Δύο Γερμανίδες που έφτασαν πριν από χρόνια στη Μάνη, βλέποντας ένα κενό που υπήρχε για τα άτομα με νοητική υστέρηση και ελαφριά αναπηρία, αποφάσισαν το 2016 να ιδρύσουν τον «Κήπο της Λυσούς».
Το κενό που εντόπισαν και αποτελεί μόνιμη αγωνία για όσους έχουν στο περιβάλλον τους άτομο με νοητική υστέρηση και ελαφριά αναπηρία, είναι τι θα κάνει μόλις ενηλικιωθεί, αφού μέχρι να συμβεί αυτό υπάρχουν κάποιες δομές που αποτελούν διέξοδο. Ακόμα σημαντικότερο είναι πώς θα επιβιώσει όταν και αν μείνει μόνο του στη ζωή.
Ο «Κήπος της Λυσούς», λοιπόν, είναι ένας χώρος που αποτελεί παράδεισο για τα ενήλικα πλέον άτομα. Εκεί, παράλληλα με τις θεραπείες που τους παρέχονται, μαθαίνουν να καλλιεργούν τη γη, να δουλεύουν πάνω σε αυτή από το μηδέν, δηλαδή από το όργωμα και το φύτεμα μέχρι και τη συγκομιδή και την πώληση των κηπευτικών.
Μάλιστα, κάθε Τετάρτη και Παρασκευή λειτουργεί αγορά, απ’ όπου ο κόσμος μπορεί να αγοράσει βιολογικά κηπευτικά που οι άνθρωποι του Κήπου έχουν με αγάπη και μεράκι καλλιεργήσει.
Το «Θάρρος» βρέθηκε στον «Κήπο της Λυσσούς», που στεγάζεται στην οδό Λακωνικής στο νούμερο 87, σε χώρο που έχει παραχωρηθεί από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, και μίλησε με την κοινωνική λειτουργό Σάντυ Χρηστίδου τόσο για τη δουλειά που γίνεται στη συγκεκριμένη δομή όσο και για τα προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν τα συγκεκριμένα άτομα στη ζωή τους.
Να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα είναι τριετές και οι άνθρωποί του έχουν φροντίσει ύστερα από αυτό, όσοι ωφελούμενοι επιθυμούν, να συνεχίσουν στο «Βοτάνι της Λυσούς», μια δομή που στεγάζεται στον Πύργο Δυτικής Μάνης και εκεί αξιοποιούν όσα έμαθαν στον Κήπο.
Τι είναι ο Κήπος της Λυσούς; Πώς, πότε και γιατί δημιουργήθηκε;
Ο Κήπος της Λυσούς ιδρύθηκε το 2016 και εκπροσωπείται από τις Eva Lang και Waltraud Sperlich. Λειτουργεί σε χώρο παραχωρημένο από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, ενώ στηρίζεται και χρηματοδοτείται από χορηγίες και δωρεές ιδιωτικών φορέων.
Όλο το εγχείρημα έχει ένα όραμα με ιδιαίτερη βαρύτητα, που είναι η ένταξη ενήλικων ατόμων με νοητική υστέρηση και ελαφρά αναπηρία στην κοινωνία, δίνοντάς τους τα εφόδια ώστε να είναι και να αισθάνονται ισότιμα μέλη.
Βασικό κίνητρο ήταν ότι δεν υπήρχε κάποια αντίστοιχη δομή στην Ελλάδα. Ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, δηλαδή, που να εκπαιδεύει τα άτομα με αναπηρίες και ελαφριές ψυχικές διαταραχές, ώστε να έχουν μακροπρόθεσμα τη δυνατότητα να απασχοληθούν στο αντικείμενο αυτό.
Επιπλέον, δημιουργήθηκε ως τόπος συνάντησης για όλα τα εν λόγω άτομα που ζουν αποκομμένα, νομίζοντας πως δεν έχουν δικαίωμα στην κοινωνικοποίηση, την ισότιμη μεταχείριση και τα όνειρα για το μέλλον.
