Στο διαδίκτυο οι κανόνες δικαίου πολλές φορές απουσιάζουν.
Αυτό που παίζει σημαντικό ρόλο στην ψυχική υγεία των σημερινών ανθρώπων σε σχέση με το διαδίκτυο, σύμφωνα με τον κ. Γιώργο Κορμά, ιατρό και υπεύθυνο της Γραμμής Βοήθειας Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου, είναι ότι πολλές φορές οι κανόνες δικαίου απουσιάζουν.
Με αφορμή, λοιπόν, τη σημερινή ημερίδα στην Καλαμάτα για την επίδραση του διαδικτύου ως προς την ψυχική υγεία του ατόμου, συναντήσαμε τον κ. Γιώργο Κορμά, ιατρό και ομιλητή της εκδήλωσης, ο οποίος μας μιλά για το καίριο αυτό ζήτημα με την ιδιότητά του ως υπεύθυνος της Γραμμής Βοήθειας Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου.
-Πόσο έχει εισχωρήσει στη ζωή μας το διαδίκτυο; Σε ποιες περιπτώσεις μπορούμε να μιλάμε για εθισμό;
Ο μέσος όρος που χρησιμοποιούμε την οθόνη του κινητού μας έχει υπολογιστεί σε 7 ώρες την ημέρα. Καταλαβαίνουμε έτσι ότι το ένα τρίτο της ημέρας το περνάμε στο διαδίκτυο, ενώ στα παιδιά ο χρόνος αυτός αυξάνει. Επομένως, το διαδίκτυο πλέον πρωταγωνιστεί στη ζωή μας με θετικό και αρνητικό τρόπο.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει εισάγει πλέον στους εθισμούς και την κατάχρηση του διαδικτύου από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Όσοι παραμελούν τις δραστηριότητές τους συστηματικά για να βρίσκονται στο διαδίκτυο, όσοι βρίσκουν ευχαρίστηση μόνο στο διαδίκτυο, όσοι έχουν άγχος όταν δεν είναι εκεί, όσοι αδιαφορούν για το ό,τι συμβαίνει γύρω τους, εμφανίζουν επιθετικότητα και γενικότερα έκπτωση της λειτουργικότητάς τους, έχουν πλέον μερικά από τα συμπτώματα εξάρτησης του διαδικτύου.
-Ποιοι είναι οι κίνδυνοι που μπορεί να ελλοχεύουν για ένα παιδί ή έναν ενήλικα χρήστη του διαδικτύου;
Η ανεξέλεγκτη χρήση των κοινωνικών δικτύων και των διαδικτυακών παιχνιδιών παραμένει ο βασικός κίνδυνος που αντιμετωπίζει ο χρήστης του μέσου.
Τα πράγματα έχουν αλλάξει, όμως, τα τελευταία χρόνια με αφορμή και την πανδημία. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου σε 5.000 μαθητές σε όλη τη χώρα, βλέπουμε ότι μαθητές του Γυμνασίου και του Λυκείου σε ένα υψηλό ποσοστό, περί του 53%, αδιαφορούν για τη διαδικτυακή τους φήμη. Αυτό το ποσοστό είναι πραγματικά συγκλονιστικό.
Αποτέλεσμα της έρευνας αυτής αποτελεί και το γεγονός ότι τα παιδιά, σε ένα ποσοστό, αδιαφορούν για το εάν γράφονται αρνητικά σχόλια εναντίον τους, για το εάν κυκλοφορούν γυμνές φωτογραφίες τους ή εάν κάποιος τα παρενοχλεί.
Αντί εμείς οι ενήλικες, το σχολείο, η οικογένεια να εξασφαλίσουμε ένα περιβάλλον χωρίς βία για την ομαλή ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη, τα παιδιά απέκτησαν ανοχή στα περιβάλλοντα βίας, εκφοβισμού, μη σεβασμού και εξευτελισμού, που σε πολλές περιπτώσεις βιώνουν καθημερινά στο διαδίκτυο.
Αυτό γίνεται ακόμα χειρότερο, αν αναλογιστεί κανείς ότι συχνά, όχι μόνο εξοικειώνονται με αυτές τις συμπεριφορές, αλλά τις υιοθετούν, μιας και έχουν αρθεί οι αναστολές που ενδεχομένως υπήρχαν προηγουμένως.
Παράλληλα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στο διαδίκτυο οι κανόνες δικαίου πολλές φορές απουσιάζουν.
