Με προσωπικό φωτογραφικό υλικό από ένα παλιότερο «προσκύνημα» στα πατρογονικά χώματα της (μικρασιατικής) Ερυθραίας, πολυετή έρευνα πάνω σε διάφορες πηγές ή μαρτυρίες και κυρίαρχο το παραδοσιακό τραγούδι της περιοχής «Άγιε μου Παντελεήμονα» ο κ. Δημήτρης Νικ. Θωμαδάκης από το Βέλο Κορινθίας δημιούργησε ένα βίντεο μνήμης που κυκλοφορεί ελεύθερα στο διαδίκτυο (https://youtu.be/OOKNv2Sy0Ow).
Ο ίδιος σκέφτηκε να το δημοσιοποιήσει και μέσω της εφημερίδας μας, χτίζοντας έτσι μια γέφυρα που ενώνει νοερά τους δημιουργούς της σύγχρονης αυτής εκδοχής του τραγουδιού από τη Μαγνησία (εμπεριέχεται σε 2πλό cd 34 τραγουδιών του γάμου που επιμελήθηκε ο Όμιλος Ερευνών Πηλίου) και την Πελοπόννησο, με την Μικρά Ασία και τελικό αποδέκτη όλο τον Ελληνισμό, με τις μνήμες του ξεριζωμού να αγγίζουν εξίσου και τη Μεσσηνία. Το βίντεο και όλη αυτή η προσπάθεια είναι αφιερωμένη από το δημιουργό του στη «Μνήμη των τριών μοναδικών ανθρώπων της πατρογονικής οικογένειας –πατέρας –γιαγιά -θεία, που επιβίωσαν των φρικτών γεγονότων του 1922 στο Ρεΐζντερε Ερυθραίας και οι οποίοι τραγουδούσαν το παρόν τραγούδι, με τα δάκρυα να τρέχουν αστείρευτα από τα μάγουλά τους. Στον μαρτυρικό αυτό τόπο 4.500 Ελληνικές ψυχές καταγράφηκαν στην απογραφή του ιστορικού έτους 1919! Του έτους που ο Ελληνισμός έφθασε στο όνειρο! Των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών…!» -βιώματα προσωπικά εν προκειμένω, αλλά και τόσο οικεία, ειδικά σε όσους έχουν προσφυγική καταγωγή.
Ο κ. Θωμαδάκης, αφού ευχαριστεί εμφατικά τους συντελεστές του τραγουδιού (ιδιαίτερα την πρόεδρο του ΟΕ Πηλίου, Κατερίνα Τσελεπή και τον δάσκαλο μουσικής και επιμελητή Γιάννη Μπακαλέξη), σημειώνει, μεταξύ άλλων τα παρακάτω, για το τραγούδι «Άγιε μου Παντελεήμονα», που ήρθε να συμπληρώσει μια σειρά από 27 μέχρι τώρα συνολικά βίντεο με παραδοσιακά μικρασιάτικα τραγούδια και συνοδευτικά ιστορικά στοιχεία:
«Από τους ομορφότερους και πλέον αγαπημένους Ερυθραιώτικους σκοπούς και τραγούδια των προσφύγων των δαντελλωτών παράλιων της Ιωνίας της Μικρασίας! Ακούγοντας τους ήχους αυτούς, το μυαλό μου γυρνά εκεί πίσω που τους πρωτογνώρισα! Στα υπέροχα γλέντια των Μικρασιατών στον Συνοικισμό του Βέλου Κορινθίας, όπου όλοι μαζί, Τσεσμελιώτες, Βουρλιώτες, Καραμπουρνιώτες, Αλατσατιανοί, Ρεϊζντεριανοί και πολλοί άλλοι πρόσφυγες από τα Μικρασιάτικα Χώματα γλεντούσαν και χαίρονταν πραγματικά, αλλά ταυτόχρονα έκλαιγαν αναπολώντας τις «χαμένες» πατρίδες τους, τους ανθρώπους τους που άφησαν πίσω, τις περιουσίες τους… Ανάμεικτα κι ανάκατα συναισθήματα ανάβλυζαν μέσα από την ψυχή τους και την καρδιά τους, ζωγραφίζοντας στα πρόσωπά τους και στις κινήσεις τους περίτρανα το μεγαλείο και την περηφάνια που έκρυβαν στα εσώψυχά τους οι υπέροχοι αυτοί άνθρωποι, μέσα από απάνθρωπα γεγονότα που έζησαν εκεί στ’ άγια χώματα και την προσφυγιά στη νέα τους Πατρίδα, την Παλιά Ελλάδα!
Με ιδιαίτερη χαρά και με ευλαβική συγκίνηση έγινα γνώστης του παρόντος πονήματος του Ομίλου Ερευνών Πηλίου και της πανέμορφης μουσικής και ερμηνείας από τη Γυναικεία Χορωδία Παραδοσιακού Τραγουδιού του Ομίλου! Ενός ακόμη τραγουδιού, όπου καθρεφτίζεται ο μουσικός πλούτος του έθνους μας, που είναι σφιχτά δεμένος με την ιστορική μας κληρονομιά και αγγίζει την ευρύτερη Ελλάδα!