Το πρόγραμμα, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, το οποίο υλοποιεί «Ο κήπος της Λυσούς», αφορά στην εκπαίδευση και κατάρτιση ενήλικων ατόμων με αναπηρίες και ελαφριές ψυχικές διαταραχές στην καλλιέργεια βιολογικών προϊόντων. Απαρτίζεται από γεωπόνο ως υπεύθυνο προγράμματος, τρεις πιστοποιημένους εκπαιδευτές στην ειδική αγωγή από το Πανεπιστήμιο Πατρών, μια κοινωνική λειτουργό και έναν εργάτη γης.
Στον «Κήπο της Λυσούς» η φοίτηση είναι τριετής και οι ωφελούμενοι εκπαιδεύονται σε όλα τα στάδια της βιολογικής καλλιέργειας κηπευτικών. Από τη σπορά μέχρι τη διάθεση του τελικού προϊόντος προς πώληση. Αυτό σημαίνει ότι έρχονται σε άμεση επαφή με τους πολίτες της τοπικής κοινωνίας που ζουν, αισθάνονται μέρος της και παύουν να αισθάνονται αποκομμένοι, πράγμα που παίζει καθοριστικό ρόλο στην κοινωνικοποίησή τους. Παράλληλα, μέσω της ενασχόλησής τους με τη φύση, σε ένα πολύ αρμονικό και ήρεμο περιβάλλον, αποκτούν πλήρη επίγνωση των ωφελειών που προσφέρει ένα φυσικό τοπίο και μυούνται σε πρακτικές που προωθούν αυτή τη φιλοσοφία.
Με τον τρόπο αυτό αισθάνονται ότι συμμετέχουν και προσφέρουν ενεργά στο κοινωνικό σύνολο, με αποτέλεσμα να αναπτύσσουν την αυτοαντίληψη και αυτοαποτελεσματικότητά τους.
Επιπροσθέτως, κατά τη διάρκεια της τριετούς φοίτησης οι εκπαιδευόμενοι μια φορά την εβδομάδα συμμετέχουν ανά ομάδες σε κύκλους βιωματικών ασκήσεων υπό την καθοδήγηση κοινωνικού λειτουργού. Σκοπός είναι να εξοικειώνονται με έννοιες βαρύνουσας σημασίας, κυρίως για την συναισθηματική και ψυχική τους εξισορρόπηση αλλά και για την απόκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων, ώστε να μπορούν να συνεργάζονται και να πετυχαίνουν κοινούς στόχους. Επίσης, μαθαίνουν να επεξεργάζονται καταστάσεις που είτε τους έχουν στιγματίσει στο παρελθόν είτε δρουν ανασταλτικά αυτή την περίοδο και εμποδίζουν ή καθυστερούν την εξέλιξή τους.
Παράλληλα, μαθαίνουν να αναγνωρίζουν, να διαχειρίζονται και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, κάτι το οποίο συμβάλλει καθοριστικά στην αυτορύθμισή τους και βελτιώνει τις συμβιωτικές και κοινωνικές τους σχέσεις.
Παρατηρώντας την πορεία των εκπαιδευομένων, γεννήθηκε επιπλέον η ιδέα να έρθουν σε επαφή με τις τέχνες, οι οποίες δρουν θεραπευτικά και συμβάλλουν στην αυτοπεποίθησή τους. Οπότε πρόσφατα ξεκίνησαν να λειτουργούν εργαστήρια μουσικής στην κοινότητα, κεραμικής και ραπτικής. Τα οφέλη είναι σπουδαία, εφόσον η κάθε δραστηριότητα προσφέρει πληθώρα πλεονεκτημάτων και άμεσος στόχος μας είναι η ενίσχυση, η μονιμοποίηση και η εντατικοποίηση των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων.
Τέλος, θα θέλαμε να αναφέρουμε ότι στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος προσπαθούμε πάντα, ανάλογα με την οικονομική μας δυνατότητα, να κάνουμε και όσο το δυνατόν περισσότερες εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές εκδρομές. Στόχος μας, όπως προαναφέραμε, είναι τελικά η κοινωνικοποίηση των ατόμων αυτών και όχι η δημιουργία ενός ακόμα κλειστού χώρου φιλοξενίας ή ψυχαγωγίας τους.