Ο κόσμος του «μετασύμπαντος» που μας υπόσχονται μερικές εταιρείες της βιομηχανίας του διαδικτύου, όπου οι άνθρωποι θα συμμετέχουν με το avatar τους, θα εργάζονται, θα διασκεδάζουν, θα εκπαιδεύονται, θα συναλλάσσονται με κρυπτονομίσματα, θα ζουν ουσιαστικά εκεί που δεν υπάρχουν κανόνες δικαίου, δεν υπάρχει καμία προστασία της ιδιωτικότητας, των προσωπικών δεδομένων, και αντίστοιχα υπάρχει σοβαρή έκθεση, ιδίως των παιδιών, στη σεξουαλική παρενόχληση και στο bullying.
Ένας κόσμος ανέτοιμος, χωρίς κανόνες, που καλούνται οι άνθρωποι να ζήσουν έχοντας «εκπαιδευτεί» όλα αυτά τα χρόνια μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα και τα παιχνίδια, χωρίς όμως, ιδίως τα παιδιά, να έχουν προλάβει να αποκτήσουν μέσα από την κοινωνία και το σχολείο ένα δομημένο αξιακό σύστημα, έχοντας αντιληφθεί βασικές έννοιες και κοινωνικούς κανόνες, για να μπορούν να διαχειριστούν τους κινδύνους και τις επιθετικές συμπεριφορές του νέου κόσμου του «μετά-σύμπαντος».
-Πώς η μετάβαση από τη δια ζώσης επικοινωνία στην τηλεκπαίδευση και την τηλεργασία επέδρασε στην ελληνική κοινωνία;
Οι επιδράσεις της βίαιης μετάβασης, δυστυχώς, θα είναι ορατές για πολλά χρόνια.
Κατ’ αρχάς, τα παιδιά αναγκάστηκαν λόγω των συνθηκών να μείνουν μακριά από το φυσικό τους χώρο που είναι το σχολείο και να αρκεστούν στην τηλεκπαίδευση -μια συμπληρωματική μορφή εκπαίδευσης και σε καμία περίπτωση κύρια.
Κατά τη γνώμη μου, τα παιδιά του Νηπιαγωγείου και των πρώτων τάξεων του Δημοτικού κακώς ήρθαν σε έκθεση στην οθόνη για πολλές ώρες, όχι μόνο γιατί εξοικειώθηκαν με το διαδίκτυο σε πολύ μικρές ηλικίες, αλλά και ιατρικά, μιας και αντενδείκνυται η έκθεση σε οθόνη για λόγους υγείας.
Σχετικά με αυτό, η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία προτείνει έκθεση των παιδιών αυτής της ηλικίας μέχρι 30 λεπτά την ημέρα, ενώ, όπως παρατηρήθηκε, τα παιδιά παρέμεναν αρκετές ώρες καθημερινά στο διαδίκτυο.
Η απουσία των παιδιών από το σχολικό περιβάλλον και τους εξωτερικούς χώρους, και η μεταφορά τους στο διαδίκτυο, αύξησε σημαντικά τα ποσοστά βίαιων συμπεριφορών από πλευράς τους.
Σε επίπεδο εκπαίδευσης, αλλά και κοινωνικών δεξιοτήτων, τα πράγματα φαίνεται να είναι απογοητευτικά. Αρκετοί φοιτητές, ιδίως στα πρώτα χρόνια φοίτησής τους, εξαιτίας των τηλεδιασκέψεων δεν έχουν ακόμα προσαρμοστεί στη φοιτητική πραγματικότητα.
Τέλος, στο πεδίο της τηλεργασίας τίθεται ζήτημα πλέον για το θέμα του ωραρίου και των συνθηκών εργασίας, μιας και όλο και περισσότεροι εργοδότες προτείνουν την τηλεργασία. Με τον τρόπο αυτό μειώνονται τα κόστη τους, καθώς οι εργαζόμενοι καλύπτουν από μόνοι τους τα κόστη εργασίας.
“Η ηλικία δεν παίζει τον κυρίαρχο ρόλο στο διαδίκτυο, μιας και όλοι μπορούν να κάνουν τα πάντα και το ίδιο εύκολα πέφτουν θύματα. Η ηλικία έχει να κάνει με το πώς διαχειρίζεται ο καθένας τον κίνδυνο και όχι την αποφυγή του“
-Με τι σχετίζεται το κατά πόσο ευάλωτος είναι κάποιος για να διατρέξει κίνδυνο στην πλοήγησή του στο διαδίκτυο; Έχει να κάνει με την ηλικία ή την εμπειρία χρήσης του διαδικτύου;
Δυστυχώς, η ηλικία δεν παίζει τον κυρίαρχο ρόλο στο διαδίκτυο, μιας και όλοι μπορούν να κάνουν τα πάντα και το ίδιο εύκολα πέφτουν θύματα.
