Μια πανευρωπαϊκά βραβευμένη πρόταση για βιώσιμη ανάπτυξη-παράδειγμα για κάθε μικρή κοινότητα!
Με περίπου εξήντα μόνιμους κατοίκους, οι περισσότεροι ηλικιωμένοι, το Μαγγανιακό ακολουθεί τη μοίρα της παρακμής πολλών ελληνικών χωριών ή, μήπως, όχι;
Κι όμως, το περασμένο Σαββατοκύριακο, 11-12 Ιουνίου, στη μικρή αυτή γωνιά του Δήμου Μεσσήνης συγκεντρώθηκαν περίπου 2,5 χιλιάδες άτομα, προκειμένου να συμμετάσχουν στο 1ο φεστιβάλ Μαγγανιακού. Δεν επρόκειτο για ένα πρόχειρο εμπορικό πανηγύρι, αλλά για μια πολυδιάστατη πολιτιστική συνάντηση, στην οποία διοργανωτές και συμμετέχοντες μπήκαν με την ψυχή τους και άφησε ουσιαστική παρακαταθήκη, καθώς στήθηκε πάνω στον άξονα «Διάλογος & Δράση για το μέλλον του Μαγγανιακού».
Χάρις στην πρωτοβουλία μιας ομάδας νέων από την περιοχή, το χωριό διατηρεί τις παραδόσεις και την ιστορία του, ζωντανεύει στο τώρα και δημιουργεί προοπτική για το μέλλον, δίνοντας ταυτόχρονα ένα χειροπιαστό παράδειγμα ότι η εγκατάλειψη της υπαίθρου δεν είναι μονόδρομος.
Πριν από δύο χρόνια το Μαγγανιακό βρήκε μια θέση στο χάρτη του ορειβατικού τουρισμού, προσελκύοντας επισκέπτες τα Σαββατοκύριακα και άλλες ημέρες της εβδομάδας, με «όχημα» τη διάνοιξη μονοπατιών και περιπατητικών διαδρομών, διάρκειας από μισή έως 6-7 ώρες και δημοφιλείς προορισμούς την Αρχαία Μεσσήνη και το Ανδρομονάστηρο.
Η όλη προσπάθεια για βιώσιμη ανάπτυξη του χωριού πήρε οργανωμένο χαρακτήρα μέσα από την πρόταση Dialogue & Action for the Future, που υποβλήθηκε στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό Civic Europe, όπου και διακρίθηκε, εξασφαλίζοντας μια θέση στη 18άδα, ανάμεσα σε άλλες 550!
Η πρόταση αποτέλεσε συνέργεια τεσσάρων φορέων που έχουν τη μορφή Κ.ΑΛ.Ο. (Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία). Πρόκειται για τον Πολιτιστικό Σύλλογο Απανταχού Μαγγανιακιτών (από το 2011 αποτελείται από 191 μέλη της κοινότητας), για την κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση Νόστος, που εδρεύει στο Μαγγανιακό, παράγει τοπικά προϊόντα και προωθεί τις αγροτικές δραστηριότητες με δίκαιο και βιώσιμο τρόπο, για την επίσης ΚοινΣΕπ Κουκουβά, με έδρα την Καλαμάτα (διοργανώνει εκπαιδευτικές δραστηριότητες, ανοιχτές εκδηλώσεις και υποστηρίζει τοπική, εθνική και διεθνή δικτύωση μεταξύ ομάδων με παρόμοιες αξίες). Την «τεχνογνωσία» παρείχε με μεγάλη επιτυχία, όπως αποδείχθηκε, ο συνεργατικός χώρος Dock, μη κερδοσκοπικός οργανισμός με έδρα την Αθήνα, που λειτουργεί συμβουλευτικά και υποστηρικτικά σε συνεταιρισμούς, κοινωνικές επιχειρήσεις και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς.