Εδώ θα θέλαμε να αναφέρουμε τη συμμετοχή του «Κήπου» σε ένα πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο από το Ελληνογερμανικό Ινστιτούτο Νεολαίας (ΕΓΙΝ), στο πλαίσιο του οποίου δόθηκε η ευκαιρία στους ωφελούμενους της δομής μας να πραγματοποιήσουν ένα ταξίδι, εμπειρία ζωής για αυτούς, στο Μόναχο, για μια εβδομάδα. Εκεί γνώρισαν δομές και ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα, προβληματισμούς και εμπειρίες και αντάλλαξαν απόψεις και πρακτικές πάνω σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος.
Εγγεγραμμένοι στο πρόγραμμα είναι 23 μαθητές από την ευρύτερη περιοχή της Μεσσηνίας και ευελπιστούμε από τη νέα χρονιά να γίνουν 30. Τα μαθήματα πραγματοποιούνται καθημερινά σε ολιγομελή τμήματα και η μετακίνησή τους στο χώρο και η παραμονή τους σε αυτόν είναι αποκλειστικά ευθύνη του προσωπικού.
Κινητήριος δύναμη των ιδρυτριών και του προσωπικού του προγράμματος είναι η ελπίδα που γεννάται στους μαθητές κάθε φορά που καταφέρνουν κάτι, η ανυπομονησία να βρεθούν κοντά στη φύση και να επικοινωνήσουν με ανθρώπους που δεν τους κρίνουν και δεν τους υποτιμούν, ο αμοιβαίος σεβασμός και η ενσυναίσθηση.
Πώς ήταν οι ωφελούμενοι όταν ήρθαν και πώς είναι τώρα;
Οι ωφελούμενοι ξεκίνησαν το πρόγραμμα διστακτικά. Οι πρώτοι μας εκπαιδευόμενοι, το 2016, ήρθαν δειλά, με ένα διάχυτο προβληματισμό ζωγραφισμένο στα πρόσωπά τους. Οι περισσότεροι ήταν φοβισμένοι. Κλεισμένοι για καιρό στα σπίτια τους, δίχως ιδιαίτερη ελπίδα για πιθανή βελτίωση των συνθηκών που βίωναν. Αυτά τα συναισθήματα δημιουργούσαν πολύ συχνά συγκρούσεις και ξεσπάσματα. Αμύνονταν από κεκτημένη ταχύτητα.
Περνώντας ο καιρός τα πράγματα άλλαξαν άρδην. Λάμβαναν σεβασμό και ειλικρίνεια, δεν τους έκρινε κανείς, δεν τους έκανε κανείς να νιώθουν προβληματικοί και παράξενοι. Αντιθέτως, υπήρχε πολύ ενδιαφέρον για τα όσα μοιράζονταν καθημερινά και πράγματι μάθαμε πολλά κοντά τους. Έτσι, σιγά σιγά γαλήνεψαν και άρχισαν να αισθάνονται όντως αποδεκτοί, να εμπιστεύονται. Μετά όλα ήρθαν από μόνα τους. Δημιουργήθηκε μια πραγματικά μεγάλη οικογένεια, με πολλούς και πολύ διαφορετικούς ανθρώπους, που σίγουρα κοινό σημείο είναι η αγάπη και η εκτίμηση. Αυτή η ποικιλομορφία της ομάδας μας είναι σπουδαίο σχολείο. Από τότε και μετά είχαμε τη βάση. Ήταν όλοι πολύ πιο δεκτικοί σε όποιον ξεκινούσε το πρόγραμμα κα τώρα πια, όποιος μπαίνει στην παρέα μας, συντονίζεται αμέσως. Αυτορυθμίζεται. Το περιβάλλον δίνει όλο το χώρο που μπορεί να χρειάζεται, αλλά ταυτόχρονα προσφέρει μια μεγάλη ζεστή αγκαλιά. Κι αυτό εισπράττεται. Γιατί δεν είναι λόγια, είναι ουσία.
Υπάρχει κάποια βοήθεια από το κράτος;
Πέραν της παραχώρησης του χώρου όπου διεξάγονται τα μαθήματα από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, μέχρι στιγμής το πρόγραμμα στηρίζεται μόνο από χορηγίες και δωρεές ιδιωτών από το εξωτερικό.