Το τραγούδι αυτό αρχικά το κατέγραψε ο Σίμων Καράς τη δεκαετία του 1940 και το συμπεριέλαβε στον δίσκο του με τίτλο «Τραγούδια Μικράς Ασίας (Προποντίδος, Αιολίδος, Ιωνίας) Ελληνικοί Αντίλαλοι 1». Δικαίως το χαρακτηρίζει ως «του γάμου», αφού πράγματι η πρώτη στροφή του προέρχεται από παραδοσιακό τραγούδι γάμου του Τσεσμέ και ευρύτερα της Ερυθραίας Μικράς Ασίας. Οι επόμενοι όμως νοσταλγικοί στίχοι του προέκυψαν από τους επιβιώσαντες μάρτυρες πρόσφυγες της περιοχής, οι οποίοι κατέφυγαν κατά το πλείστον στην γειτονική Χίο, όπου αντίκριζαν τα απέναντι πάτρια παράλια και μελοποίησαν έτσι τον καημό τους. Κάτι δηλαδή αντίστοιχο και με το τραγούδι «Πέργαμος», όπου οι Μύσιοι πρόσφυγες πρόσθεσαν τον πόνο της ψυχής τους στο παραδοσιακό αυτό τραγούδι της Περγάμου.
Αξίζει ακόμη να σημειωθούν τα παρακάτω (με βάση τις Μαρτυρίες Κ. Σημηριώτη υπ. 120, Κέντρο Μικρασιάτικων Σπουδών) ότι στην πόλη του Τσεσμέ -Κρήνη λειτουργούσαν πέντε εκκλησίες. Ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Χαραλάμπους (κτίστηκε το έτος 1832), ο Ευαγγελισμός ή Ευαγγελίστρια (κτίστηκε το έτος 1835, με το περίφημο τέμπλο του Γιαννούλη Χαλεπά και το υψηλότερο κωδωνοστάσιο ορθόδοξης εκκλησίας στον κόσμο τότες, 41 μέτρα), ο εν λόγω Άγιος Παντελεήμονας, ο οποίος κτίσθηκε το 1840, η Παναγία Ψαριανή (1873) και η Αγία Φωτεινή (1881).
Στην παραλία του Τσεσμέ βρισκόταν η τουρκοεβραϊκή συνοικία Μπαράγασι, η οποία εκτεινόταν μέχρι τη θέση «Τεκέ», όπου υπήρχε παλιό μουσουλμανικό προσκύνημα. Σιγά -σιγά οι Έλληνες (κυρίως οικογένειες ναυτικών) αναρριχήθηκαν προς την περιοχή αυτή, την οποία ονόμασαν Κορακάρη! Η μία πλευρά της περιοχής αυτής που έφτανε μέχρι τη θάλασσα, ήταν κατάφυτη από αμπέλια και οπωροφόρα δέντρα και έφθανε μέχρι τη θέση Άγιοι Σαράντα!
ΑΓΙΕ ΜΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑ (στίχοι):
Άγιε μου Παντελέημονα που ‘σαι στον Κορακάρη,
σου πρέπει το καμπαναριό γιατ’ είσαι παλληκάρι.
Άγιε μου Παντελέημονα που ‘σαι στον Κορακάρη,
βλέπε τη νύφη, το γαμπρό, βλέπε και τσοι κουμπάροι.
Αλατσατιανέ μου αέρα, τρα λα λα λα λα,
που φυσάς νύχτα και μέρα τρα λα λα λα λα!
Καρσί μου είναι η θάλασσα, καρσί μου είν’ η άμμο,
Καρσί μου είναι κι ο Τσεσμές, μα τι μπορώ να κάνω (κάμω).
Πότες θα κάνουμε πανιά, να κάτσω στο τιμόνι,
να βλέπω το Ρεϊζντερέ, να μου διαβούν οι πόνοι.
Αλατσατιανή μου γλάστρα, τρα λα λα λα λα,
με τα λούλουδά σου τ’ άσπρα, τρα λα λα λα λα!
Αλατσατιανέ μου αέρα, τρα λα λα λα λα,
που φυσάς νύχτα και μέρα τρα λα λα λα λα!
Άλλοι στίχοι του τραγουδιού αυτού:
Κλάψε καημένη Ανατολή, που σου ‘φυγαν τ’ αηδόνια,
κι ήρταν και κελαηδήσανε σε ξένα περιβόλια.
Αλατσατιανή μου γλάστρα, τρα λα λα λα λα,
με τα πούλουδά σου τ’ άσπρα, τρα λα λα λα λα!
Της Ερυθραίας το νερό, όποιος το πιει παγώνει,
κι όποιος περάσει από ‘δω αγάπη θεμελιώνει!
Αλατσατιανή μου γλάστρα, τρα λα λα λα λα,
με τα πούλουδά σου τ’ άσπρα, τρα λα λα λα λα!
Ούλα του κόσμου τα νερά, μια βρύση να γενούνε,
τον πόνο που ‘χω στην καρδιά, να σβήσουν δεν μπορούνε!
Αλατσατιανέ μου αέρα, τρα λα λα λα λα,
που φυσάς νύχτα και μέρα, τρα λα λα λα λα!
Αλατσατιανή μου γλάστρα, τρα λα λα λα λα,
με τα πούλουδά σου τ’ άσπρα, τρα λα λα λα λα!
Διευκρινήσεις: καρσί = αντίκρυ, απέναντι.
πούλουδα = έτσι αποκαλούσαν τα άνθη των λουλουδιών στην Ερυθραία Μικρασίας.