Για το όλο εγχείρημα μίλησε στο «Θ» ένας από τους πρωτεργάτες του, ο Κώστας Δημόπουλος, ο οποίος είναι και ένας από τους πέντε συνεταίρους του Νόστου, μαζί με τον Παναγιώτη Γιαννακόπουλο (είναι παράλληλα πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου), τον Γιώργο Χρονόπουλο, τη Μυρσίνη Δημοπούλου και την Αθηνά Ζώτου.
Ο Κώστας πιστεύει ότι είναι εφικτή η πληθυσμιακή ενίσχυση της υπαίθρου, ενώ και ο ίδιος θα συμμετείχε με μεγάλη χαρά σε μια κίνηση επιστροφής στο Μαγγανιακό: «Το χωριό μας έχει αρκετά χτήματα και τα περισσότερα ανήκουν σε ντόπιους, που όμως ζουν στην Αθήνα και έρχονται για ένα μήνα το χρόνο για τη συγκομιδή. Οι νεότεροι, όμως, δεν ξέρουν ούτε πού είναι τα χτήματα τους και σε δέκα χρόνια, παρότι υπάρχει μεγάλη παραγωγή και από ελιές και από συκιές, θα τα εγκαταλείψουν. Ένας τρόπος είναι να γυρίσουν πίσω οι νέοι και να καλλιεργήσουν τη γη των γονιών-παππούδων τους ή να κάνουν οτιδήποτε άλλο, το χωριό μας άλλωστε απέχει 30-40 λεπτά από την Καλαμάτα. Εγώ μεγάλωσα στο χωριό και μετά πήγα Λύκειο στην Καλαμάτα, αλλά κάθε Σαββατοκύριακο στο χωριό ήθελα πάντα να είμαι, μέσα στη φύση, ανέβαινα στα βουνά με φίλους, πηγαίναμε για μανιτάρια, καθαρίζαμε μονοπάτια, κάναμε κι άλλες δραστηριότητες, οπότε μου είναι εύκολο να γυρίσω και μόνιμα με άλλους φίλους να κάνουμε πράγματα στο χωριό.
Τα μονοπάτια και ο εναλλακτικός τουρισμός μπορεί να είναι, επίσης, μια πηγή ανάπτυξης. Κι εμείς στο Νόστο σκεφτόμαστε να κάνουμε αγροτουρισμό και να έρχονται Σαββατοκύριακα ή και καθημερινές επισκέπτες στα αγροκτήματα, να γνωρίζουν και να συμμετέχουν στις διάφορες αγροτικές δραστηριότητες.
Για παράδειγμα, το Δεκέμβρη να δουν πώς μαζεύονται οι ελιές και πώς βγαίνει το λάδι στο ελαιοτριβείο ή τα σύκα και όλη τη διαδικασία, πώς τα μαζεύουμε, πώς τα λιάζουμε στον ήλιο, πώς τα συσκευάζουμε. Κάποια από αυτά τα κάναμε στα εργαστήρια του φεστιβάλ», εξηγεί ο Κώστας Δημόπουλος.
Η μεγάλη γιορτή του Μαγγανιακού ήταν μια απτή απόδειξη του τι μπορεί να πετύχει η θέληση για αλλαγή και η συνεργασία. Ήταν, όπως το θέτει ο Θύμιος Αλεξόπουλος, ο οποίος μίλησε στο πλαίσιο του φεστιβάλ για τα παλιά μονοπάτια εκπροσωπώντας τον Ορειβατικό Σύλλογο Καλαμάτας (παράλληλα υλοποίησε ένα πρόγραμμα για τις 4 εποχές στο πλαίσιο των παιδικών εκδηλώσεων και παρουσίασε το βιβλίο του «Το όνειρό μου είναι ο προσωπικός μου ήλιος»), «ολική επαναφορά στο Πολιτισμό. Ίσως το πρότυπο της αναστροφής από την πολιτισμική κατρακύλα. Η παράδοση, η καινοτομία και η συλλογικότητα ήταν παρούσες, με πάθος και ενθουσιασμό. Το αποτύπωμα που αφήνει αυτή η εκδήλωση είναι και λέγεται Πολιτισμός!».