Το προσωπικό και η διοίκηση του «Κήπου» καταβάλλουν συνεχείς προσπάθειες τα τελευταία χρόνια να μπορέσουν να εξασφαλίσουν χρηματοδοτήσεις είτε μέσω της Περιφέρειας Προπονήσου είτε μέσω κάποιου ευρωπαϊκού προγράμματος, οι οποίες θα συμβάλουν στην απρόσκοπτη συνέχεια του έργου μας. Αν και οι διαδικασίες προς αυτή την κατεύθυνση είναι τις περισσότερες φορές αρκετά δύσκολες, πολύπλοκες και χρονοβόρες, ευελπιστούμε ότι πλησιάζει η ώρα που οι προσπάθειές μας θα φέρουν αποτέλεσμα προς την κατεύθυνση αυτή.
Όλοι οι φορείς, κρατικοί και μη, στους οποίους έχουμε απευθυνθεί, αναγνωρίζουν αμέσως τη σπουδαιότητα του έργου που κάνουμε και δείχνουν διάθεση να βοηθήσουν. Θέλουμε να πιστεύουμε και ελπίζουμε ότι δε θα μείνουμε μόνο στην αναγνώριση και τις υποσχέσεις, αλλά θα δούμε και πράξεις ουσιαστικής στήριξης από την Πολιτεία και τους κρατικούς φορείς. Άλλωστε, όπως μας ενημέρωσε και ο κύριος περιφερειάρχης, ο οποίος θα θέλαμε να τονίσουμε ότι δεσμεύτηκε πως θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να μας βοηθήσει, σε μια τελευταία συνάντηση που είχαμε μαζί του πριν λίγο καιρό, υπάρχουν διαθέσιμα αρκετά χρήματα στα ταμεία της Περιφέρειας που αφορούν στην κοινωνική πρόνοια, αλλά υπάρχει αδυναμία απορρόφησής τους.
Κατά τη γνώμη σας, τι κενά υπάρχουν σε επίπεδο Μεσσηνίας;
Μια δομή φιλοξενίας για τα άτομα με αναπηρίες και ελαφριές ψυχικές διαταραχές. Είτε αν προκύψει έκτακτη ανάγκη σε κάποιον φροντιστή των ατόμων αυτών είτε αν κάποια στιγμή φύγουν από τη ζωή. Είναι σημαντικό κενό και αυτό δημιουργεί τεράστιο άγχος στις οικογένειές τους και στους ίδιους.
Συνεργασίες με τον «Κήπο» υπάρχουν; Ο χώρος είναι γενικότερα ανοιχτός για το κοινό; Έρχονται τα σχολεία εκδρομές;
Συνεργασία έχουμε με το Ε.Ε.Ε.Ε.Κ Καλαμάτας, το ΚΕΦΙΑΠ, το Κέντρο Ημέρας, το Κ.Ψ.Υ. και το ΚΔΑΠ ΑμεΑ. Γενικότερα πλέον υπάρχει αλληλοϋποστήριξη και ουσιαστική ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών μεταξύ των δομών. Επιπλέον, έχουμε αναπτύξει σχέσεις με τα σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, τα οποία συχνά κανονίζουν εκδρομές στον Κήπο, μαθαίνουν για το έργο μας, συζητάμε τα οφέλη της βιολογικής καλλιέργειας και συμμετέχουν ενεργά στο καθημερινό μας πρόγραμμα, με τη βοήθεια φυσικά των ωφελουμένων.
Είναι μια καλή ευκαιρία να απομυθοποιηθεί βιωματικά ο όρος «αναπηρία» από τα παιδιά.
Αγορά: Πότε λειτουργεί; Τι μπορεί να βρει κάποιος εκεί; Ποια η ανταπόκριση του κόσμου;
Τα προϊόντα μας διατίθενται προς πώληση Τετάρτη 13.00-17.00 στο χώρο της δομής, Λακωνικής 87, και την Παρασκευή 8.30-13.00. Είναι αρκετά ικανοποιητική η ανταπόκριση του κόσμου και πολλή μεγάλη η χαρά των εκπαιδευομένων μας. Είναι ιδιαίτερη η χαρά τους, όταν ζητά κάποιος ένα λαχανικό με το οποίο έχουν ασχοληθεί πολύ, το έχουν φροντίσει, το έχουν βοηθήσει να μεγαλώσει. Και πόσο μάλλον, όταν ακούν πόσο νόστιμα είναι όλα. Επίσης, η συνδιαλλαγή με τον κόσμο βοηθάει πολύ στην αυτοπεποίθησή τους.
