Μεγάλη έρευνα της «διαΝΕΟσις» για τη νεανική ανεργία και την απασχόληση
Δεύτερη στην κατάταξη των 13 Περιφερειών της χώρας με τις πιο δυσμενείς συνθήκες για τους νέους, στην προσπάθειά τους να βρουν εργασία, βρίσκεται η Περιφέρεια Πελοποννήσου στη νέα έρευνα του Οργανισμού Έρευνας και Ανάλυσης «διαΝΕΟσις» για τη νεανική ανεργία και την απασχόληση.
Οι αναλύσεις για τη ζωή και την εργασία των νέων αφορούν στην περίοδο από το 2004 – 2019 και τις υπογράφουν ομάδα οικονομολόγων του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, του ΚΕΠΕ και της διαΝΕΟσις. Οι ερευνητές αναλύουν σε βάθος το ελληνικό σκέλος του πανευρωπαϊκού έργου CUPESSE με αντικείμενο την ανεργία των νέων και τις διαγενεακές σχέσεις, που διεξήχθη σε 11 χώρες, αλλά και διαχρονικά δεδομένα από την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ.
Δημογραφικές μεταβολές
Πρόκειται για δύο ενδιαφέρουσες αναλύσεις. Το πρώτο από τα δύο κείμενα, με τίτλο «Νεανική ανεργία και απασχόληση στην Ελλάδα: Μια ποσοτική προσέγγιση», εστιάζει περισσότερο στα περιγραφικά χαρακτηριστικά των νέων και στην εργασιακή κατάστασή τους σε διάφορες φάσεις της κρίσης την προηγούμενη δεκαετία.
Το δεύτερο κείμενο επιχειρεί να επεκτείνει την ανάλυση σε πιο «υποκειμενικά» χαρακτηριστικά των νέων, όπως είναι οι πεποιθήσεις και οι αντιλήψεις των ίδιων, αλλά και των γονιών τους (ή των ανθρώπων που οι ίδιοι νέοι έκριναν ότι άσκησαν τη μεγαλύτερη επιρροή πάνω τους).
Η ανάλυση της διαΝΕΟσις εστιάζει στα άτομα ηλικίας από 15 έως 29 ετών. Ένα από τα πρώτα πράγματα που παρατηρεί κάποιος στα ευρήματα της πρώτης ανάλυσης είναι η σημαντική επίδραση των δημογραφικών τάσεων. Οι νέοι ηλικίας 25-29, δηλαδή μία από τις τρεις υπο-ομάδες που ξεχωρίζουν οι ερευνητές στην ευρύτερη ηλικιακή κατηγορία των νέων, παρότι διατηρούν το μεγαλύτερο μερίδιο του πληθυσμού των νέων, στο διάστημα 2008-2019 βλέπουν το μερίδιο αυτό να μειώνεται. Οι ερευνητές αποδίδουν την αλλαγή αυτή στις «δυσμενείς δημογραφικές μεταβολές, λόγω της μείωσης των γεννήσεων διαχρονικά, καθώς και στις δημογραφικές μεταβολές που προκλήθηκαν από την οικονομική ύφεση, όπως η μετανάστευση νέων Ελλήνων και η φυγή μεταναστών που βρίσκονταν στη χώρα».
Πιο μορφωμένοι
Οι νέοι μπορεί να λιγοστεύουν αλλά, παρά την κρίση, γίνονται αργά αλλά σταθερά πιο μορφωμένοι. Η ανάλυση του εκπαιδευτικού επιπέδου των νέων από το 2008 μέχρι το 2019 αποκαλύπτει μια σαφή μείωση του ποσοστού των λιγότερο μορφωμένων νέων -εκείνων που ολοκληρώνουν μόνο Δημοτικό και μόνο Γυμνάσιο- αλλά και αύξηση του μεριδίου των νέων που ολοκληρώνουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι υπόλοιπες εκπαιδευτικές βαθμίδες παραμένουν σταθερές.
Διαχρονικά, οι άνδρες εργάζονται σε μεγαλύτερο ποσοστό από τις γυναίκες. Ωστόσο, συγκεκριμένα στους νέους 15-29 ετών για το διάστημα στο οποίο εστιάζει η μελέτη, η διαφορά αυτή από τις 10 ποσοστιαίες μονάδες που ήταν το 2004 μειώνεται σταθερά, για να φτάσει στο τέλος του 2017 να έχει περιοριστεί περίπου στο μισό. Εκεί, μέχρι το 2019, σταθεροποιείται. Ωστόσο, το ποσοστό συμμετοχής των νέων συνολικά στην αγορά εργασίας, και για τα δύο φύλα, μειώνεται ειδικά μετά το 2008. Οι ερευνητές αποδίδουν τη μείωση εν μέρει στην κρίση.