Ο Κώστας Δημόπουλος μεταφέρει ότι 5-6 άτομα δούλεψαν για πάνω από δύο μήνες προκειμένου να οργανώσουν το φεστιβάλ, ενώ κατά τη διάρκειά του βοήθησαν περίπου 40 άτομα «κάτοικοι του χωριού ή ντόπιοι που μένουν στην Αθήνα. Βοήθησαν πάρα πολύ, αγαπούν πολύ το χωριό και στηρίζουν ό,τι κάνει ο πολιτιστικός σύλλογος».
Όλοι οι συντελεστές είναι, φυσικά, ιδιαίτερα χαρούμενοι για την τεράστια απήχηση που είχε η διοργάνωση, προσελκύοντας χιλιάδες κόσμου από τα γύρω χωριά, την Καλαμάτα, την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και διάφορες περιοχές. «Συστρατεύθηκαν» 57 ομάδες και σύλλογοι, προσφέροντας μια πλειάδα δραστηριοτήτων, όπως μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις, πολλά παιδικά εργαστήρια και παιχνίδια, κουκλοθέατρο, αφηγήσεις παραμυθιών, στήθηκαν 30-35 πάγκοι παραγωγών, ΚοινΣΕπ και συνεταιρισμών με αγροτικά και παραδοσιακά προϊόντα, από Καλαμάτα, Μεσσήνη, Βασιλίτσι, οι οποίοι μίλησαν παράλληλα για το δικό τους εγχείρημα.
Κάτοικοι του χωριού παρουσίασαν παραδοσιακά επαγγέλματα, έφτιαξαν χειροποίητα ζυμαρικά, δίπλες και παστό, έδειξαν πώς γίνεται το πήξιμο του τυριού, άναψαν τον ξυλόφουρνο και έψησαν ψωμάκια και κεντητές κουλούρες, παρασκεύασαν βαλσαμόλαδο, κηραλοιφές, σαπούνι, κατασκεύασαν μαγκούρες, σαρωματίνες, δηλαδή σκούπες με άγριες αφάνες, έδειξαν πώς γίνεται το μπόλιασμα των δέντρων κ.ά. Υπήρχαν επίσης εκθέσεις παλιών φωτογραφιών, ψηφιδωτών και παλιών οικιακών σκευών, υφαντών και αγροτικών εργαλείων, ενώ οι επισκέπτες πήραν μια γεύση από το μοναδικό καρναβάλι του Μαλλιαρού, αφού στον (υπό διαμόρφωση) πολυχώρο του παλιού συνεταιρισμού υπάρχει το εκθετήριο των στολών.
Στο πρόγραμμα ήταν ακόμη ξύλινες κατασκευές παιχνιδιών και δεντρόσπιτων, που μένουν παρακαταθήκη στο Μαγγανιακό για να παίζουν τα παιδιά όταν επιστρέφουν εκεί.
Στο πλαίσιο του φεστιβάλ λειτούργησε ακόμη κάμπινγκ και αναδείχθηκε πιο επιτακτική η ανάγκη για δημιουργία ξενώνων και περισσότερες επιλογές εστίασης, αφού για την ώρα μόνο το καφενείο του χωριού μπορεί να προσφέρει κάποιες πολύ περιορισμένες επιλογές στους επισκέπτες για φαγητό.
Το φεστιβάλ ήρθε, φυσικά, για να μείνει, αλλά οι Μαγγανιακίτες και οι απανταχού φίλοι του χωριού έχουν δώσει ραντεβού ήδη για το Σάββατο 9 Ιουλίου για το γνωστό και πραγματικά παραδοσιακό (και όχι λαϊκό) πανηγύρι της Αγίας Κυριακής (7/7 κανονικά), οπότε θα παρουσιαστούν χοροί και τραγούδια απ’ όλη την Ελλάδα.
Της Χριστίνας Ελευθεράκη
