Προσπαθώ να ερμηνεύσω τις μεγάλες καταστροφές που βρίσκονται λόγω της έκτασής τους στην επικαιρότητα, με βάση πολιτικές εκτιμήσεις που έχω διατυπώσει και από αυτή τη στήλη σε ανύποπτο χρόνο. Φαίνεται ότι οι εκτιμήσεις μου αυτές επιβεβαιώνονται από τις αρνητικές εξελίξεις.
Έχω, εδώ και χρόνια, εκφράσει την άποψη ότι ο Μητσοτάκης έχει όλη τη διάθεση να οδηγήσει τη χώρα με αποτελεσματικότητα προς το μέλλον μέσω του μοντέλου «επιτελικό κράτος». Η πρόσφατη λαϊκή ετυμηγορία επιβεβαίωσε αυτή την εκτίμησή μου. Το πρόβλημα δε βρίσκεται στην κορυφή αυτής της δομής, που επιχειρείται να στερεωθεί με σκοπό την παραγωγή κοινωνικού οφέλους, αλλά στη διάνοιξη διαδρομών ώστε αυτά τα οφέλη να φθάσουν μέχρι τους απλούς πολίτες. Τα εμπόδια στο μεγαλύτερο βαθμό προέρχονται από την ίδια την ιδιοσυστασία του πολιτικού συστήματος, το οποίο με τη σειρά του αποτελεί αντικειμενική έκφραση της κοινωνίας μας, έστω και ατελή. Πλείστες όσες ατομικές επιδιώξεις παρεμβάλουν εμπόδια σε όλα τα στάδια της διαδρομής με τελικό αποτέλεσμα το κοινωνικό όφελος από επιλογές και σχεδιασμούς του επιτελικού κράτους να χάνει τη δυναμική του και να φθάνει εντελώς εξασθενημένο στους απλούς, και εκτός των διαδικασιών αυτών, πολίτες.
Ας γίνω πιο συγκεκριμένος.
Η αρχή της δεδηλωμένης αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Η δεδηλωμένη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο αποκτάται μέσω των εκλογών στις οποίες ανταγωνίζονται τα πολιτικά κόμματα. Οι βουλευτές για την εκλογή τους παρουσιάζουν στο εκλογικό σώμα προτάσεις και υποσχέσεις και οι εκλεγόμενοι, μεμονωμένοι ή σε εσωτερικές ομάδες, διαμορφώνουν την πλειοψηφία και δίνουν εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση του κόμματός τους. Η κυβέρνηση, όμως, σχηματίζεται με τρόπο που να αντανακλά όλες τις εσωτερικές τάσεις, σχηματοποιημένες ή άτυπες. Το κριτήριο της αποτελεσματικής διαχείρισης του κάθε κυβερνητικού τομέα, από τους επιλεγόμενους για την προώθηση του προγράμματος που του αναλογεί, συνεκτιμάται αλλά όχι απόλυτα. Το πρωτεύον στοιχείο είναι η διατήρηση της δεδηλωμένης, αφού η διαταραχή της θα οδηγούσε σε κυβερνητική ανατροπή. Έτσι προκύπτουν οι πρώτες ρωγμές που οδηγούν σε μειωμένη αποτελεσματικότητα τις επιλογές του επιτελικού κράτους. Αυτές οι ρωγμές χρόνο με το χρόνο της κάθε κυβερνητικής θητείας διευρύνονται και έτσι προκύπτουν τα χάσματα που δημιουργούν εκτεταμένες αποκλίσεις αποτελεσματικότητας. Αυτές έρχονται προς επιβεβαίωση κατά τα ακραία φυσικά φαινόμενα, που εμφανίζουν ανάγλυφα το καλά προστατευμένο από τη δημοσιότητα σαθρό υπόστρωμα.
Ψάχνουν οι επιτροπές και η δικαιοσύνη τους φακέλους του δυστυχήματος των Τεμπών, των πολλαπλών πρόσφατων καταστροφικών πυρκαγιών και τη μειωμένη ανταπόκριση των υποδομών στις πλημμύρες. Κάποια στιγμή θα βγουν τα πορίσματα, θα τιμωρηθούν ίσως οι ένοχοι (ή θα παραγραφούν τα αδικήματα που τεκμηριώθηκαν) και στη συνέχεια θα «πέσει η αυλαία». Δυστυχώς, οι αναγκαίες αναλύσεις που θα φθάνουν μέχρι τη ρίζα των αιτίων συνήθως δεν αποτελούν επιλογή. Η κυριότερη αιτία είναι ότι, αν προχωρούσαν, θα έφθαναν στην καρδιά του τρόπου που λειτουργεί το πολιτικό σύστημα, προκειμένου να πετύχει την εύνοια του εκλογικού σώματος, που σε ένα μεγάλο ποσοστό του έλκεται από την επιθυμία για εξασφάλιση ατομικών εξυπηρετήσεων, έστω και σε βάρος του γενικότερου πολιτικού οφέλους!
Άμεσης εφαρμογής μέτρα, που δε χρειάζονται λεπτομερείς μελέτες και μακροχρόνιους σχεδιασμούς, θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διάνοιξη των οδών προσβασιμότητας στους απλούς πολίτες των θετικών αποτελεσμάτων που μπορούν να προκύψουν από τις επιτυχείς στοχοθετήσεις του επιτελικού κράτους. Όλα, όμως, προσκρούουν στις αντιδράσεις οργανωμένων κοινωνικών ομάδων, που ασκούν ισχυρές παρεμβάσεις με σκοπό τη ματαίωση όποιων μέτρων θίγουν τα στενά συμφέροντα τους.
Αναφέρω πρόχειρα κάποια από αυτά: α) η κατάργηση της αυτόματης παραλαβής τεχνικών έργων έπειτα από δύο χρόνια και η κατάργηση της παραγραφής τυχόν ποινικών ευθυνών των κατασκευαστών τους, β) η χορήγηση των κανονικών αδειών στο προσωπικό των κρίσιμων φορέων της κρατικής διοίκησης μόνο σε χρονικές περιόδους που τεκμαίρεται ότι τα φυσικά φαινόμενα έχουν ήπια χαρακτηριστικά, γ) η επαναφορά της αποσύνδεσης του μισθού από το βαθμό σε όλο το φάσμα της κρατικής διοίκησης για να ανακουφιστούν οι διοικητικές ιεραρχίες από τη συσσώρευση στα υψηλά αξιώματα, που μειώνουν τελικά τον αποτελεσματικό συντονισμό (για να ευθυμήσουμε και λίγο περιγράφω ένα περιστατικό που παρακολούθησα σε ένα νοσοκομείο πριν από αρκετά χρόνια: Κατά την ώρα του επισκεπτηρίου των ασθενών η ιατρική ομάδα της κλινικής, πλαισιωμένη με την προϊσταμένη του νοσηλευτικού προσωπικού, επισκέπτεται τους ασθενείς από θάλαμο σε θάλαμο. Στην πενταμελή ιατρική ομάδα οι τέσσερις έχουν το βαθμό του διευθυντή και ο συντονιστής του τμήματος δεν είναι ο αρχαιότερος. Παρακολουθώ έναν αγώνα δρόμου ποιος θα βρίσκεται στην κεφαλή της ομάδας κατά την είσοδο σε κάθε θάλαμο, σημείο που αποτελεί ένδειξη πρωτείου. Δε σχολιάζω).
Του Νίκου Ευστρ. Μαραμπέα
