Το Παλιό Τελωνείο της Καρδαμύλης είναι το μικρό συγκρότημα κτιρίων που βρίσκεται από τον 18ο αιώνα στο παλιό λιμάνι του οικισμού, κάτω από τη Βάρδια των Δημητρέων και μπροστά από το νησάκι Μερόπη, που ανήκε στην ιστορική οικογένεια των Τρουπάκη-Μούρτζινων (το αντίπαλο δέος των Μαυρομιχάληδων στην κυριαρχία της Μάνης).
Αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά και ιστορικά κτίρια που λειτουργούσε ως ιδιωτικό «τελωνείο» μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, διασφαλίζοντας τη διέλευση των διεθνών εμπόρων και αποθήκευση εμπορευμάτων.
Αρχιτεκτονικά, το κτίριο αποτελεί υπόδειγμα του πώς ένα κτίσμα ιστορικής σημασίας μπορεί να αποκτήσει νέα χρήση και ζωή στα χέρια των κατάλληλων ανθρώπων. Το μεγαλεπήβολο πρότζεκτ ανέλαβε και ολοκλήρωσε η δημιουργική ομάδα των ταλαντούχων και βραβευμένων Etsi Architects μαζί με μια ομάδα συνεργατών, διατηρώντας ανέπαφη τη διαχρονική κομψότητα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και αναδεικνύοντάς την με σύγχρονες αισθητικές παρεμβάσεις.
H ιστορία του Παλιού Τελωνείου της Καρδαμύλης
Για πολλά χρόνια το Παλιό Τελωνείο της Καρδαμύλης που το διαχειρίζονταν και το προστάτευαν, όπως προαναφέραμε, η οικογένεια των Μούρτζινων κ Τρουπάκηδων, δεχόταν πολύ σημαντικό μέρος της εμπορικής κίνησης του Μεσσηνιακού κόλπου, μεταξύ διαφόρων εθνοτητων. Ενετοι, Γενοβέζοι, Φράγκοι, Οθωμανοί, κι Ελληνες αποθήκευαν εμπορευματα και κλείνανε συμφωνίες στο τελωνείο της Καρδαμύλης. Εντυπωσιακά ιστιοφόρα έδεναν και τα καλύτερα εμπορεύματα από τα ευρωπαϊκά λιμάνια πωλούνταν μεταξύ των εμπόρων.
Λόγω του ρόλου του ως οχυρωμένο τελωνείο, σχεδιάστηκε αρχικά για προστασία, με αποθήκες εμπορευμάτων στον κάτω όροφο και αμυντικούς προστατευόμενους χώρους εμπορικών συναλλαγων στον επάνω.
Μετατράπηκε σε μοτέλ τη δεκαετία του 1960, αργότερα ερήμωσε μέχρι που ανακηρύχθηκε μνημείο το 1992.
Πώς το Παλιό Τελωνείο έγινε ένα σπίτι με σεβασμό στη μανιάτικη αρχιτεκτονική
«Μας εντυπωσίασε η ακλόνητη πίστη των πελατών μας στο όραμα τους, όταν φαντάστηκαν το Tελωνείo ως το δεύτερο σπίτι τους. Αναγνώρισαν αμέσως τις δυνατότητες αποκατάστασης, ενώ παράλληλα έβλεπαν τους εαυτούς τους ως θεματοφύλακες ενός σημαντικού ιστορικού μνημείου. Μετά τη δυσπιστία των ντόπιων σχετικά με την ιδιωτική αποκατάσταση του ορόσημου της Καρδαμύλης και μια μακρά διαδικασία έγκρισης, συνεργαστήκαμε με μια ομάδα εμπειρογνωμόνων επί οκτώ χρόνια και είχαμε την υποστήριξη και την βοήθεια της ΕΦΑΜ ( Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας) για να επαναφέρουμε το Τελωνείο στη ζωή και να του δώσουμε έναν νέο σκοπό», λέει στο iefimerida η Ελένη Τσιγαρίδα, επικεφαλής του γραφείου Etsi Architects, που υλοποίησε την ιδέα
Η θέση του στο λιμάνι της Καρδαμύλης από τον 18ο αιώνα καθιστά το Τελώνειο κομβικό σημείο για την περιοχή κάτι που το αρχιτεκτονικό γραφείο ήθελε να τιμήσει δεόντως. Αφού λειτούργησε για λίγο ως μοτέλ τη δεκαετία του 1960, είχε εν μέρει θαφτεί στο σκυρόδεμα και είχε περιέλθει σε ερείπωση, δίνοντάς την τέλεια ευκαιρία στους Etsi Architects να το επανασχεδιάσουν ως σπίτι.
Εξ’ αρχής το κυρίαρχο μέλημα αλλά και ταυτόχρονα πρόκληση, ήταν η επέμβαση να γίνει με τρόπο που δεν θα αλλοίωνε τον υφιστάμενο χαρακτήρα κτιρίου και θα διασφάλιζε μια ομαλή μετάβαση στον εκσυγχρονισμό μέσα από το πάντρεμα του υφιστάμενου με το νέο.