Ωστόσο, οι περισσότεροι -ειδικά οι πιο νέοι- απέχουν από την αγορά εργασίας επειδή σπουδάζουν. Η πλειοψηφία των νέων ηλικίας 15-24 ετών βρίσκεται εκτός εργασίας επειδή συμμετέχει στην εκπαίδευση. Μάλιστα, αυτό το ποσοστό φαίνεται να αυξάνει με τον χρόνο, πολύ περισσότερο για κάποιες συγκεκριμένες υποκατηγορίες, όπως οι γυναίκες 15-24 ετών.
Πώς δουλεύουν
Τέλος, οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι γι’ αυτό το διάστημα υπάρχει η τάση οι νέοι να παραμένουν, από χρόνο σε χρόνο, στάσιμοι. Εκείνοι που εργάζονται τείνουν να εξακολουθούν να εργάζονται και τον επόμενο χρόνο, εκείνοι που είναι στην εκπαίδευση τείνουν να συνεχίζουν τις σπουδές τους και εκείνοι που είναι άνεργοι τείνουν να παραμένουν “παγιδευμένοι” στην ανεργία.
Η μερική απασχόληση είναι σχετικά αυξημένη στις νεότερες ηλικίες, ωστόσο οι περισσότεροι νέοι εξακολουθούν να δουλεύουν full-time. Το μεγαλύτερο ποσοστό των εργαζόμενων νέων -περισσότεροι από 8 στους 10- εργάζονται με πλήρη απασχόληση. Βεβαίως, το ποσοστό εκείνων που εργάζονται με μερική απασχόληση, από το 2008 μέχρι το 2019 έχει υπερδιπλασιαστεί (από 8,4% σε 18,7%).
Ο τουρισμός φαίνεται να κυριαρχεί ως κλάδος για τις δύο ομάδες “πιο νέων” νέων (15-19 ετών και 20-24 ετών), ενώ οι “πιο μεγάλοι” νέοι 25-29 ετών απασχολούνται περισσότερο στο εμπόριο. Ωστόσο, σε όλες τις κατηγορίες των νέων ο τουρισμός αυξάνει σημαντικά το μερίδιό του από το 2008 μέχρι το 2019, κάτι που έρχεται σε συμφωνία με τη μεγάλη ανάπτυξη που γνώρισε ο κλάδος, ειδικά μετά τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας. Το πιο συχνό επάγγελμα των νέων είναι υπάλληλοι στην παροχή υπηρεσιών και πωλητές.
Ανισότητα φύλων
Οι νέες γυναίκες αντιμετωπίζουν υψηλότερα ποσοστά ανεργίας από τους άνδρες. Παρά τη συρρίκνωση της διαφοράς αυτής από το 2004 μέχρι το 2010, η «ψαλίδα» ανοίγει και πάλι μετά το 2014. Ωστόσο, ανεξάρτητα από το φύλο, όσο αυξάνει η ηλικία των νέων (από τα 15 στα 20 και από εκεί στα 29) το ποσοστό της ανεργίας τους μειώνεται.
Την περίοδο της μεγάλης κρίσης, όσο η ανεργία αυξάνεται, οι πιο σπουδασμένοι νέοι δυσκολεύονται σχεδόν το ίδιο με τους λιγότερο σπουδασμένους να βρουν δουλειά: τα ποσοστά ανεργίας όλων των κατηγοριών σχεδόν συγκλίνουν. Αντίστροφα, στις περιόδους που η ανεργία μειώνεται η διαφορά αυξάνει: Εκείνοι με την περισσότερη εκπαίδευση εργάζονται σε μεγαλύτερο ποσοστό.
Ενδιαφέρον είναι επίσης ότι ο χρόνος αναζήτησης εργασίας των άνεργων νέων, ακόμα και μετά την ανάκαμψη της απασχόλησης, αυξάνεται. Η κατάσταση του 2019 μοιάζει αρκετά με εκείνη του 2013: Μόνο 1 στους 10 νέους έβρισκε δουλειά μέσα σε έως δύο μήνες, πιθανόν βέβαια για διαφορετικούς λόγους.
Τέλος, οι συγγραφείς καταλήγουν σε έξι ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις, που παραμένουν και σήμερα επίκαιρες.
Ασφαλώς διαπιστώνουν τη μεγάλη σημασία της εκπαίδευσης που, σημειώνουν, «λειτουργεί σαν ασπίδα στην ανεργία των νέων».