Πείτε μας σε ποια άτομα απευθύνεστε, τη διαδικασία, το κόστος κ.λπ.
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε ενήλικα άτομα με αναπηρίες και ελαφριές ψυχικές διαταραχές, που έχουν διάθεση να εκπαιδευτούν στην καλλιέργεια κηπευτικών, να έρθουν σε άμεση επαφή με τη φύση και να μπουν σε μια μεγάλη παρέα ανθρώπων που κύριο μέλημά της είναι να νιώθουν όλα τα μέλη όμορφα και δημιουργικά. Η διαδικασία είναι πολύ απλή. Είτε μας βρίσκουν οι ίδιοι οι ωφελούμενοι (υπάρχει πλέον και επίσημη ιστοσελίδα του Κήπου: www.lysos.gr) είτε γίνεται παραπομπή από κάποια άλλη δομή. Κόστος δεν υπάρχει κανένα. Αντιθέτως, καλύπτονται από το πρόγραμμα και η διατροφή και η μετακίνηση των εκπαιδευομένων, καθώς και τα εργαστήρια.
****
Και μετά τον Κήπο, το «Βοτάνι»…
Για το «Βοτάνι» μίλησε στο «Θάρρος» η υπεύθυνη σχεδιασμού, υλοποίησης και λειτουργίας του συγκεκριμένου προγράμματος, γεωπόνος Βασιλική Καργάκου.
Σύμφωνα με την κα Καργάκου, μετά την ολοκλήρωση της τριετούς εκπαίδευσης στον Κήπο της Λυσούς δημιουργήθηκε η ανάγκη οι ωφελούμενοι να μπορούν να αξιοποιήσουν τις γνώσεις που αποκόμισαν και όχι να επιστρέψουν στο σπίτι τους με επιπλέον δεξιότητες, τις οποίες όμως δε θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν και απλά θα τις ξεχνούσαν με την πάροδο του χρόνου.
Με αυτή τη σκέψη δημιουργήθηκε το «Βοτάνι της Λυσούς». Πρόκειται για πρόγραμμα εργασιακής ένταξης ατόμων με αναπηρία, με αρχικό αντικείμενο την παραγωγή αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών.
Το Βοτάνι εδρεύει στον Πύργο Δυτικής Μάνης και δραστηριοποιείται σε παραχωρημένη έκταση 12 στρεμμάτων. Εκεί έχουν τη δυνατότητα οι ωφελούμενοι να αξιοποιούν και να εξελίσσουν τις ικανότητές τους, σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας.
Οι ωφελούμενοι μαθαίνουν να συνεργάζονται, να λειτουργούν ως ομάδα, να αναλαμβάνουν και να ολοκληρώνουν εργασίες. προσαρμοσμένες πάντα στη ιδιαιτερότητα και τη δεξιότητα του ατόμου, να παίρνουν πρωτοβουλίες, να εφαρμόζουν τις γνώσεις τους πρακτικά, να αξιολογούν και να αναγνωρίζουν τα αποτελέσματα της προσπάθειάς τους, να επικοινωνούν και να συνεργάζονται με άτομα που δεν ανήκουν εξ ολοκλήρου στην ομάδα τους, καθώς και να αντιλαμβάνονται τα οφέλη της εργασίας τόσο για τους ίδιους όσο και για τις οικογένειές τους.
Μαθαίνουν την αξία της ένταξής τους στον εργασιακό ιστό, καθώς και τις υποχρεώσεις που έχουμε ως εργαζόμενοι.
Καθοδηγούμενοι από άτομα που εργάζονται ως leaders εντάσσονται σιγά σιγά σε εργασιακές συνθήκες, με σκοπό να προετοιμαστούν κατάλληλα για την απορρόφησή τους, ως εργαζόμενοι πλέον, είτε στο ίδιο το πρόγραμμα είτε σε ανεξάρτητες θέσεις εργασίας.
