιακές τεχνολογίες, βιομηχανία και διάστημα», η Ομάδα «Κλίμα, ενέργεια και κινητικότητα», η Ομάδα «Τρόφιμα, βιοοικονομία, φυσικοί πόροι, γεωργία και περιβάλλον» κ.ά.
Καινοτόμος Ευρώπη (πυλώνας III) προικοδοτημένος με περίπου 1,66 δισ. ευρώ για το 2022, στον οποίο υπάγονται το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας, τα Ευρωπαϊκά οικοσυστήματα καινοτομίας και το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT).
Το πρόγραμμα αυτό αποσκοπεί στην επίτευξη επιστημονικού, τεχνολογικού, οικονομικού και κοινωνικού αντίκτυπου των επενδύσεων της Ένωσης στην έρευνα και την καινοτομία, ώστε να ενισχυθεί η επιστημονική και τεχνολογική βάση της Ένωσης, να προωθηθεί η ανταγωνιστικότητα της Ένωσης σε όλα τα κράτη μέλη, και- μεταξύ άλλων- στη βιομηχανία της.
Επιπλέον στοχεύει στην επίτευξη στρατηγικών προτεραιοτήτων της Ένωσης, όπως το να υλοποιηθούν οι στόχοι και οι πολιτικές της Ε.Ε., να αντιμετωπιστούν οι παγκόσμιες προκλήσεις (παράδειγμα είναι η συμφωνίας του Παρισιού) και να ενισχυθεί ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας.
Το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη» θα μεγιστοποιήσει έτσι την ενωσιακή προστιθέμενη αξία, εστιάζοντας σε στόχους και δραστηριότητες που δεν μπορούν να υλοποιηθούν αποτελεσματικά από τα κράτη μέλη μεμονωμένα, αλλά σε συνεργασία.
Όσοι σκέφτονται να πραγματοποιήσουν επενδύσεις στους τομείς που προαναφέραμε, καλό είναι να έχουν κατά νου την τεράστια προστιθέμενη αξία των πόρων που χορηγήθηκαν στην ευρωπαϊκή Έρευνα και Καινοτομία.
Του Γιώργου Μαρκατάτου
