-Ο σαϊτοπόλεμος
-Οι πυροβολισμοί
-Το κάψιμο του Ιούδα
Εάν τις θελήση να εξετάση τον πολιτισμόν μιας εποχής και την ψυχολογικήν κατάστασιν των ανθρώπων, οίτινες έζησαν ταύτην, αρκεί να εξετάση τας συνηθείας των και τα έθιμά των. Πολλάκις αι συνήθειαι και τα έθιμα ενός τόπου, άλλοτε με την πάροδον του χρόνου και την επίδρασιν του πολιτισμού και άλλοτε δια της βίας, εξαλείφονται και περιπίπτουν εις την λήθην. Τούτ’ αυτό συνέβη και δια τα πλείστα των εθίμων και των συνηθειών της πόλεώς μας, η οποία υπέρ απάσαν άλλην εδημιούργησεν και προ της απελευθερώσεώς της εκ του τουρκικού ζυγού και μετ’ αυτήν ιδιαίτερον βίον με ιδιόρρυθμα έθιμα και συνηθείας.
Το «ΘΑΡΡΟΣ» επί τη ευκαιρία της Μεγάλης του Χριστιανισμού Εορτής θα δώση εις μεν τους νεωτέρους εκ των αναγνωστών του μίαν εικόνα του τρόπου καθ’ ον εωρτάζετο το Πάσχα προ τινών δεκαετηρίδων και ο οποίος διαφέρει κατά πολύ του σημερινού εορτασμού, εις δε την μνήμην των παλαιοτέρων θα επαναφέρη τον περασμένο καλό καιρό με τας γραφικάς εορτάς του.
Αφίκοντες τας συνηθείας της Μεγάλης Εβδομάδος ερχόμεθα εις το «Σήκωμα της Αναστάσεως» κατά την νύκτα εις τους ναούς.
Πώς εσηκώνετο η «Ανάστασις»
Από της 11ης νυκτερινής ήρχιζαν ηχούντες χαρμοσύνως οι κώδωνες των εκκλησιών, εις τους ήχους των οποίων έτρεχαν γέροι, νέοι, παιδιά και γυναίκες, εκτός των ασθενών, με τις μακρυές κεντητές ή όχι λαμπάδες τους εις τας εκκλησίας. Όταν, και αυτό δια τον Μητροπολιτικόν Ναόν της Υπαπαντής, ο κλήρος εξήρχετο εις την έξω της εκκλησίας στηνομένην εξέδραν, ήρχιζαν τα καλαματιανά βαρελότα να ρίπτωνται αθρόως. Τότε δε έρριπτον βαρελότα όλοι από των παίδων μέχρι των γερόντων. Όταν δε κατόπιν ο Μητροπολίτης έλεγε το τροπάριον της Αναστάσεως ήρχιζεν ο πανζουρλισμός των κροτίδων, των σαϊτών και των πυροβολισμών. Έως το μεταμεσονύκτιον που ετελείωναν οι ναοί και μέχρι ακόμη των πρωινών ωρών, οι πυροβολισμοί και οι εκκωφαντικοί κρότοι των βαρελότων εξηκολούθουν. Αυτά ελάμβανον χώραν εις τας οδούς και τας πλατείας της πόλεως, εις δε τας οικίας ελάμβανε άλλη διασκέδασις με το τσούγκρισμα των αυγών, τους μεζέδες και την περίφημη μαγειρίτσα.
Την μεσημβρίαν
Την μεσημβρίαν της ημέρας του Πάσχα εψήνοντο οι περίφημοι οβελίαι, οι οποίοι αν δεν εξηφανίσθησαν εισέτι, ήρχισαν να σπανίζουν κατά τρόπον προοιωνίζοντα πολλά δυσάρεστα. Αι συγγενικαί οικογένειαι τότε συνεκεντρούντο εις το σπίτι του παππού, όπου ελάμβανε χώραν μία καθαρώς οικογενειακή διασκέδασις, με τραγούδια, χορούς και τους απαραιτήτους πυροβολισμούς, ενώ το ρετσινάτο, το οποίον είχε το πολύ 40 λεπτά κατ’ οκάν, έρρεεν αφθόνως.