Στο άμεσο μέλλον το «Βοτάνι της Λυσούς» θα επεκτείνει τη δραστηριότητα του σε διαφορετικά αντικείμενα, έτσι ώστε να μπορεί να εντάξει, στο εργατικό δυναμικό του, άτομα με διαφορετικές δεξιότητες και άλλες μορφές αναπηρίας.
Άτομα με αναπηρία και κοινωνία
Πέραν, όμως, του Κήπου, με την κυρία Σάντυ Χρηστίδου μιλήσαμε γενικότερα για ζητήματα που αφορούν στα άτομα με νοητική υστέρηση και ελαφριά αναπηρία. Πώς, για παράδειγμα, τα αντιμετωπίζει η κοινωνία και κατά πόσο έχει αλλάξει, ενώ δεν παρέλειψε να στείλει τα μηνύματά της τόσο σε συγγενείς όσο και στον υπόλοιπο κόσμο:
Μιας και είπαμε για δομές, το μεγαλύτερο άγχος των οικείων των ατόμων με κάποια αναπηρία είναι τι θα γίνουν όταν βρεθούν μόνα τους. Τελικά, τι γίνεται; Μπορεί ένα τέτοιο άτομο να επιβιώσει μόνο του;
Συνήθως αναλαμβάνουν οι συγγενείς. Δεν είναι απλό όμως. Δημιουργεί μεγάλο άγχος και ανασφάλεια και στους ίδιους τους ωφελούμενους και στους κηδεμόνες τους ή δικαστικούς συμπαραστάτες, ανάλογα την περίπτωση, αλλά και στους μελλοντικούς φροντιστές τους. Ο καθένας από την πλευρά του έχει να διαχειριστεί τη δική του αγωνία. Δυστυχώς, δεν υπάρχει κρατική πρόνοια να φροντίσει για αυτές τις περιπτώσεις. Η σύνταξη που παίρνουν δεν επιτρέπει να φιλοξενηθούν σε ιδιωτικό φορέα και στους δημόσιους δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου διαθεσιμότητα.
Η κοινωνία έχει αλλάξει απέναντι στα ΑμεΑ;
Ανάλογα την περίπτωση, αλλά ως γενικότερη εικόνα η απάντηση, δυστυχώς, είναι αρνητική. Τα άτομα με ελαφριές ψυχικές διαταραχές, εφόσον λαμβάνουν τη φαρμακευτική αγωγή που έχει συνταγογραφηθεί από τον ψυχίατρο, μπορούν να είναι αρκετά λειτουργικά και να ανταποκρίνονται στις καθημερινές υποχρεώσεις. Παρόλα αυτά, χρειάζονται υποστήριξη και καθοδήγηση.
Τα άτομα με ελαφριά νοητική στέρηση το ίδιο. Με μέτρια ή βαριά νοητική στέρηση ή άτομα με σύνδρομο Down ή άτομα στο φάσμα του αυτισμού (χαμηλής λειτουργικότητας) δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν πλήρως, ούτε να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Μπορεί να έχουν απίστευτες δεξιότητες και ικανότητες σε κάποιο αντικείμενο ή σε κάποιον συγκεκριμένο τομέα, αλλά δεν υπάρχει συνήθως αυτονομία στην καθημερινότητα.
Υπάρχουν γονείς – οικείοι που επιλέγουν να τα κρατούν στο σπίτι για να μη στιγματιστούν; Τι θα τους λέγατε;
Ναι, υπάρχουν φροντιστές που κρατούν τα παιδιά τους ή τους συγγενείς που έχουν αναλάβει στα σπίτια τους, δυστυχώς. Ένας λόγος είναι για να μη στιγματιστούν. Υπάρχει φόβος ακόμα στην κοινωνία στο πώς θα αντιμετωπίσει τα άτομα με αναπηρίες ή ψυχικές διαταραχές. Και δεν έχουν απόλυτα άδικο αν το καλοσκεφτούμε. Από μικρά παιδάκια που μπορεί να παίζανε σε ένα πάρκο ή μια πλατεία, σίγουρα αντιλήφθηκαν βλέμματα λύπησης, οίκτου ή φόβου.
