«Τα παιδιά που γεννιούνται σήμερα θα έχουν περάσει ένα πλήρες έτος κολλημένα σε οθόνες μέχρι την ηλικία των 7 ετών»
Με επικίνδυνους ρυθμούς για τα παιδιά και τους νέους εξελίσσεται στην εποχή μας, το φαινόμενο της εξάρτησής τους από τις «οθόνες» υπολογιστών, κινητών και λοιπών μέσων τεχνολογίας, με τη Μεσσηνία να μη μένει –δυστυχώς- έξω από αυτούς. Η συμβολή των γονιών είναι καθοριστική, αν και πολλές φορές δεν αντιλαμβάνονται τη ζημιά που οι ίδιοι προκαλούν, όταν βάζουν στα χέρια του παιδιού τους μια οθόνη προκειμένου να απασχοληθούν και να μείνουν οι ίδιοι λίγο ήσυχοι.
Η εξάπλωση του φαινομένου δημιούργησε την ανάγκη ώστε να λειτουργήσει τα τελευταία χρόνια η Γραμμή Βοήθειας του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου, η οποία απευθύνεται σε εφήβους και τις οικογένειές τους, παρέχοντας υποστήριξη σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου, του κινητού τηλεφώνου και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών σε συνάρτηση με την υγεία και την ευημερία του παιδιού (παρενόχληση, εξάρτηση, επιβλαβές περιεχόμενο, παιδοφιλία, κ.α.).
Δυστυχώς, εξειδικευμένες κρατικές δομές, τουλάχιστον στην Πελοπόννησο δεν υπάρχουν, ενώ το μόνο που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια είναι η υλοποίηση από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών το πρόγραμμα «ΑΡΙΑΔΝΗ», που αφορά στην κατάρτιση επαγγελματιών ψυχικής υγείας για το φαινόμενο του «εθισμού» των εφήβων στο διαδίκτυο, καθώς και για τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα παιδιά και οι έφηβοι από την ανεξέλεγκτη χρήση του διαδικτύου.
Για την ενημέρωση σε θέματα αυτά σε σχολεία και γονείς έχει εκπαιδευτεί στο πρόγραμμα «Αριάδνη» η Ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος, Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού Γιώτα Παπαγεωργίου, με την οποία είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα.
Πώς επιδρά η τεχνολογία στα παιδιά;
Αναμφισβήτητα ζούμε στην εποχή της τεχνολογίας. Τα έξυπνα τηλέφωνα, οι υπολογιστές, τα tablets, οι κονσόλες παιχνιδιών, κατακλύζουν κυριολεκτικά την αγορά και τις περισσότερες φορές και τα σπίτια μας. Τα παιδιά όπως και οι μεγάλοι, είναι δέκτες αυτής της τεχνολογικής επανάστασης και δε μένουν ανεπηρέαστοι απ’ αυτήν.
Η ενασχόληση και το παιχνίδι των παιδιών με την τεχνολογία μπορεί από τη μια να προσφέρει στους γονείς στιγμιαία ηρεμία, αλλά από την άλλη ξυπνά και κρυφές ανησυχίες για το κατά πόσο η οθόνη και τα gadgets μπορούν να βλάψουν το παιδί.
Οι οθόνες μπορεί να είναι επωφελείς για τη μάθηση και όσο πιο διαδραστική εμπειρία προσφέρουν, τόσο καλύτερο αποτέλεσμα δίνουν. Η τεχνολογία βοηθά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων. Για παράδειγμα, έχει βρεθεί ότι η καλή ποιότητα προγραμμάτων και λογισμικών, μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες (και όχι μόνο) να αναπτύξουν ελλιπείς δεξιότητες, όπως αυτές που σχετίζονται με τη συγκέντρωση, τη μνήμη, την αλληλουχία και την παρατηρητικότητα.