Η ηλικία έχει να κάνει με το πώς διαχειρίζεται ο καθένας τον κίνδυνο και όχι την αποφυγή του.
Η εμπειρία χρήσης του διαδικτύου έχει και την αντίθετη ανάγνωση, που λέει ότι όσο περισσότερο βρίσκεται κάποιος στο διαδίκτυο, τόσο περισσότερους κινδύνους θα συναντήσει. Ο προστατευτικός παράγοντας σε αυτό παραμένει πάντα η συγκρότηση του καθενός μας, και η αντοχή του αξιακού του συστήματος.
Για παράδειγμα, ένας παντρεμένος που αναζητεί εξωσυζυγική σχέση στο διαδίκτυο, όσο έμπειρος διαδικτυακά και να είναι, σχεδόν σίγουρο ότι αργά ή γρήγορα θα εκτεθεί.
-Τι πρέπει να προσέχουν οι γονείς όταν τα παιδιά πλοηγούνται ελεύθερα στο διαδίκτυο;
Οι γονείς των παιδιών του Δημοτικού θα πρέπει να λειτουργούν αποτρεπτικά σε σχέση με τα κοινωνικά δίκτυα και τα ακατάλληλα για την ηλικία των παιδιών διαδικτυακά παιχνίδια. Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα στη σωματική και ψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών είναι ο ποιοτικός ύπνος τους.
Οι γονείς οφείλουν να το εξασφαλίσουν στα παιδιά κι αυτό συνεπάγεται ότι τα ίδια θα πρέπει να κοιμούνται νωρίς.
Τέλος, οι γονείς σε μικρές ηλικίες οφείλουν να είναι το καλό παράδειγμα για τα παιδιά τους στο διαδίκτυο, να τα προτρέπουν σε δραστηριότητες, κι αυτό που βοηθά πάντα είναι να κάνουν μαζί πράγματα, όπως αθλητισμό, περιπάτους, εκδρομές.
Οι γονείς των παιδιών του Γυμνασίου και του Λυκείου θα πρέπει συνέχεια να ανοίγουν θέματα κοινωνικά και καθημερινά με τα παιδιά τους, για να σχηματίζουν μια σφαιρική εικόνα, μιας και οι επιδράσεις από το διαδίκτυο είναι πολλαπλάσιες.
Σε όλες τις περιπτώσεις, οι γονείς οφείλουν να έχουν ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας με τα παιδιά τους.
-Που μπορεί να απευθυνθεί ένας γονιός ή ενήλικας όταν παρατηρήσει παραβατική συμπεριφορά μέσω διαδικτύου;
Καλό είναι οι γονείς εξ αρχής να έχουν ενημερώσει τα παιδιά ότι θα δεχτούν κάποια στιγμή παρενόχληση στο διαδίκτυο.
Ένα στα τέσσερα παιδιά ηλικίας από 12 έως 18 ετών έχει δεχθεί σεξουαλική παρενόχληση στο διαδίκτυο. Επομένως, προετοιμάζουν τα παιδιά ότι αν κάτι τα κάνει να νιώσουν άσχημα, αυτά οφείλουν να μιλήσουν χωρίς ντροπή και χωρίς φόβο για τιμωρία.
Μετέπειτα μπορούν να απευθυνθούν είτε στο Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου μέσω του 210 6007686 στη γραμμή βοήθειας, αλλά και στην τοπική Αστυνομία ή την Εισαγγελία.
-Πείτε μας λίγα λόγια για την ημερίδα…
Η ημερίδα «Ψυχική υγεία και Διαδίκτυο» είναι το επιστέγασμα πολλών παρεμβάσεων για θέματα ασφαλούς Διαδικτύου στη Μεσσηνία. Η συχνή ενημέρωση των ειδικών, αλλά και των γονέων σε θέματα ασφαλούς διαδικτύου μέσα από έρευνες και επιστημονικές παρεμβάσεις, είναι εξαιρετικά σημαντική.
Εδώ θέλω να ευχαριστήσω όσους στήριξαν την ημερίδα αυτή, όπως είναι το ΚΕΠΕΠΨΥ για τη διοργάνωση και ο πρόεδρός του και αντιπεριφερειάρχης Υγείας, Άγγελος Χρονάς, καθώς και τους συνεργάτες του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου στη Μεσσηνία, που πάνω από μια δεκαετία στηρίζουν έμπρακτα και καθημερινά το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου.
Της Χριστίνας Μανδρώνη