Ένας άλλος λόγος είναι ότι δε γνωρίζουν ακριβώς τις ιδιαιτερότητες του ατόμου που φροντίζουν. Μην ξεχνάμε ότι σε κάποιες οικογένειες αντιμετωπίζουν δυσκολίες και οι ίδιοι οι φροντιστές τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην έχουν τη δυνατότητα να ψάξουν δομές ή τρόπους βελτίωσης των συνθηκών.
Τέλος, υπάρχει και η περίπτωση των φροντιστών που δεν έχουν πλήρως αποδεχτεί τη διαφορετικότητα του ατόμου που φροντίζουν, με αποτέλεσμα να το κρατούν στο σπίτι, γιατί θεωρούν πως είναι «λίγο παράξενο» ή «ντροπαλό» ή «κλειστό» και δε χρειάζεται περαιτέρω υποστήριξη.
Στους ανθρώπους που έχουν στον περίγυρό τους άτομα με αναπηρίες ή ψυχικές διαταραχές και μπορούν να το αντιληφθούν, θα έλεγα ότι είναι πολύ σημαντική η υποστήριξη που μπορεί να τους δοθεί, με σπουδαία έμπρακτα αποτελέσματα από διάφορες δομές. Ακόμα και η κοινωνία ολόκληρη θα μπορούσε να αλλάξει εντελώς στάση, αν τα άτομα αυτά συμπεριλαμβάνονταν σε όλες τις δράσεις και δραστηριότητες που λαμβάνουν μέρος στον τόπο τους.
Όσο τα αντιμετωπίζουν οι ίδιοι ως κάτι «διαφορετικό», «πρόβλημα», «λάθος», κανένας δε θα τα αντιμετωπίσει δίκαια και ισότιμα. Επίσης, με την απομόνωση τα πράγματα δυσκολεύουν ιδιαίτερα και για τα άτομα με αναπηρίες ή ψυχικές διαταραχές, αλλά και για τους ίδιους τους φροντιστές. Αποκτούν συνοδές διαταραχές, χωρίς ουσιαστικό λόγο, μόνο από τη μη ένταξή τους στην κοινωνία. Ένα άτομο με νοητική στέρηση, για παράδειγμα, αν εγκλωβιστεί στα στενά οικογενειακά όρια και δεν αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες, θα αποκτήσει αργότερα πιθανότατα και αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη κ.τ.λ.
Σε όλους τους υπόλοιπους;
Ένα μήνυμα προς όλο τον κόσμο θα μπορούσε να είναι ότι η αποδοχή οποιασδήποτε μορφής «διαφορετικού» είναι δύσκολη υπόθεση, αλλά σε απελευθερώνει από πολλά δεσμά. Μεγαλώνουμε μέσα σε συγκεκριμένα στερεότυπα και πρότυπα για το τι είναι σωστό και τι λάθος, οπότε είναι δύσκολο να τα αποτινάξουμε.
Αν το σκεφτούμε καλά, όμως, τίποτα από όλα αυτά δεν είναι λάθος. Όλοι είμαστε διαφορετικοί μεταξύ μας. Τα άτομα με αναπηρίες και ψυχικές διαταραχές είναι άνθρωποι επίσης, οι οποίοι έχουν και εκείνοι τη διαφορετικότητά τους. Δε βοηθάει η λύπηση ούτε ο οίκτος. Το μόνο που χρειάζεται είναι να μάθουμε να τους αντιμετωπίζουμε ισότιμα. Γιατί έτσι είναι πράγματι. Έχουν απίστευτες ικανότητες, αν τις καλλιεργήσουν και πολλές φορές κατορθώνουν το ακατόρθωτο. Αρκεί να τους δώσουμε το έναυσμα, την προτροπή, να δείξουμε εμπιστοσύνη και να σταθούμε κοντά τους. Όλοι μας μπορούμε να καταφέρουμε πολύ περισσότερα πράγματα όταν μας δείχνουν εμπιστοσύνη. Αν λαμβάνουμε κοροϊδία, αποστροφή, φόβο, απόρριψη και αμφιβολία, δε θα καταφέρνουμε ούτε τα βασικά.
Του Παναγιώτη Μπαμπαρούτση