Επίσης, έχει βρεθεί ότι η εικονική πραγματικότητα της οθόνης με τη χρήση των κατάλληλων προγραμμάτων, μπορεί να τονώσει την αυτοπεποίθηση των παιδιών και να τα βοηθήσει να αναπτύξουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και στις ικανότητές τους με έναν τρόπο που μπορεί να μην είναι σε θέση το παιδί να βιώσει με την ίδια άνεση σε άλλους χώρους, όπως για παράδειγμα στην τάξη. Επιπλέον, σε πολλά σχολεία τόσο του εξωτερικού όσο και στην Ελλάδα, η τεχνολογία έχει αρχίσει να εντάσσεται στο εκπαιδευτικό σύστημα και στις σχολικές τάξεις για να διευκολύνει τη μάθηση και την ενεργή συμμετοχή των παιδιών, και τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα δείχνουν η τεχνολογία να επιδρά θετικά.
Τι γίνεται όμως όταν η τεχνολογία αρχίζει και αποκτά άλλες διαστάσεις και από χρήση καταλήγει στην κατάχρηση;
Τα παιδιά σήμερα παρακολουθούν πράγματα και δέχονται πληροφορίες μέσα από οθόνες πιο πολύ από ποτέ, και αυτή η συνήθεια μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε εθισμό. Έχει υπολογιστεί, ότι τα παιδιά που γεννιούνται σήμερα θα έχουν περάσει ένα πλήρες έτος κολλημένα σε οθόνες μέχρι να φτάσουν στην ηλικία των επτά ετών.
Η υπερβολική έκθεση στην τεχνολογία έχει βρεθεί να επηρεάζει αρνητικά την κοινωνικοποίηση των παιδιών, την λεκτική επικοινωνία με το περιβάλλον, το αυθόρμητο παιχνίδι, τη φυσική δραστηριότητα, το βάρος, τη διατροφή και συνολικά την υγιή ανάπτυξη των παιδιών.
Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι το ουσιαστικό πρόβλημα δεν είναι ότι το παιδί κάνει χρήση της τεχνολογίας, αλλά ο τρόπος που αντιλαμβάνεται τη χρήση της. Η αντίληψη αυτή επηρεάζεται και διαμορφώνεται άμεσα από τη χρήση που κάνουν οι γονείς οι οποίοι λειτουργούν ως ισχυρό πρότυπο για τα παιδιά. Είναι σχεδόν αδύνατο να περιμένουμε από ένα παιδί να περιορίσει τις ώρες που περνάει μπροστά από μία οθόνη, όταν οι ίδιοι οι γονείς είναι εθισμένοι στην τεχνολογία.
Η στάση που κρατά η οικογένεια απέναντι στην τεχνολογία στο σπίτι, είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζει τη σχέση του παιδιού με την τεχνολογία. Δεν είναι η τεχνολογία αυτή που κυριαρχεί και οδηγεί το παιδί στην αλόγιστη χρήση, αλλά ο τρόπος που χειρίζονται τα μέλη της οικογένειας και κυρίως οι γονείς την τεχνολογία.
Ποια είναι τα σημάδια που πρέπει να υποψιάσουν έναν γονέα;
Είναι σημαντικό, να έχουμε κατά νου μια σειρά από σημάδια που μπορούν να μας υποψιάσουν για ενδεχόμενη εξάρτηση του παιδιού από τις τεχνολογικές συσκευές, όπως για παράδειγμα:
- συμπτώματα στέρησης, όπως νευρικότητα, άγχος, κατάθλιψη ή σωματικά συμπτώματα (π.χ. κεφαλαλγία)
- σταδιακή αύξηση του χρόνου ενασχόλησης με τις τεχνολογικές συσκευές
- απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες ή ανθρώπους που παλιότερα είχαν ενδιαφέρον
- δυσκολία αποχωρισμού από τις τεχνολογικές συσκευές
- κρυφή ενασχόληση και ψέματα προς το περιβάλλον γύρω από την ενασχόληση με αυτές
- χρήση των τεχνολογικών συσκευών για κατευνασμό ή αποφυγή αρνητικών συναισθημάτων
- απώλεια επαφής με την ζωή off-line.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Η τεχνολογία μπορεί να αποδειχθεί ένα πραγματικά χρήσιμο και ενδιαφέρον εργαλείο μάθησης εάν χρησιμοποιείται σωστά, όχι για πολλή ώρα και όταν δεν αντικαθιστά άλλες δραστηριότητες του παιδιού.