Έπειτα γράφουν για τη σημασία του φύλου: «Ο ρόλος της γυναίκας στην ελληνική οικογένεια και κοινωνία είναι άμεσα συνδεδεμένος με την ένταξή της στο εργατικό δυναμικό και την πιθανότητα ανεργίας […]. Πολιτικές καταπολέμησης διακρίσεων φύλου, καθώς και η ένταξη στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της επιμόρφωσης των παιδιών σε θέματα ισότητας των φύλων, είναι κρίσιμης σημασίας».
Για την απασχόληση στο δημόσιο τομέα σημειώνουν ότι «δεν μπορεί πια να αποτελεί λύση στην καταπολέμηση της ανεργίας των νέων».
Αναδεικνύουν επίσης τη σημασία της γεωγραφίας στην ανεργία των νέων: «Από τις 13 Περιφέρειες της Ελλάδας, οι 8 καταγράφουν δυσμενέστερες πιθανότητες ανεργίας και για τα δύο φύλα».
Τελευταία η Πελοπόννησος
Η επίδραση της κάθε διοικητικής περιφέρειας στην έρευνα συγκρίνεται με την Αττική.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες η πιθανότητα ανεργίας σε όλες τις περιφέρειες είναι υψηλότερη σε σχέση με την Αττική. Για τους άνδρες η διαφορά αυτή προκύπτει στατιστικά σημαντική σε οκτώ Περιφέρειες και για τις γυναίκες σε δέκα Περιφέρειες. Για τους μεν άνδρες η διαφορά κυμαίνεται από 2,8% στην Κεντρική Μακεδονία μέχρι 9,4% στην Ήπειρο. Για τις γυναίκες η αντίστοιχη διαφορά είναι μεταξύ 3,9% στην Κρήτη και 13,6% στην Ήπειρο. Η Περιφέρεια Πελοποννήσου είναι 2η από το τέλος.
Δύο πράγματα αξίζει να επισημανθούν αναφορικά με την επίδραση της Περιφέρειας. Αρχικά, από τις δεκατρείς Περιφέρειες οκτώ καταγράφουν δυσμενέστερες πιθανότητες ανεργίας για αμφότερα τα φύλα. Φαίνεται ότι στις περιοχές αυτές οι νέοι είναι πιο πιθανό να είναι άνεργοι ανεξαρτήτως του φύλου τους.
Δεύτερον, η Περιφέρεια Ηπείρου καταγράφει με διαφορά τις πιο δυσμενείς συνθήκες για τους νέους, ακολουθούμενη από την Περιφέρεια Πελοποννήσου, με ποσοστά 8,5% για τους άνδρες και 13% για τις γυναίκες.
Ενδιαφέρον από πλευράς σχεδιασμού περιφερειακών πολιτικών είναι πως υπάρχουν περιφερειακές διαφοροποιήσεις αναφορικά με τη συμμετοχή των νέων στη αγορά εργασίας. Φαίνεται ότι τουλάχιστον τέσσερις Περιφέρειες (Κεντρική Μακεδονία, Δυτική Μακεδονία, Ήπειρος και Δυτική Ελλάδα) υστερούν σε σχέση με τις υπόλοιπες και στα δύο φύλα αναφορικά με το ποσοστό συμμετοχής τους στην αγορά εργασίας.
Επίσης, η Πελοπόννησος και τα Ιόνια Νησιά φαίνεται να καταγράφουν χαμηλότερα ποσοστά συμμετοχής για τους άνδρες και η Θεσσαλία για τις γυναίκες. Ωστόσο, δεν πρέπει κανείς να παραγνωρίζει το πιθανό αποτέλεσμα της αδήλωτης εργασίας στα ευρήματα αυτά.
Βασικός εργοδότης ο τουρισμός
Για το ρόλο του κλάδου του τουρισμού γράφουν ότι «μια άλλη όψη της σημασίας του στην οικονομική ζωή της χώρας είναι ότι αποτελεί το βασικό εργοδότη των νέων διευκολύνοντας την είσοδό τους στην αγορά εργασίας».
Τέλος, σημειώνουν ότι «η επίδραση της πανδημίας στους βασικούς κλάδους απασχόλησης των νέων μπορεί να διατηρηθεί και μετά την υγειονομική κρίση, ενδεχομένως αλλάζοντας πιο μόνιμα τις συμπεριφορές», συμπληρώνοντας την παρατήρηση αυτή με το παράδειγμα της εκτίναξης του ηλεκτρονικού εμπορίου που ίσως μειώσει τις, διαδεδομένες μεταξύ των νέων θέσεις εργασίας πωλητών.
Της Βίκυς Βετουλάκη