«Λόγω του ρόλου του ως οχυρωμένο τελωνείο, σχεδιάστηκε αρχικά για προστασία, με αποθήκες εμπορευμάτων στον κάτω όροφο και αμυντικούς στρατώνες στον επάνω. Έπρεπε να ανοίξουμε και να συνδέσουμε τους χώρους και στους δύο ορόφους και στα δύο κτίρια, προσθέτοντας χαρακτηριστικά που θα το κάνουν να μοιάζει με σπίτι.», περιγράφει η Ελένη Τσιγαρίδα. Ετσι η πρόκλησή επικεντρώθηκε σε τρεις κύριους τομείς:
Αποκατάσταση
«Αποκαλύψαμε την εκπληκτική λιθοδομή του 18ου αιώνα, μετατρέποντας τα κοντόχοντρα ογκώδη κτίρια σε ψηλά και λεπτά, με προσεκτική εκσκαφή από το περιβάλλον σκυρόδεμα. Στη συνέχεια αποκαταστήσαμε το κέλυφος σύμφωνα με την αρχική οχυρωμένη αρχιτεκτονική της Μάνης. Αποκαταστήσαμε επίσης τις στέγες και μετατρέψαμε σε παράθυρα τις σκαλότρυπες και τις πολεμότρυπες, στους κάτω ορόφους για να δώσουν φως και αέρα και να το κάνουν κατοικήσιμο».
Συνδεδεμένοι χώροι
«Θέλαμε οι πελάτες μας να μπορούν να κινούνται ελεύθερα μέσα και μεταξύ των χώρων. Αν και τα δύο κτίρια ήταν ανεξάρτητα με μια προστατευμένη αυλή ανάμεσά τους, όλα τα δωμάτια είχαν ξεχωριστή πρόσβαση από το εξωτερικό. Συνδέσαμε τα δωμάτια μέσα σε κάθε κτίριο, προσθέσαμε μια σκάλα με τολμηρή τομή του κύριου θόλου, δημιουργήσαμε πρόσβαση στο ύπαιθρο στη νότια πλευρά και συνδέσαμε τα δύο κτίρια μεταξύ τους».
Υλικά
Το Τελώνειο είναι το τέλειο παράδειγμα του τι μπορεί να επιτευχθεί όταν οι ειδικοί συνεργάζονται άψογα μεταξύ τους. «Χρησιμοποιήσαμε τοπικά υλικά, όπως μαρμάρινα δάπεδα από το λατομείο του Οίτυλου, έπιπλα και καπλαμάδες από ξύλο ελιάς και τοπικά βότσαλα για το ψηφιδωτό της εισόδου, χρησιμοποιώντας παραδοσιακές τεχνικές για τις επισκευές.
Αποκατάσταση με πυξίδα το σεβασμό στην ιστορία του κτιρίου
Με σεβασμό, λοιπόν, στην ιστορία του κτιρίου και προσεχτικό σχεδιασμό, η αποκατάσταση διατήρησε ανέπαφη τη διαχρονική γοητεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της Μάνης αναδεικνύοντάς την με σύγχρονες παρεμβάσεις ώστε να διατηρηθεί η αυθεντικότητα του κτίσματος που αποτελεί άλλωστε μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Καρδαμύλης.
Κάπως έτσι δημιουργήθηκε μια υπερσύγχρονη ιστορική αποκατάσταση και ένα κομψό σπίτι με θέα στη θάλασσα, ροή μεταξύ εσωτερικών και εξωτερικών χώρων. Τέσσερις κρεβατοκάμαρες, ένα γραφείο και τρία μπάνια σε δύο κτίρια, καθώς και ένας ανοιχτός χώρος κουζίνας – τραπεζαρίας – σαλόνι για να τον απολαμβάνει μια σύγχρονη οικογένεια.
Το έργο μεταμόρφωσε επίσης την τοπική κοινότητα, ξεπερνώντας τις επιφυλάξεις για την αποκατάσταση ενός αγαπημένου ορόσημου και την ανάδειξή του σε πόλο έλξης επισκεπτών. «Ξεπέρασε κάθε προσδοκία που είχαμε εμείς και οι πελάτες μας», καταλήγει η Ελένη Τσιγαρίδα.
Στον δρόμο για τα Βραβεία Ελληνικής Αρχιτεκτονικής
Σήμερα το σπίτι – πρώην τελωνείο ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του καθώς έχει ήδη λάβει μια σπουδαία διάκριση ως επιστέγασμα της μεγάλης αυτή προσπάθειας. Βρίσκεται τους φιναλίστ των Βραβείων Ελληνικής Αρχιτεκτονικής 2022 «DOMa» στην κατηγορία νέα αρχιτεκτονική σε υφιστάμενο κτίριο.
H τελετή απονομής θα γίνει την Τρίτη 5 Ιουλίου 2022 στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη.
Πηγή: iefimerida.gr