Το απόγευμα
Αλλά η μεγαλυτέρα και ποικιλοτέρα διασκέδασις του Πάσχα της καλής εποχής ελάμβανε χώραν τας απογευματινάς ιδία ώρας. Τότε εγίνετο ο σαϊτοπόλεμος, τότε εκαίετο ο Ιούδας της Φραγκολίμνης και κατά τας απογευματινάς ώρας της Κυριακής του Πάσχα οι κουτσαβάκηδες της πόλεως επιβαίνοντες αμαξών περιήρχοντο διασκεδάζοντες εν χορδαίς και οργάνοις την Ανάστασιν. Αλλ’ ας πραγματευθώμεν περί ενός εκάστου των εθίμων τούτων χωριστά.
Ο σαϊτοπόλεμος
Ο σαϊτοπόλεμος είναι μια παράδοσις καθαρώς καλαματιανή. Την παληά εποχή για να χαρακτηρίζεται ένας Καλαματιανός ως παλληκάρι έπρεπεν απαραιτήτως να είναι σαϊτολόγος. Ο σαϊτοπόλεμος τότε εγένετο μεταξύ των διαφόρων συνοικιών, ήτο δε σφοδρότατος. Οι σαϊτολόγοι είχαν οργανωθή με τους αρχηγούς των και με τις σάλπιγγες των και τας σημαίας των, δεν έλειπαν δε και τα κόκκινα φεσάκια. Κάποτε δε ο ψευτοπόλεμος κατέληγεν εις αληθινήν μάχην, οπότε εγίνετο χρήσις των μαχαιρών και πιστολίων, η δε επέμβασις της αστυνομίας εις ουδέν θα ωφέλει. Τοιούτον ήταν το έθιμο που έγινε απόπειρα να αναστηθή, αλλ’ αύτη εματαιώθη προ μηνός παρά της Αστυνομίας. Καλό ή κακό, αδιάφορο, είναι ένα έθιμο καλαματιανό.
Ο Ιούδας
Επίσης κατά τας απογευματινάς ώρας της ημέρας της Αναστάσεως εκαίετο και ο Ιούδας. Το κάψιμο του Ιούδα είναι ένα έθιμο καθαρώς, όχι πια καλαματιανό, αλλά φραγκολιμνιάτικο. Ας δώσουμε την περιγραφή του καψίματος του Ιούδα από μίαν προ τριακονταετίας περιγραφήν του «ΘΑΡΡΟΥΣ»: «Ο Ιούδας ο απαραίτητος δεν έλειψε από τον πάσσαλον της Φραγκολίμνης. Μικρός, νάνος, δυσανάλογος προς την μεγάλην προδοσίαν, ήτο κρεμασμένος εκεί εις το μέσον της Φραγκολίμνης συγκεντρών επί ώρας ολοκλήρους τα βλέμματα πολυαρίθμων θεατών. Είναι 4 η ώρα και ακόμη ο πολύς Ιούδας δεν καίεται. Η ώρα επέρασε καλά σχετικώς με όσας διασκεδάσεις δωρείται η πυρίτις κατά το Πάσχα. Τέλος εσήμανεν η περίβλεπτος στιγμή και ο Ιουδοκατασκευαστής αποφασίζει το πυρ. Εν πυροτέχνημα χρησιμεύει δια την έναρξιν της φωτιάς.
Ο Ιούδας ανάπτει, καίεται. Αλλά πριν ακόμη στρέψης την προσοχήν σου προς τον καιόμενον, ούτος εκάη. Χειροκροτήματα διαδέχονται την επιτυχίαν! Και κάποιος φωνάζει ενθουσιώδης: Ζήτω ο Ιούδας. Ζήτωωω!!!».
Κατ’ αυτόν τον τρόπον εορτάζετο το Πάσχα προ ολίγων μόλις δεκαετηρίδων, ενώ σήμερα…