Είναι πολύ σημαντικό επομένως οι γονείς να ελέγχουν τόσο το χρόνο, όσο και την ποιότητα της δραστηριότητας του παιδιού με την τεχνολογία, έτσι ώστε να επωφεληθεί απ’ αυτήν. Ο χρόνος που περνούν τα παιδιά με την τεχνολογία και με ό,τι συνεπάγεται αυτή, πρέπει να λειτουργεί σίγουρα προς όφελος τους και όχι να στερεί άλλες πολύτιμες εμπειρίες, όπως για παράδειγμα τον ποιοτικό χρόνο με τους γονείς, το αυθόρμητο παιχνίδι με φίλους και την εμπειρία της μάθησης σε εξωτερικούς χώρους.
Το λογισμικό, οι εφαρμογές και τα προγράμματα που κυκλοφορούν στην αγορά μπορούν πράγματι να διευκολύνουν και να ενισχύσουν τη μάθηση των παιδιών, αλλά αυτό προϋποθέτει τον έλεγχο της χρήσης και το φιλτράρισμα της ποιότητας από τους γονείς, καθώς επίσης και τη γνώση ότι οι γονείς για ακόμη μία φορά λειτουργούν ως πρότυπο για τα παιδιά τους με τη χρήση που κάνουν οι ίδιοι.
Όταν ρωτήθηκε ο Αργεντινός συγγραφέας και ψυχοθεραπευτής Χόρχε Μπουκάι για την τεχνολογία και το ίντερνετ, απάντησε με μια ιστορία: «Ήταν κάποτε ένας σοφός γέρος που είχε αρκετά εγγόνια. Τον θαυμάζανε για τη σκέψη του, ήθελαν όμως μια φορά να τον πιάσουν να κάνει λάθος. Ένα απ’ αυτά, για να τον παγιδέψει, σκαρφίστηκε το εξής: “Έχοντας ένα μικρό πουλί κρυμμένο στις χούφτες μου θα πάω στον παππού να τον ρωτήσω: Είναι νεκρό ή ζωντανό;. Εάν μου πει ότι είναι ζωντανό, θα το πνίξω και θα του πω κοίτα, είναι νεκρό. Αν μου πει ότι είναι πεθαμένο, θα ανοίξω τα χέρια και το πουλί θα βγει πετώντας. Όπως και να ‘χει θα την πατήσει. “Α, καλή ιδέα” είπαν τα άλλα παιδιά, που επιτέλους θα έπιαναν τον παππού στη φάκα. Πηγαίνουν, λοιπόν, και τον ρωτάει ο μπόμπιρας αν είναι ζωντανό ή πεθαμένο το πουλί. Ο παππούς, που ήταν πραγματικά σοφός, χάιδεψε το κεφάλι του εγγονού και του είπε: “Όπως όλα τα πράγματα κι αυτό έχει να κάνει με την πρόθεσή σου”.
Η τεχνολογία, λοιπόν, δεν είναι ούτε απαραίτητα καλή, ούτε απαραίτητα κακή. Έχει να κάνει με την εκπαίδευση. Εάν μπορέσουμε να διδάξουμε όλους πώς να ανοίξουν τα χέρια τους για να βγει το πουλί ζωντανό, θα είναι ένα σπουδαίο εργαλείο για την πρόοδο της ανθρωπότητας.
Της Βίκυς Βετουλάκη
